Graf Richard Nikolaus von Coudenhove-Kalergi (1894–1972) Συγγραφέας, φιλόσοφος, πολιτικός και ιδρυτής της Παν-Ευρωπαϊκής Ένωσης. (Wikimedia Commons)
6ο μέρος του άρθρου: Στοχαζόμενοι για την έννοια της προόδου και της οπισθοδρόμησης (Διαβάστε το 2ο μέρος : ΑΠΑΝΤΩΝΤΑΣ ΣΕ ΚΑΠΟΙΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ το 3ο μέρος : Η ΠΡΟΟΔΟΣ ΩΣ ΑΥΤΟΣΚΟΠΟΣ; το 4ο μέρος ΠΡΟΟΔΟΣ: ΚΡΙΝΟΝΤΑΣ ΜΕ ΠΟΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ; και το 5ο μέρος Η ΛΑΪΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΣΕ ΠΛΑΝΗΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ – Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ )
Δύο είναι κατά την γνώμη μου οι βασικές τάσεις και τα συσχετιζόμενα κριτήρια για το «τι είναι πρόοδος»: Από την μία έχουμε αυτό που ο Βενιαμίν Φραγκλίνος έγραψε σε έναν φίλο του το 1780 (1): «Είναι αδύνατον να φανταστούμε το ύψος στο οποίο μπορεί να φτάσει σε χίλια χρόνια η εξουσία του ανθρώπου επάνω στην ύλη». Η κυριαρχία αυτή εκφράζεται με την επιστήμη και κυρίως την τεχνολογία. Δεν είναι κάτι πρόσφατο. Ανέκαθεν ο άνθρωπος ανέπτυσσε τεχνολογία στην προσπάθεια για επιβίωση. Απ όσο μπορούμε να φανταστούμε είναι κάτι σαφώς πιο αρχέγονο από την τάση που αναφέρω αμέσως μετά.
Από την άλλη λοιπόν έχουμε μια τάση στην οποία πρωταγωνίστησαν, μιλώντας πάντα για τον δυτικό κόσμο, οι αρχαίοι έλληνες. Έχουμε τον Σωκράτη να μας λέει ότι ο «ανεξέταστος βίος δεν υποφέρεται» (2) και ότι δεν πρέπει να δίνουμε έμφαση στα λεφτά, την επίδειξη, τον καλλωπισμό του σώματος αλλά στην ψυχή μας και πώς θα την κάνουμε καλύτερη. Λέει: «…το μεγαλύτερο αγαθό που υπάρχει για τον άνθρωπο κάθε μέρα να μιλάει για την αρετή…». (ο.π. 38 a2-3). Η δε αρετή συνίσταται στο να μην «φροντίζεις να αποκτήσεις όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα και δόξα και τιμές» αλλά να νοιάζεσαι και να φροντίζεις για την φρόνηση και την αλήθεια και πως θα κάνεις την ψυχή σου καλύτερη». (ο.π. 29 d9-e3). Ο Πυθαγόρας συνιστούσε μια πιο χειροπιαστή όψη του Δελφικού παραγγέλματος «Γνώθι σαυτόν»: Κάθε βράδυ, έλεγε στους μαθητές του, πριν κοιμηθούν να ανασκοπήσουν όλη την ημέρα που πέρασε για να δουν ποιο λάθος έπραξαν ή τι έπρεπε να πράξουν και δεν το έκαναν, ώστε ανάλογα να τροποποιήσουν την στάση τους.
Τώρα η απλή και εύλογη ερώτηση που μπορεί να θέσει κάποιος είναι: μα δεν μπορούμε να έχουμε και τις δύο πτυχές της προόδου ταυτόχρονα, αν βέβαια δεχτούμε ότι περιέγραψα τις δύο βασικές πτυχές της προόδου. Εννοώ και την εσωτερική αναζήτηση και βελτίωση και τις τεχνολογικές δυνατότητες; Και μάλιστα δεν είναι σαφώς καλύτερα να έχουμε και τις δύο όψεις ταυτόχρονα; Υπάρχει λόγος να αποκλείσουμε την μια ή την άλλη; Εδώ και 100 χρόνια ο Richard Koudenhoven Kalergi, γνωστός για τις ιδέες του για την Πανευρώπη, θεωρούμενος από τους θεμελιωτές της ιδέας της ενωμένης Ευρώπης, λάτρης της τεχνολογικής ανάπτυξης της ανθρωπότητας, και όχι χωρίς επιχειρήματα, δημοσίευσε στα 1925 το βιβλίο του Πρακτικός Ιδεαλισμός (3). Πρόκειται για τρία δοκίμια που είχε γράψει σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Ανάμεσά τους βρίσκεται και το «Απολογία της τεχνολογίας» του 1922. Στο προοίμιο του δοκιμίου αυτού, αρκετά παραστατικά, διατυπώνει το εξής «Σύνθημα» όπως το αποκαλεί: «Η ηθική αποτελεί την ψυχή του πολιτισμού μας – η τεχνολογία είναι το σώμα του: νους υγιής εν σώματι υγιεί!» (σελ. 81).
Σχολιάζοντας την μοίρα του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού αναρωτιέται και εξειδικεύει: «Πώς θα καταστεί δυνατή η προστασία της ανθρωπότητας … από την πείνα, την υποθερμία, την ανθρωποκτονία (αυτός κι αν είναι ευφημισμός της σφαγής του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου!) και την εξάντληση και η προσφορά σε αυτήν της ελευθερίας και της ανάπαυσης που κάποτε της έδιναν ευτυχία και ομορφιά; Η απάντηση είναι: μέσω της ανάπτυξης της ηθικής και της τεχνολογίας». Και σε τι συνίσταται άραγε η ηθική κατά τον Κουντενχόβεν – Καλέργη; «Το ιδεώδες της ηθικής είναι η δημιουργία μιας κοινωνίας αγίων στην Ευρώπη. … Η ηθική στοχεύει στην εξαφάνιση της απληστίας, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μην νοιώθουν φτωχοί …» (σελ. 92). Προσωπικά μού δημιουργούνται πολλά ερωτηματικά από τις πιο πάνω διατυπώσεις αλλά ας μην δημιουργούμε άρθρα μέσα στα άρθρα. Μας λέει περαιτέρω ο Κ. Κ.: «Η ηθική και η τεχνολογία είναι αδελφές» (σελ. 97) και: «Ποιο το όφελος της ηθικής αν η ανθρωπότητα λιμοκτονεί και κρυώνει; Ποιο το όφελος της τεχνολογικής προόδου αν οι άνθρωποι κάνουν κακή χρήση της προκειμένου να σφάξουν και να σακατέψουν ο ένας τον άλλον;» (σελ. 98).
Πολύ σωστό αυτό το συνταίριασμα κατά την γνώμη μου. Άλλωστε όντως η τεχνολογία αναπτύχθηκε στην ανθρωπότητα για ανακούφιση από τον προαιώνιο βραχνά της βιβλικής κατάρας «με τον ιδρώτα του προσώπου σου θα βγάζεις το ψωμί σου» αλλά και προστασία από την σκληρότητα του περιβάλλοντος (πείνα, θηρία, καιρικές συνθήκες, καταστροφές κλπ). Το σοβαρό ερώτημα όμως πάντα παραμένει: στα χέρια τίνος βρίσκεται αυτή η τεχνολογία; Ποιος την εξουσιάζει; Τώρα όσον αφορά το ερώτημα («ποιο το όφελος αν…;») η απάντηση βρίσκεται στον ίδιο τον Κ. Κ. Όταν μας λέει το 1920, δηλαδή μόλις δύο χρόνια από την λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, στην διάρκεια του οποίου η επιστήμη και η τεχνολογία «έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό» (μιλώντας ασφαλώς σαρκαστικά) ακριβώς σε αυτό το «σφάξιμο και σακάτεμα» του συνανθρώπου, και όταν είκοσι μόλις χρόνια μετά και η επιστήμη και η τεχνολογία έδωσαν στα χέρια των ναζί ασύλληπτη δύναμη και παραλίγο κόντεψαν να τους εξασφαλίσουν στ αλήθεια την χιλιετή κυριαρχία του Ράιχ που ονειρεύονταν, πώς είναι δυνατόν να φαντασιωνόμαστε ότι υφίσταται οποιαδήποτε συμμετρία στην ανάπτυξη αυτών των δύο όψεων της προόδου; Ο Κ.Κ. λέει με σαφήνεια ότι: «τεχνολογία χωρίς ηθική οδηγεί με βεβαιότητα στην καταστροφή… Αν η Ευρώπη δεν προοδεύσει υπό όρους ηθικής, τότε θα παραπατάει από τον έναν παγκόσμιο πόλεμο στον επόμενο. … Η κατάρρευση της Ευρώπης είναι αναπόφευκτη αν η ηθική της πρόοδος δεν συμβαδίζει με την τεχνολογική της πρόοδο» (σελ. 179).
Λέει και κάτι άλλο ενδιαφέρον ο Κ.Κ. Στο ίδιο βιβλίο αλλά σε άλλο δοκίμιο («Αριστοκρατία» του 1920) αναφέρεται στην «πλουτοκρατία», κατ’ αυτόν ένα σοβαρό πρόβλημα της τότε (και που να έβλεπε σήμερα!) Ευρώπης. «Η μορφή διακυβέρνησης είναι η πλουτοκρατία. Σήμερα η δημοκρατία δεν αποτελεί παρά ένα προσωπείο της πλουτοκρατίας». Στα έθνη «…. δόθηκαν τυπικές, κατ όνομα εξουσίες, ενώ η πραγματική εξουσία παραμένει στα χέρια των πλουτοκρατών…. οι πολιτικοί δεν είναι παρά ανδρείκελα τα οποία κινούνται από τους πλουτοκράτες…. Η πλουτοκρατική κοινωνία δεν αναγνωρίζει καμμία υψηλότερη αξία εκτός από το χρήμα και την πολυτέλεια: η αξία ενός ανθρώπου εκτιμάται από αυτά που έχει, όχι από αυτό που είναι» (ο.π. σελ. 57-58). Βέβαια δεν μπορούμε να μην αναρωτηθούμε σε τι διέφερε η παλιότερη «αριστοκρατία του αίματος» στην οποία ανήκε και τόσο εκθείαζε ο Κ.Κ. ως προς αυτό το σημείο. Αλλά ας είναι.
Αν λοιπόν συνδυάσουμε όλα τα παραπάνω, σύμφωνα με τον Ρ. Κουντενχόβεν Καλέργη μάλλον ο πολιτισμός μας έχει ήδη χάσει την ψυχή του.
Όταν λέμε ηθική το βέβαιο είναι ότι δεν μιλάμε για εξανθρωπισμό και καλλωπισμό της συμπεριφοράς. Μιλώντας στον πληθυντικό και χαμηλόφωνα (η λατρεμένη στάση των βορειοευρωπαίων), δημιουργώντας forums και συνδιασκέψεις για κάθε πιθανό και απίθανο θέμα, ξοδεύοντας δισεκατομμύρια σε λομπίστες και διαφημιστές, (τα οποία πάντα χρεώνονται στον «πελάτη»), οικοδομώντας μια πολιτισμική εικόνα που στηρίζεται σε καλοσιδερωμένα κοστούμια, γκατζετς τελευταίας τεχνολογίας, σούπερκαρς, αστραφτερές επιχειρήσεις και σπίτια πολυτελείας σε όλα τα σημεία του πλανητικού ορίζοντα, δεν σημαίνει καθόλου ότι έχουμε πετύχει οποιονδήποτε ηθικό στόχο. Δεν σημαίνει καθόλου ότι έχουμε τιθασεύσει και καταστήσει εποικοδομητική την δύναμη του ένδον θηρίου που παρατηρούμε τακτικά να κάνει την εμφάνισή του. Αντιθέτως σημαίνει ότι αρνούμαστε εντελώς να το αναγνωρίσουμε, αρνούμαστε εντελώς να υποστούμε τον πόνο και να καταβάλλουμε τον κόπο του πραγματικού ελέγχου του, αρνούμαστε εντελώς να σταθούμε στα πόδια μας σαν ελεύθεροι, ώριμοι και αυτεξούσιοι άνθρωποι και να βάλουμε τάξη στα του οίκου μας. Μάς κυβερνάει μια «κρούστα ελίτ» διαφόρων τύπων που όλες συγκλίνουν στην τυφλότητα, την αδυναμία και την άρνηση. Οι χειρότεροι όλων, οι πιο άβουλοι (πρέπει σε επόμενο άρθρο να αναλύσουμε σε τι συνίσταται η θέληση και σε τι η βουλιμία – και οι ελίτ απλώς είναι υπερβουλιμικές), διαφεντεύουν τις τύχες δισεκατομμυρίων, και δεν εννοώ μόνο πολιτικά, και οι πολλοί είναι απλά ισόβια προσκολλημένοι στο «χουχούλιασμα» όπως θα έλεγε και ο παπά Λουδοβίκος.
Δεν είναι μέσα στις προθέσεις μου, και θα έλεγα πως δεν πρέπει να είναι σε κανενός τις προθέσεις, ο αυτοοικτιρμός και η ελεεινολογία. Ό,τι έχει γίνει έχει γίνει. Μεμψιμοιρίες, αντιπαραθέσεις, μίση και μισαλλοδοξία, συνιστούν απλώς ανεπίτρεπτο ξόδεμα δυνάμεων και χρόνου. Αυτή η όψη της προόδου, με το αέναο ηθικό έλλειμμα, μας έφερε μέχρι εδώ, με τα καλά της και τα κακά της. Όμως: υπάρχει ένα μεγάλο «όμως». Η διαπίστωση αυτού του ηθικού ελλείμματος το οποίο γιγαντώνεται όσο οι τεχνολογικές μας δυνατότητες αυξάνονται, είναι μπροστά μας. Δεν μπορούμε να το παραβλέψουμε χωρίς καταστροφικά αποτελέσματα. Εκτός αν διαφωνούμε πως έχουμε ένα τεράστιο ηθικό έλλειμμα σε σχέση με την τεχνολογική μας πρόοδο. Από δω και πέρα λοιπόν τι κάνουμε; Ποιες οι επιλογές μας; Ποιες θα είναι οι δικαιολογίες μας στις επόμενες γενιές αν αυτά που θα συνδεθούν με την μνήμη της δικής μας γενιάς, η συνεισφορά της στους επόμενους, θα είναι ο πόλεμος, οι ανταγωνισμοί, οι ιλιγγιώδεις ανισότητες, τα μίση και η καταστροφή;
Θα επικαλεστώ και πάλι το κεντρικό ζήτημα της λαϊκής κυριαρχίας: εγώ τουλάχιστον θέλω να έχω άποψη για τις εξελίξεις που εγκυμονεί η εποχή μας (και ξέρω ότι το ίδιο ισχύει και για πάμπολλους άλλους ανθρώπους) και θέλω να ανταλλάξω αυτές τις απόψεις με άλλους και έχω την αξίωση να ακουστούν οι απόψεις μου/μας μετά από αυτόν τον διάλογο και να τύχουν εφαρμογής εκτός αν πειστούμε διαφορετικά. Πάντως στην διαδικασία της πειθούς δεν μπορούν, κατά την γνώμη μου πάντα, να περιλαμβάνονται επιχειρήματα του τύπου «ναι αλλά ο απέναντι… είναι καλό γιατί είναι καλό! …τι θέλετε, να γυρίσουμε στην εποχή των σπηλαίων; ναι, αλλά το ΑΕΠ …κλπ» Αυτά μπορούν να είναι στοιχεία συνυπολογισμού που πάντα πρέπει να λαμβάνονται υπ όψη αλλά ποτέ να είναι καίρια και μόνα κριτήρια.
Α) τα προβλήματα αυτής εδώ της τωρινής προόδου
Δεν πρέπει να αυταπατόμαστε. Η πρόοδος έχει μιαν ορισμένη ιδεολογική και αξιολογική φορά στον δεσπόζοντα δυτικό κόσμο – φορά που υιοθετείται από όλο και περισσότερους. Δεν υφίσταται στις μέρες μας κάποια μάχη ή διένεξη. Αν ποτέ στον σύγχρονο κόσμο υπήρξε τέτοια αμφισβήτηση αυτή η φάση έχει κλείσει για τα καλά. Δεν μιλάω για αντιρρήσεις, επιφυλάξεις, κάποια δυσφορία και τα συναφή. Μιλάω για σοβαρές διαμάχες που θα μπορούσαν να θέσουν υπό σοβαρή αμφισβήτηση όλο το πρόγραμμα ανάπτυξης που ακολούθησε η Δύση. Τι περιλαμβάνει λοιπόν η πρόοδος στις μέρες μας και ποιοι οι κίνδυνοί της;
Παίρνω το πρώτο ερέθισμα από την ειδησεογραφία:
- Άρχισε στις 14-5-2024 ο πρώτος διάλογος ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα για τους «κινδύνους» της τεχνητής νοημοσύνης (4). Σύμφωνα με το δημοσίευμα του capital.gr θα είναι μια «ευκαιρία για την Ουάσινγκτον να εκφράσει την ανησυχία της για τις κινεζικές προόδους στον τομέα αυτόν» καθώς, σύμφωνα με έναν αμερικανό αξιωματούχο, «η Κίνα έχει καταστήσει την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης σημαντική εθνική προτεραιότητα και αναπτύσσει ταχέως ικανότητες στον μη στρατιωτικό και τον στρατιωτικό τομέα, συχνά με τρόπο που πιστεύουμε ότι βλάπτει τόσο την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ όσο και αυτήν των συμμάχων μας».
- Είπε ο γνωστός παγκοσμίως συμπατριώτης μας ερευνητής Γιώργος Παξινός (καθηγητή Ψυχολογίας και Ιατρικών Επιστημών στο Neuroscience Research Australia του Πανεπιστημίου της Νέας Νότιας Ουαλίας στο Σίδνεϊ) στο podcast του Lifo και τον Γ. Πανταζόπουλο (5), αναλύοντας την χρησιμότητα της επιστήμης για τον σύγχρονο άνθρωπο, μεταξύ άλλων, ότι οι επιστήμονες έσωσαν την ανθρωπότητα από τον κορονοϊό. Επισήμανε την χρησιμότητα της επιδημιολογίας για την πρόληψη γενικά των ασθενειών και βέβαια και του κορονοϊού και ιδίως της έρευνας για την εύρεση των εμβολίων. Ένα δημοσίευμα όμως των Sunday Times (6) μας λέει κάτι πολύ σημαντικό αλλά στην αντίθετη κατεύθυνση αυτήν την φορά: ήταν και πάλι επιστήμονες που δημιούργησαν τον κορωνοϊό. «Σύμφωνα με εμπιστευτικούς φακέλους που περιήλθαν σε γνώση των Sunday Times … επιστήμονες της Γουχάν που εργάζονταν μαζί με τον κινεζικό στρατό συνδύαζαν τους πιο θανατηφόρους κορονοϊούς του κόσμου για να δημιουργήσουν έναν νέο μεταλλαγμένο ιό ακριβώς όπως έγινε όταν ξεκίνησε η πανδημία», αναφέρει το δημοσίευμα.
- Όμως δεν χρειαζόμασταν το συγκεκριμένο δημοσίευμα για να καταλάβουμε ότι κάτι δεν πάει καλά στον χώρο της έρευνας και ότι, όπως πάντα συνέβαινε και στο παρελθόν, κάθε τομέας της γνώσης θα χρησιμοποιηθεί από ισχυρούς παράγοντες (κράτη – έθνη, συνασπισμούς κρατών, εταιρείες, ελίτ) για να αποκτήσουν υπεροχή απέναντι σε αντιπάλους και αν μπορούν να τους καταστρέψουν ή να έχουν αυτοί πρώτοι την δυνατότητα να καταστρέψουν τον αντίπαλο. Αυτό υπήρξε πάντα και το θεμελιώδες επιχείρημα των μανιωδών οπαδών της τεχνολογικής ανάπτυξης: «ο απέναντι προηγείται και θα μας καταπιεί!». Εστιάζομαι στο ζήτημα της ύπαρξης εργαστηρίων βιολογικών όπλων, (άρα εδώ έχουμε έρευνα που γίνεται για το κακό της ανθρωπότητας και όχι για το καλό μας), όπως αυτό που ανέφερα αμέσως πριν και όπως αυτό που ήλθε στην επιφάνεια μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Καταθέτοντας η υφυπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ Βικτώρια Νιούλαντ στην επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας των ΗΠΑ στις 8 Μαρτίου του 2022 (7,8,9) και σε ερώτηση του γερουσιαστή της Φλόριντα Μ. Ρούμπιο (Ρεπ.) εάν η Ουκρανία διαθέτει χημικά ή βιολογικά όπλα απάντησε επί λέξει: «Η Ουκρανία έχει εγκαταστάσεις βιολογικών ερευνών και είμαστε τώρα πολύ ανήσυχοι μήπως τα ρωσικά στρατεύματα επιδιώξουν να αποκτήσουν έλεγχο επ’ αυτών και εργαζόμαστε με τους Ουκρανούς ώστε να αποτρέψουμε την πτώση αυτών των εργαστηρίων στον έλεγχο των ρωσικών δυνάμεων εφ όσον πλησιάσουν…».
Ελπίζω πως εδώ δεν θα προβληθεί το έωλο επιχείρημα πως τα εργαστήρια αυτά δουλεύουν για το καλό της ανθρωπότητας, καθώς είναι άλλες οι δομές που εργάζονται για την εύρεση φαρμάκων εναντίον ιών, βακτηρίων και μυκήτων. Στις περιπτώσεις που ανέφερα έχουμε να κάνουμε αποκλειστικά με εργαστήρια ανακάλυψης όπλων.
Ας σημειωθεί ότι η Συνθήκη του 1972 των Ηνωμένων Εθνών για την απαγόρευση των Βιολογικών Όπλων ισχύει από το 1975 (10,11,12,13) και την έχουν κυρώσει οι μεν ΗΠΑ, η Ουκρανία και η Ρωσία (οι δύο τελευταίες ως Σοβιετική Ένωση) από το 1975 η δε Κίνα από το 1984. Λέει μεταξύ των άλλων η Συνθήκη στο προοίμιό της:
«Αποφασισμένοι, για το καλό όλης της ανθρωπότητας, να αποκλείσουμε πλήρως την δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν ως όπλα βακτηριολογικοί (βιολογικοί) παράγοντες και τοξίνες,
Πεπεισμένοι ότι μια τέτοια χρήση θα ήταν αποκρουστική στην συνείδηση ολόκληρης της ανθρωπότητας και ότι δεν πρέπει να φεισθούμε οποιασδήποτε προσπάθειας ώστε να ελαχιστοποιήσουμε αυτόν τον κίνδυνο …»
Στο άρθρο 1:
«Κάθε κράτος μέλος σε αυτήν την Συνθήκη δεσμεύεται ότι ουδέποτε και υπό οποιεσδήποτε συνθήκες δεν θα αναπτύξει, παράξει, αποθηκεύσει ή με άλλον τρόπο αποκτήσει ή ανακτήσει: 1) μικροβιακούς ή άλλους βιολογικούς παράγοντες ή τοξίνες οποιαδήποτε κι αν είναι η προέλευσή τους ή η μέθοδος παραγωγής τους, σε τύπους και ποσότητες τέτοιες που δεν δικαιολογούνται από προφυλακτικούς, προστατευτικούς ή άλλους ειρηνικούς σκοπούς. 2) …..».
Και στο άρθρο 2:
«Κάθε κράτος μέλος σε αυτήν την Συνθήκη δεσμεύεται να καταστρέψει ή να εκτρέψει σε ειρηνικούς σκοπούς το συντομότερο δυνατόν όχι όμως αργότερα από εννέα μήνες αφ ότου η Συνθήκη τεθεί σε ισχύ, όλους τους παράγοντες, τοξίνες, όπλα, εξοπλισμό και μέσα εξαπόλυσης που εξειδικεύονται στο άρθρο 1 της Συνθήκης, που ευρίσκονται στην κατοχή του ή στην δικαιοδοσία του ή υπό τον έλεγχό του. …».
Το πρώτο σοβαρό ερώτημα που τίθεται εδώ, αν ληφθεί υπ όψη ότι η πιο πάνω Συνθήκη έχει ήδη ζωή 51 ετών, είναι: πάμε άραγε εμπρός ή πίσω; Μετά από 51 χρόνια είναι άραγε λιγότερο «αποκρουστική στη συνείδηση της ανθρωπότητας» η ανάπτυξη και ( ενδεχόμενη – ή μάλλον βέβαιη κάποια στιγμή) χρήση τέτοιων όπλων;
Θα ρωτήσουν οι υπέρμαχοι τής με κάθε κόστος έρευνας: μα είμαστε με τα καλά μας; Μπορούμε να σταματήσουμε ή θέλουμε να σταματήσουμε την έρευνα; Μετά από αιώνες προόδου ξαφνικά θα τραβήξουμε χειρόφρενο; Θα χάσουμε όλα όσα μας υπόσχεται η σύγχρονη επιστήμη; Το ερώτημα, που συνήθως βάζει στο ίδιο τσουβάλι όλες τις εφαρμογές της τεχνολογίας και χωρίς καμμία διάκριση ανάλογα με το ποιος εξουσιάζει την τεχνολογία, είναι εκ του πονηρού. Δεν θα μεταχειριστούμε με τον ίδιο τρόπο ένα φάρμακο για τις λεγόμενες «ορφανές ασθένειες» με ένα νέο πυρηνικό όπλο. Εδώ ταιριάζει μια ελληνική παροιμία από την Ρούμελη: «Ο χωριάτης βάζει το σκοινί μονό και δεν φτάνει το βάζει διπλό και περισσεύει». Δεν είμαι (όπως και οι περισσότεροί μας νομίζω) εχθρός της έρευνας ούτε των τεχνολογικών οφελών. Αντιθέτως είμαι λάτρης πολλών όψεων της τεχνολογικής προόδου όπως των δυνατοτήτων επικοινωνίας, του διαδικτύου, των μεταφορών και τόσων άλλων. Θα έπρεπε μήπως από αυτόν τον λόγο να λατρεύω εξ ίσου και τα εργαστήρια όπλων μαζικής καταστροφής; Θα έπρεπε να λατρεύω τεχνολογικές εφαρμογές που οξύνουν το ήδη διογκωμένο δημοκρατικό έλλειμμα και τις δυνατότητες παρακολούθησης ή άλλες που σε ένα ανοιγόκλειμα του ματιού μπορούν να αφήσουν ανέργους εκατομμύρια ανθρώπους; Μήπως θα γίνουμε λάτρεις και της «Κοινωνίας του Θεάματος» για να θυμηθούμε τον μακαρίτη Γκυ Ντεμπόρ; Επισημαίνω λοιπόν κάτι το αυτονόητο ως «απάντηση» στον μακαρίτη Κουντενχόβεν – Καλέργη αλλά και κάθε ενδιαφερόμενο: ενώ ξέρουμε πολύ καλά πώς θα αναπτύξουμε την τεχνολογία, και το κάνουμε και πολύ καλά, όταν περνάμε στο δεύτερο σκέλος της «συνταγής» του για «ελευθερία και ανάπαυση» όπως προανέφερα, δηλαδή την ανάπτυξη της ηθικής, κάτι που θεωρητικά αποτελεί παραδοχή διαχρονικά όλων των κοινωνιών, εκεί δείχνουμε μιαν αξιοσημείωτη δυστοκία. Δεν ξέρουμε τι σημαίνει «ηθική ανάπτυξη» και τι προϋποθέτει η «ηθική ανάπτυξη»; Μήπως έχουμε πετύχει αυτή την ανάπτυξη και δεν το ξέρουμε; Μήπως αυτή είναι κάτι ασήμαντο; Ή μήπως δεν θέλουμε να πραγματώσουμε την ηθική ανάπτυξη; Θέλαμε και ξέραμε το 1972 και τώρα το ξεχάσαμε; Αυτές είναι οι ερωτήσεις οι οποίες ζητάνε επιτακτικά απάντηση και απάντηση πειστική με συλλογισμό και επιχειρήματα και όχι ταυτολογική (έχουμε πετύχει την ηθική ανάπτυξη γιατί την έχουμε πετύχει).
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
- Στο: Robert Nisbet, The Idea Of Progress, Literature of Liberty, Vol. II, No. 1 January-March 1979, σελ. 24.
- Πλάτωνος, Απολογία Σωκράτους, 38a 5-6.
- Ρίχαρντ Κουντεχόβεν – Καλέργη, Πρακτικός ιδεαλισμός, μετ. Θ.Ν. Καραγιαννόπουλος, εκδ. Λαβύρινθος, Αθήνα 2021.
- στο διαδίκτυο: https://www.capital.gr/technology/3807495/arxizei-aurio-o-protos-dialogos-anamesa-stis-ipa-kai-tin-kina-gia-tous-kindunous-tis-texnitis-noimosunis/
- Στο διαδίκτυο: https://www.lifo.gr/podcasts/akou-tin-epistimi/giorgos-paxinos-den-yparhei-psyhi-ola-pigazoyn-apo-ton-egkefalo
- Στο διαδίκτυο:
- Δείτε τον Guardian στο διαδίκτυο:
https://www.theguardian.com/world/2022/mar/11/russia-biological-weapon-claim-us-un-ukraine-bio-labs-explainer
- Στο διαδίκτυο όλη η συνεδρίαση της επιτροπής. Το απόσπασμα που ενδιαφέρει από το λεπτό 1,39,00 εδώ: https://www.foreign.senate.gov/hearings/russias-invasion-of-ukraine-assessing-the-us-and-international-response_-immediately-following-the-business-meeting030822
- Και για το σύντομο απόσπασμα μόνο της Νιούλαντ, στο διαδίκτυο εδώ: https://greenwald.substack.com/p/victoria-nuland-ukraine-has-biological
- Δείτε συνοπτικά για την Συνθήκη στην ιστοσελίδα των Η.Ε.: https://disarmament.unoda.org/biological-weapons/
- Το κείμενο της Συνθήκης:
https://front.un-arm.org/wp-content/uploads/2020/12/BWC-text-English-1.pdf
- Και τις χώρες που κύρωσαν την Συνθήκη με τις ημερομηνίες καθεμιάς: https://www.armscontrol.org/factsheets/bwcsig
- Και δείτε πολύ πιο πρόσφατη Απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκ. 2006 (περίληψη) με την οποία «ενέκρινε τη στρατηγική κατά της εξάπλωσης όπλων μαζικής καταστροφής η οποία αφορά ιδίως την καταπολέμηση των βιολογικών και τοξινικών όπλων».
https://eur-lex.europa.eu/EL/legal-content/summary/biological-and-toxin-weapons.html
2 Ιουνίου 2024
Γιάννης Παρασκευουλάκος
Μέλος του Σόλωνα
