Όλοι αναρωτιούνται αν υπάρχει διέξοδος από την σημερινή κατάσταση χάους που έχει εξαπλωθεί παγκόσμια. Λίγοι όμως, παράλληλα με την αναρώτηση, είναι διατεθειμένοι να ψάξουν για τα αίτια που οδήγησαν ώς εδώ και ακόμη πιο λίγοι είναι διατεθειμένοι να προσαρμόσουν την ζωή τους και τη στάση τους σε αυτό που απαιτεί η ανάγκη για αλλαγή των αιτίων. Αυτό φαίνεται πεσιμιστικό, αλλά είναι η πραγματικότητα. Δεν πρέπει να καταλήξουμε να μοιράζουμε μεταξύ μας ευχές και ελπίδες που δεν αντέχουν στην παραμικρή πίεση και λογική κρίση, ίσα για να κρατήσει για λίγο ακόμη η αυταπάτη και η ησυχία μας. Τα πράγματα χρειάζονται επείγοντα χειρισμό και μάλιστα εκ μέρους λαών, κοινωνιών, εθνών ή όπως αλλιώς θέλει να ονομάσει κανείς τα μεγάλα πλήθη των ανθρώπων που θα είναι οι τελικοί αποδέκτες του προβλήματος.
Θα ρωτήσει κανείς γιατί είναι αναγκαίο το ενδιαφέρον και η απόφαση εκ μέρους μεγάλου πλήθους ανθρώπων και όχι μόνο λίγων όπως έχει συμβεί μέχρι τώρα στην ιστορία. Ο λόγος είναι απλός και προφανής.
Πρώτον, ο πληθυσμός του πλανήτη είναι εξαιρετικά μεγάλος σε σύγκριση με το παρελθόν και αυτό το αχανές πλήθος κατά το μεγαλύτερο μέρος είναι αδρανές και αδιάφορο. Και μάλιστα είναι τόσο εύκολα χειραγωγούμενο που τελικά στρέφεται εναντίον όλων αλλά και του εαυτού του. Γι’ αυτό απαιτείται πολύ μεγαλύτερη δύναμη για να επιτευχθεί η αλλαγή.
Δεύτερον, η πολυπλοκότητα των σχέσεων μεταξύ ατόμων, συλλογικοτήτων και ελίτ είναι πολύ μεγαλύτερη πλέον και απαιτεί και αυτή μεγαλύτερη αντίρροπη δύναμη που να σταθεί απέναντι στα κακώς κείμενα.
Τρίτον, η διαθέσιμη δύναμη ελέγχου όπως η πολιτική, πολιτισμική, στρατιωτική, επιστημονική και τεχνολογική ισχύς, κατέχεται από λίγους ανθρώπους, από τις ελίτ, και αναμενόμενο είναι να μην είναι διατεθειμένοι να την αφήσουν. Αυτή η δύναμη είναι σήμερα δραματικά μεγαλύτερη, κυρίως λόγω της τεχνολογίας και των μέσων ελέγχου που αυτή προσφέρει.
Τέταρτον, τα κακώς κείμενα δεν αποτελούνται μόνον από κοινωνικά γεγονότα αλλά κυρίως από τάσεις και προθέσεις. Αυτές δεν εκφράζονται μόνον από τις ελίτ αλλά και από το πλήθος των ανθρώπων, αν και με διαφορετικούς τρόπους και ένταση, και το ένα τροφοδοτεί το άλλο με ένταση. Ένα απλό παράδειγμα είναι η τάση για υπεροχή και εφησυχασμό, ασχέτως του ότι λίγοι τα εκφράζουν με επιθετικό τρόπο, ενώ οι πολλοί με παθητικότητα και αδιαφορία για τα κοινά.
Πέμπτον, η αυξημένη νοητική ανάπτυξη των ανθρώπων χωρίς παράλληλη ηθική ανάπτυξη βαθαίνει το ρήγμα ανάμεσα σε αυτό που υπάρχει και σε αυτό που είναι αναγκαίο, γιατί απλώς η ηθική έλλειψη καλλιεργείται πλέον σαν νοητική στάση και έτσι αποκτά μεγαλύτερο βάθος.
Αξίζει να αναφερθώ στην ηθική και την έλλειψή της με λίγα λόγια. Φυσικά, δεν αναφέρομαι στην συμβατική ηθική που έχει καταλήξει μία απλή υπακοή σε συμπεριφορικούς κανόνες, αγνοώντας την πραγματικότητα και τις ανθρώπινες ανάγκες. Η ηθική, κατ’ εμένα πάντα, είναι η δύναμη συνοχής του κόσμου και των ανθρώπων, αυτό που προάγει την ενότητα και την ελευθερία των πάντων, δηλαδή είναι απόρροια των μεγάλων ιδεών που διαπερνούν τον κόσμο μας και λειτουργούν σαν οργανική ενότητα. Υπάρχει είτε το θέλουμε είτε όχι, γιατί είναι μία θεμελιώδης ανάγκη για την ύπαρξή μας και δεν εξαρτάται από εμάς. Με λίγα λόγια, είναι νόμος για τον κόσμο μας. Η παραβίαση αυτού του ηθικού νόμου εναπόκειται μεν στην επιλογή μας, αλλά τα αποτελέσματα που επιφέρει δεν εναπόκεινται σε αυτήν, είναι αναπόφευκτα.
Επειδή αυτός ο νόμος είναι η ηθική, γι’ αυτό σχετίζεται με τη συνείδησή μας και δεν μας είναι εύκολο να τον τηρήσουμε εκούσια. Αυτός είναι και ο λόγος που είναι τόσο δύσκολο να βρεθούν πολλοί άνθρωποι να ανταποκριθούν στην σημερινή ανάγκη με τρόπο κατάλληλο. Ο κατάλληλος τρόπος είναι μια στοιχειώδης κατανόηση των αληθινών αιτίων του προβλήματος (που είναι αίτια συνείδησης) και διάσπαση του κλοιού του ατομισμού και της αδράνειας. Η διάσπαση της αδράνειας μπορεί να γίνει, αλλά δεν μπορεί να έχει αληθινά αποτελέσματα χωρίς ταυτόχρονη διάσπαση του ατομισμού, γιατί τότε θα είναι μόνο μία συγκέντρωση διαμαρτυρόμενων ατομισμών. Όμως η κατεύθυνση του ατομισμού είναι πάντοτε διασπαστική της αναγκαίας ενότητας και σε μήκος χρόνου αποτυγχάνει.
Μπορεί κάποιος να πει ότι αυτά είναι λόγια. Αλλά το να προχωράς σε πράξη χωρίς να γνωρίζεις τα αίτια των προβλημάτων είναι μια απλή αντανακλαστική αντίδραση που οδηγεί πάντοτε σε αδιέξοδα.
Θα ήθελα να προσθέσω και κάτι τελευταίο, για να διευκρινίσω τη σκέψη μου. Δεν μπορούμε να υποθέσουμε ότι όλοι θα έχουν έναν όμοιο βαθμό διαύγειας στην αντίληψη των αιτίων, όμως ανεξαιρέτως όλοι γνωρίζουν ορισμένα θεμελιώδη ηθικά αξιώματα και τα αναζητούν όταν βρίσκονται σε ανάγκη, όπως τη δικαιοσύνη ή την αλληλεγγύη. Επομένως, το ότι τα παραβλέπουν οφείλεται σε επιλογή τους και όχι σε άγνοια. Η εθελοτύφλωση δεν είναι αθωότητα. Δείχνει όμως και ότι υπάρχει δυνατότητα για αλλαγή – κι αυτό είναι η ελπίδα.
12/5/24
Ιωάννα Μουτσοπούλου
Μέλος της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ
