(Τοπικά Παρατηρητήρια Περιβάλλοντος και διαχειριστική προσαρμογή αειφόρου ανάπτυξης).
Η τοπική ατζέντα 21 αναδεικνύει τον ρόλο των τοπικών κοινωνιών στη βάση των οικουμενικών περιβαλλοντικών ζητημάτων μέσα από τα προβλήματα του τοπικού περιβάλλοντος και τη διαχείρισή τους. Ο ρόλος των τοπικών κοινωνιών είναι καθοριστικός για τη διαχείριση των περιβαλλοντικών ζητημάτων και μέσα από τη θεσμοθέτηση των αρμοδιοτήτων της τοπικής αυτοδιοίκησης και μέσα από την κατά περίσταση έκφραση των τοπικών κοινωνιών για τα περιβαλλοντικά ζητήματα της περιοχής τους.
Στη διαμόρφωση του κλίματος διαχείρισης των τοπικών περιβαλλοντικών ζητημάτων είναι καθοριστικός και διαμεσολαβητικός ο ρόλος των ΜΜΕ. Τα ΜΜΕ (Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης) επηρεάζουν την τοπική κοινή γνώμη, την ευαισθητοποιούν και την αναδεικνύουν. Μέσα λοιπόν από αυτή την εμπειρία, που αγγίζει τόσο τις ΜΚΟ όσο και τα ΜΜΕ, καταλήξαμε σε μια άποψη-πρόταση για την ωρίμανση της τοπικής ατζέντα 21 σε σχέση με τις τοπικές κοινωνίες, η οποία εστιάζεται στα παρακάτω σημεία: Το σύστημα αυτό προώθησης πολιτικών βιώσιμης ανάπτυξης περιλαμβάνει τα ακόλουθα κατά σειρά στάδια: Α.- Τη δημιουργία τοπικού δικτύου των «κυρίων ομάδων», ατζέντα και δράση 21. Β.- Την ανάπτυξη της τοπικής εταιρικής κοινωνικής ευθύνης για το περιβάλλον. Μέσα σε αυτή την ευθύνη μπορούν και πρέπει να συμμετέχουν όλοι οι παράγοντες ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης και αυτό καλύπτει και τα Μ.Μ.Ε. Γ.- Τη δημιουργία ενός τοπικού παρατηρητηρίου βιώσιμης ανάπτυξης και προστασίας της φύσης. Το παρατηρητήριο αυτό θα χρησιμοποιείται τόσο για τη φύση όσο και για τα ανθρωπογενή συστήματα σαν αφετηρία για ένα σύστημα επιστημονικής παρακολούθησης, σαν κέντρο αναφοράς όλων των κυρίων ομάδων. Ε.- Την αντιμετώπιση των εμποδίων, των κρίσεων, των παλινδρομήσεων και τελικά των αναχρονισμών που συνδέονται με την ασυνεννοησία και το έλλειμμα επικοινωνίας. ΣΤ.- Την ανταλλαγή της εμπειρίας και την συγκριτική ανάλυση και προσέγγιση. Με την συνεργασία κάθε τόπος -και αυτό είναι θεμελιώδες στην συστημική διαχείριση- πρέπει και μπορεί να οργανώσει την ανταλλαγή των εμπειριών του και να διευρύνει την μαθησιακή του ικανότητα, ξεπερνώντας την απομόνωση και τον τοπικισμό. Ζ.- Την εφαρμογή των νόμων, την καλή διοίκηση, την θετική πολιτική που εξελίσσει τα ζητήματα ακόμη και τους νόμους και τις πρακτικές. Η αξιοπιστία και η επιτυχία για την τοπική ανάπτυξη της πράσινης διακυβέρνησης, της πράσινης οικονομίας και αγοράς προϋποθέτει υποδομές και θεσμούς που συνδέονται με την καλή λειτουργία των υπηρεσιών και της δημόσιας διοίκησης. Για την νομιμότητα στον τομέα του περιβάλλοντος σημαντικός είναι ο ρόλος των ΜΜΕ και των ΜΚΟ. Είναι απ’την αρχή φανερό ότι καθοριστικό ρόλο έχει για την ανάπτυξη των πολιτικών υποδομών η αναγνώριση και αποδοχή του ρόλου των «κυρίων ομάδων» και η καλή λειτουργία του δημόσιου τομέα και των δικτυώσεων κοινής ωφέλειας, στις οποίες πρέπει να συμπεριλάβουμε και τις άυλες δικτυώσεις. Στις άυλες δικτυώσεις περιλαμβάνεται βέβαια ένα μέρος των διαδικασιών εκπαίδευσης και κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού όπως και η ανάπτυξη θεσμών υποστηρικτικών στην κοινωνική οικονομία και τον εθελοντισμό. Τα ΜΜΕ λειτουργούν σαν εξωτερικές επιδράσεις για την προαγωγή των δικτυώσεων και των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την πρόοδο της βιώσιμης ανάπτυξης. Ο ρόλος των ΜΜΕ έχει τέσσερις βραχίονες επίδρασης. Καθώς τα ζητήματα του περιβάλλοντος απαιτούν διαβούλευση και δράση, ο ρόλος των ΜΜΕ είναι καθοριστικός όπως φαίνεται από τον παρακάτω πίνακα. Ενεργητικά σχήματα κοινωνίας των πολιτών και τοπικής κοινωνίας Θεσμικά σχήματα Κρίσιμα σημεία Κίνδυνοι Θετικές στάσεις (Από «Πράσινο Επιχειρείν» Γιάννης Ζήσης) Ωστόσο η διαχειριστική ολοκλήρωση για την αειφόρο ανάπτυξη και την τοπική δράση 21 έχει ένα πολύ ευρύτερο δρομολόγιο από αυτό των ΜΜΕ και των ΜΚΟ. Γι’αυτό χρειάζεται να δούμε πώς αναπτύσσεται το μοντέλο της βιώσιμης ανάπτυξης. Θα διαιρέσουμε την παρακολούθηση του μοντέλου της βιώσιμης ανάπτυξης σε τέσσερις κύκλους ή φάσεις σύμφωνα με το παρακάτω διάγραμμα: Τα ΜΜΕ λειτουργούν καταλυτικά στο σύνολο των στοιχείων του παραπάνω πίνακα. |
Εδώ θα εστιάσουμε για λόγους συντομίας στο περιεχόμενο του 4ου κύκλου. Ο τέταρτος κύκλος είναι ο οικονομικός και κοινωνικός κύκλος, ο κύκλος των προωθητικών πολιτικών και πρακτικών. Είναι ο πράσινος κύκλος.
Ο κύκλος αυτός περιλαμβάνει βασικά όλη τη δυναμική που αναπτύσσεται γύρω από την πολιτισμική και πολύπλευρη ενσωμάτωση της αρχής και της πολιτικής της βιωσιμότητας, της αειφορίας και της προστασίας του περιβάλλοντος. Είναι ο κύκλος που ολοκληρώνει την περιβαλλοντική προσαρμογή της οικονομίας, της επιχειρηματικότητας και της ποιότητας της ζωής. Αν θέλουμε να περιγράψουμε ολοκληρωμένα τη φάση αυτού του κύκλου, μπορούμε να του δώσουμε τον τίτλο της γενικής και τοπικής συστημικής ανάπτυξης και ανάδειξης της ταυτότητας ενός στόχου σε όλες τις κλίμακες μεγέθους. Το «σκέψου παγκόσμια και δράσε τοπικά» κατασταλάζει με πληρότητα σ’ αυτόν τον κύκλο. Πώς όμως γίνεται αυτό; Πρωταρχικά υπάρχει ένα μοντέλο διαβούλευσης για την ατζέντα και δράση 21. Στο μοντέλο αυτό η τοπική κοινωνία, οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και η πλειάδα των εκφραστών των «κύριων ομάδων» (όπως λέγονται στην διακήρυξη του Ρίο), συμμετέχουν με δημοκρατικές αλλά και με αποτελεσματικές διαδικασίες στο σχεδιασμό και στις πρωτοβουλίες υλοποίησης του σχεδιασμού. Αναδεικνύει επίσης αυτός ο όρος τη στρέβλωση ή την ποιοτική δυναμική των αγορών, τον ποιοτικό προσανατολισμό τους. Μέσα στις αγορές λειτουργούν τελικά δείκτες προσανατολισμού που αναδεικνύονται ως δείκτες προσανατολισμού στην ποιότητα της ζωής και στην πραγματική ευημερία. Ακόμη μέσα στο μοντέλο της ανάπτυξης υπάρχουν κοινωνικές, περιβαλλοντικές και λειτουργικές στρεβλώσεις, δηλαδή η ίδια η αγορά λειτουργεί υπό το βάρος τέτοιων στρεβλώσεων. Η ανάκτηση των δημόσιων, των ελεύθερων και αδιαίρετων αγαθών που έχουν έναν μερισματικό χαρακτήρα, που συνδέονται δηλαδή με τον κοινωνικό μερισμό τους, αποτελεί ένα βασικό πεδίο, μια βασική πηγή για την τελική διαμόρφωση και τον προσδιορισμό δεικτών βιώσιμης ανάπτυξης, για την κοινωνία, την οικονομία και τη φύση. Σίγουρα όλα αυτά πρέπει να συνυφανθούν με την διατήρηση κάποιων οικονομικών μεγεθών ή καλύτερα με την αποσύνδεση της ευημερίας από τις υλικές ροές, την υπολειματικότητα της οικονομικής παραγωγής και κατανάλωσης και την επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Είναι φανερό για παράδειγμα ότι η κοινωνία της πληροφορίας ελαχιστοποιεί τις ανάγκες μας σε χρήση εντύπων, σε υλικά που προέρχονται από το ξύλο ή από συνθετικά προϊόντα. Επίσης ελαχιστοποιεί τις συγκοινωνιακές ανάγκες μας. Δυστυχώς όμως είναι επίσης φανερό ότι η μεγέθυνση των καταναλωτικών αναγκών και στόχων αλλά και οι νέες προοπτικές για απασχόληση όπως και τεχνολογικές εφαρμογές ανοίγουν ταυτόχρονα νέα πεδία για κατανάλωση, για παραγωγή και χρήση υλικών που επιδρούν αρνητικά στο περιβάλλον και μας οδηγούν τελικά σ’ένα αρνητικό ισοζύγιο για την βιωσιμότητα. Τα ΜΜΕ διαδραμματίζουν ένα αρνητικό ρόλο με το διαφημιστικό μοντέλο του υπερκαταναλωτισμού. Ορόλος αυτός αντισταθμίζεται από τον ρόλο των ΜΚΟ και των θεσμικών ρυθμίσεων γύρω από το περιβάλλον. Συνόψιση συμπεράσματος Σ’ όλη αυτή την διαδρομή τα ΜΚΟ και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (ΜΜΕ) επιδρούν καταλυτικά. Ο ρόλος των ΜΜΕ δεν είναι πάντα εποικοδομητικός γι’ αυτό και απαιτείται η αυτοδέσμευση τους, η εφαρμογή της κοινωνικής περιβαλλοντικής ευθύνης και η συνεργασία του με το τοπικό παρατηρητήριο βιώσιμης ανάπτυξης. |
11 Ιουλίου 2009 Γιάννης Ζήσης, Μέλος της μκο ΣΟΛΩΝ |