G8: ΚΑΙ ΟΙ ΟΚΤΩ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΥΠΕΡΟΧΟΙ (της Ιωάννας Μουτσοπούλου)

β.-Οι εκτιμήσεις της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας (ΙΕΑ) λένε ότι «…οι υψηλές τιμές πετρελαίου είναι αναγκαίες για να πνίξουν τη ζήτηση, ώστε να αποκατασταθεί η ισορροπία στην αγορά…»!!! (Βλέπε 3). Αυτό τώρα πώς συμβιβάζεται με το αντίθετο αίτημα των Οκτώ για αύξηση της παραγωγής πετρελαίου είναι άγνωστο. Η ΙΕΑ δηλαδή υποστηρίζει υψηλές τιμές και μείωση της ζήτησης, ενώ η G8 χαμηλές τιμές και αύξηση της παραγωγής για αντιμετώπιση της αυξημένης ζήτησης. Παράλληλα όμως η ΙΕΑ υποστηρίζει ότι και οι ασιατικές χώρες έχουν δικαίωμα να αναπτυχθούν και να μην αποκλεισθούν επομένως από την ενέργεια (Βλέπε 8), αν και παράλληλα θεωρεί τη σχέση προσφοράς και ζήτησης ως αίτιο.
γ.-Ο ΟΠΕΚ υποστηρίζει ότι η αύξηση των τιμών οφείλεται σε κερδοσκόπους και όχι στη σχέση προσφοράς και ζήτησης. Ακόμη και η Σαουδική Αραβία, αν και είναι πρόθυμη να αυξήσει κάπως την παραγωγή της, ωστόσο υποστηρίζει ότι αυτή η αύξηση των τιμών οφείλεται στην κερδοσκοπία και τους δασμούς.

Β. «Πλανάται κάποιο φάντασμα πάνω από» τους οκτώ; 
Εδώ γεννιούνται ορισμένα προβλήματα: 
1.-Γιατί οι ηγέτες της G8 καταλήγουν στο ότι για την αύξηση των τιμών του πετρελαίου ευθύνεται μόνον η αύξηση της ζήτησής του από την Ινδία και την Κίνα και όχι μόνον ή και παράλληλα η υπερβολική και δυσανάλογη αύξησή τους από τους πωλητές άσχετα από τη ζήτηση; Αυτή η τοποθέτηση των Οκτώ δεν συμφωνεί με την τοποθέτηση άλλων επισήμων παραγόντων, όπως αξιωματούχου της Σαουδικής Αραβίας, του πρώην Γερμανού Καγκελαρίου Σρέντερ και του πρώην Αμερικανού Προέδρου Κάρτερ, που είναι αξιόπιστοι και τόνισαν ότι οι τιμές του πετρελαίου είναι υπερβολικά και αδικαιολόγητα υψηλές. Φαίνεται πάντως ότι δεν έχει υπάρξει ακόμη πρόβλημα προσφοράς και ζήτησης που να αποτελεί δικαιολογία για την αύξηση των τιμών του πετρελαίου.
2.-Το δεύτερο πρόβλημα είναι το ότι ζητούν επιμόνως από τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες να αυξήσουν την παραγωγή του πετρελαίου, για να μειωθούν οι τιμές του (Βλέπε 4). Όμως μπορεί μία χώρα να θέλει να διατηρήσει για μεγαλύτερο χρόνο τα αποθέματά της (τη στιγμή μάλιστα που η ΙΕΑ μιλάει και για εξάντληση ορισμένων υπαρχόντων αποθεμάτων [Βλέπε 7]) ή να μην εξαρτηθεί από περαιτέρω ξένες επενδύσεις στο έδαφός της που θα είναι αναγκαίες σε περίπτωση αύξησης της παραγωγής ή να μη προβεί η ίδια σε αυτή την δαπανηρή επένδυση ή ίσως να θέλει να εφαρμόσει το Πρωτόκολλο του Κυότο για μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης (Αυτό κι αν θα ήταν απίστευτο!). 
Γιατί λοιπόν οι Οκτώ δεν πιέζουν και προς την κατεύθυνση αυτών καθαυτών που αυξάνουν τις τιμές, δηλαδή των εταιρειών πετρελαίου και των κερδοσκόπων, όχι για να μην έχουν κέρδη, αλλά για να τα διατηρήσουν σε σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα προς όφελος της ειρήνης και της ευημερίας όλων; Όμως ούτε καν που τους περνάει από το μυαλό ότι θα μπορούσε η ελευθερία του εμπορίου να υποστεί περιορισμούς. 
Όλη η αντίληψή τους περί ελευθερίας έχει εξαντληθεί μόνον στην εμπορική ελευθερία που έχει ως κεντρικό στόχο το κέρδος και η οποία αποτελεί και έναν τομέα άκρατου ανταγωνισμού ισχύος. Το ότι ίσως θα έπρεπε να μειωθούν τα κέρδη ή, ίσως ακόμη χειρότερα, να θεωρηθεί ότι η ιδέα και μόνον περί κέρδους πρέπει να υποστεί περιορισμούς δεν αγγίζεται καθόλου. Την ίδια στιγμή μάλιστα όλες οι άλλες ελευθερίες συρρικνώνονται ραγδαία. Αυτό είναι άξιο απορίας. Μας λένε δηλαδή ότι το επίκεντρο όλων των ελευθεριών, όπως π.χ. αυτής για τροφή, νερό, επιβίωση, μόρφωση, πληροφόρηση, υγεία και άλλες, είναι το εμπόριο! Αυτό είναι ολοφάνερο δείγμα ολοκληρωτικής σκέψης: δηλαδή το να αγνοεί κανείς την επερχόμενη κρίση που δεν θα είναι μόνον οικονομική και τοπική και το να αγνοεί τη λογική, υποστηρίζοντας μία «ιδέα» ως ταμπού ανέγγιχτο. Ίσως όχι μόνον για το κέρδος ως ποσότητα χρημάτων και δυνάμεως αλλά και για το κέρδος ως υπέρτατη ιδέα. 
Εδώ εγείρεται και άλλο ερώτημα: Όταν είναι σίγουρο ότι το μεγάλο πλήθος των ανθρώπων δεν θα έχει κανένα κέρδος πλέον από αυτή την ελευθερία του εμπορίου, δηλαδή όταν δεν υπάρχει η παραμικρή πιθανότητα κέρδους, ούτε καν ως φαντασία, τότε τι νόημα έχει αυτή η ελευθερία του εμπορίου ως μοντέλο οικονομίας, αφού δεν θα έχει κανένα πεδίο καθολικότητας στην εφαρμογή του; Υποτίθεται ότι ένα δηλωμένο μοντέλο υποστηρίζεται για να εφαρμοσθεί γενικά και σε πλατιά κλίμακα προς όφελος της κοινωνίας, αλλοιώς δεν είναι μοντέλο οικονομικό ή πολιτικό, αλλά απλά μία επιβολή.

3.-Η επόμενη αντίφαση έγκειται στο ότι εμφανώς προσπαθούν να επιλύσουν το πρόβλημα μέσω και πάλιν του πετρελαίου (με αύξηση της παραγωγής του που θα σημάνει όμως και αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου), ενώ ταυτόχρονα υποτίθεται ότι γίνεται μάχη για τη μείωση των αερίων αυτών και για την πρόληψη της κλιματικής αλλαγής, πράγμα που απαιτεί ανάπτυξη των εναλλακτικών πηγών ενέργειας και ζωής και όχι αύξηση της κατανάλωσης του πετρελαίου.
4.-Και ακόμη ένα επόμενο πρόβλημα: επειδή ζούμε σε χώρες χριστιανικές, και αυτό έχει σημασία όχι για αυξανόμενη έπαρση αλλά αντίθετα για αυξανόμενη ευθύνη και συνέπεια με αυτά τα οποία διακηρύσσονται, θάπρεπε να αναρωτιόμαστε, μαζί με όλα τα άλλα, πώς μπορούμε να αφήνουμε αναρίθμητα εκατομμύρια ανθρώπων να ζούν κάτω από το όριο της φτώχειας και της ανελευθερίας εν ονόματι μιας αμφίβολης και ελιτίστικης για τα σημερινά δεδομένα ελευθερίας;
5.-Η G8 από την Ιαπωνία μιλάει για την ανάγκη της διατήρησης της παγκοσμιοποίησης (δηλαδή ανοικτών αγορών, εμπορίου και ξένων επενδύσεων) και την εφαρμογή του ελεύθερου εμπορίου που κατά την κρίση της θα λύσει όλα τα προβλήματα (Βλέπε 9). Εδώ μπορεί να σκεφθεί κανείς σε τρία επίπεδα: στο πρώτο αν αυτή η ελευθερία είναι θετική, στο δεύτερο ποιο πρέπει να είναι το σαφές περιεχόμενό της (γιατί υπάρχει μεγάλη ασάφεια) και στο τρίτο αν η υπαρκτή κατάσταση ανταποκρίνεται όντως στα τιθέμενα κριτήρια (γιατί δεν είναι εύκολη η πρόσβαση στις πληροφορίες, όχι τόσο σε αυτές που απαιτούν ειδικές γνώσεις, αλλά σε αυτές που αποτελούν το καταστάλαγμα της πράξης και που θα ήταν κατανοητές από τους πολίτες, και δεν υπάρχει καμμία διαφάνεια). 
Η αγορά όμως μέχρι τώρα δεν έχει απαντήσει για το τι πρέπει να γίνεται εκεί όπου διαμορφώνονται μεγάλα ολιγοπώλια και μονοπώλια (όπως στο πετρέλαιο), και μάλιστα από τον ιδιωτικό τομέα μέσα από τον ρόλο του ως προμηθευτή του δημόσιου και με πολιτικές στήριξης από το δημόσιο τομέα και μάλιστα από μεγάλα ισχυρά κράτη. Αυτό είναι οικονομικό σύστημα αγοράς και μάλιστα της εξαγγελλόμενης φιλελεύθερης αγοράς; Εξάλλου αυτό το υπαρκτό σύστημα συνδέθηκε με την αποικιοκρατική λήστευση των παραγωγικών πόρων, πράγμα που είναι το κύριο βιογραφικό των μεγάλων εταιρειών πριν σχηματισθούν ακόμη πολλά από τα κράτη της υδρογείου και το οποίο δεν συνδέεται με ώριμες φιλελεύθερες αγορές αλλά με έναν κοινό πατερναλισμό του διεθνούς δημόσιου τομέα και των μεγάλων εταιρειών. 
Το φιλελεύθερο δεν πρέπει να σημαίνει απουσία αρχών. Η υπαρκτή αγορά λοιπόν δεν είναι ένα πλήρες σύστημα, γιατί δεν είναι σύστημα εφαρμοσμένων αρχών, αλλά σύστημα εφαρμογής ισχύος και συνιστά βασικό χαρακτηριστικό της νεοαποικιακής παγκοσμιοποίησης και αποτελεί μια μορφή οικονομικού ολοκληρωτισμού. Δεν υπάρχει δηλαδή η ειδυλλιακή εικόνα της συνάντησης όλων των ανθρώπων στην προσφορά και τη ζήτηση κάτω από τις ευλογίες του «Αόρατου Χεριού» του Άνταμ Σμιθ που θα ρύθμιζε αυτομάτως τα κακώς κείμενα, αλλά μία επιβολή ισχύος όπου τόσο η ελευθερία όσο και ο ανταγωνισμός έχουν μείνει μονάχα σαν όνειρο. Εκτός και αν εννοούμε τον ανταγωνισμό ανάμεσα στους λίγους ισχυρούς. Η οικονομία πρέπει να αποσυνδεθεί από την ισχύ, αν θέλει να γίνει πραγματικά φιλελεύθερη. Γιατί εδώ προβάλλεται ως μοντέλο (αορίστως μάλιστα) η εικόνα μιας τελείως διαφορετικής κατάστασης για να γίνεται ελκυστικό, όμως στην πραγματικότητα πρόκειται μονάχα για γεωπολιτική ισχύος. 
Όταν ο Άνταμ Σμιθ έγραφε τον «Πλούτο των Εθνών» ήταν αντιμέτωπος με την αντιδραστική φεουδαρχική συσσώρευση της ισχύος και τον τότε κρατικό πατερναλισμό που λειτουργούσε μέσα από την φεουδαρχική οικονομία, για να εξισορροπήσει τις ανισορροπίες της και για να αυξήσει τον συγκεντρωτισμό της. Σήμερα η κατάσταση είναι τελείως διαφορετική και εκείνο που μπορεί να πει κανείς για τις διάφορες συναντήσεις των ισχυρών, όπως της G8, είναι ότι πρόκειται για συσσωματώσεις ισχύος που όμως κατέχονται από μία δογματική παραλυσία, που θυμίζει τη συμπεριφορά του Προέδρου των ΗΠΑ Χούβερ στο κραχ του 1929 που δεν εννοούσε να πάρει μέτρα για την κρίση. Είναι ανόητο οι ισχυροί να κάνουν έκκληση χωρίς να παίρνουν μέτρα. Αυτό είναι τελείως αντίθετο και στις ρεαλιστικές θεωρίες ισχύος και είναι προάγγελος αρνητικών εξελίξεων. Η δε θέση της G8 για την προστασία του οικονομικού συστήματος, αν εννοεί την άρνηση της μάθησης μέσα από τα γεγονότα και τις συνθήκες, είναι καθαρός παραλογισμός, καθώς πολλές φορές όχι μόνον ένα σύστημα όπως το οικονομικό που βασίζεται σε πληροφορία και γνώση για τη λήψη των αποφάσεων, αλλά και συστήματα που βασίζονται σε αντανακλαστικά όπως τα βιολογικά, αλλάζουν για να μπορέσουν να επιβιώσουν. Είναι σαφές πια ότι το οικονομικό σύστημα για να επιβιώσει πρέπει να αλλάξει. Αν η περεστρόϊκα έλθει στη Δύση και το Βορρά καθυστερημένα και αργά, θα είναι το ίδιο καταστροφική όπως ήταν για την ΕΣΣΔ. Ο βιασμός της φιλελεύθερης θεωρίας από τον δογματισμό της υπαρκτής οικονομίας γεννάει τέρατα, για να θυμηθούμε τη φράση του Γκόγια για τη σιωπή των συνειδήσεων που γεννάει τέρατα.
Ήλθε η ώρα πίσω από το «Αόρατο Χέρι» της οικονομίας να αναδειχθεί το Αόρατο Πρόσωπο του Ανθρώπου και να προσδώσει λογική στις κινήσεις αυτού του χεριού και να το εξανθρωπίσει.

Γ. Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι μπορεί οι λόγοι που δημιούργησαν αυτή την κρίση στο σύνολό τους να μας είναι άγνωστοι, ωστόσο είναι φανεροί τουλάχιστον δύο:
α.- Ότι οι παγκόσμιοι ενεργειακοί πόροι σύντομα δεν θα είναι επαρκείς για όλους, επειδή οι αναδυόμενες οικονομίες Κίνας και Ινδίας καταναλώνουν όλο και περισσότερο πετρέλαιο και φυσικά δεν αποκλείεται και η παρόμοια ανάδυση και άλλων χωρών. Επομένως μία τυχόν άλλη κατανομή τους εις όφελος των καθυστερημένων στην οικονομική ανάπτυξη θα σημάνει τεράστια αλλαγή σε αυτούς που μέχρι σήμερα ήταν ευνοημένοι. Το θέμα λοιπόν είναι ποιος θα επιβαρυνθεί το κόστος αυτής της αλλαγής (Βλέπε 7 και 8). Το λογικό θα ήταν, ενόψει και της κλιματικής αλλαγής, οι αναπτυγμένες χώρες να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας, οι αναδυόμενες να κάνουν εξοικονόμηση ενέργειας κατά την ανάπτυξή τους, οι πωλητές να μειώσουν τα κέρδη τους και οι χρηματιστηριακοί κερδοσκόποι να ελεγχθούν. Αυτό βέβαια θα ήταν μία λογική λύση, αν το πεδίο δεν ήταν αυτό της γεωπολιτικής της ισχύος.
β.- Η κερδοσκοπία είναι, όπως προκύπτει, προς το παρόν ο σημαντικότερος παράγοντας της κρίσης, αλλά τώρα είναι η ώρα να θυμηθούμε τις ανθρώπινες ελευθερίες για τις οποίες είναι τόσο υπερήφανη η Δύση και για χάρη των οποίων δημιουργήθηκε ο ΟΗΕ. Αυτά δεν δημιουργήθηκαν για χάρη των γεωπολιτικών συμφερόντων, γιατί αυτά τα συμφέροντα δεν είχαν ανάγκη από τέτοιους κανόνες, αν και ίσως ενίοτε τους χρησιμοποιούν. 
Ή έχουμε μάθει από την οδύνη του παρελθόντος ή θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε και πάλι ένα σκοτεινό μέλλον με απρόβλεπτες συνέπειες. Αν και μερικές δεν είναι και τόσο απρόβλεπτες! Για πολλούς βέβαια, που πιστεύουν ότι αυτές οι συνέπειες θα επέλθουν μετά από μερικές δεκαετίες, το πρόβλημα είναι ανύπαρκτο, γιατί μετά το θάνατό τους τίποτα δεν θάχει πια σημασία. 

Πηγές ενημέρωσης: 
1)«Κίνδυνο περαιτέρω επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας βλέπουν οι Οκτώ», in.gr, 8/7/2009.
2) «G8: Σε κίνδυνο η παγκόσμια οικονομία», flash.gr, 8/7/2008
3) «Οι υψηλές τιμές είναι αναγκαίες για τη μείωση της ζήτησης πετρελαίου, λέει η ΙΕΑ», in.gr 10/6/2008.
4) «Ασφυκτικές πιέσεις στον ΟΠΕΚ για αύξηση της παραγωγής πετρελαίου από ΕΕ και ΗΠΑ», in.gr, 26/6/2008 (Βλέπε 4 και 5).
5) «Πινγκ-πονγκ ευθυνών για τις τιμές πετρελαίου στη σύνοδο της Τζέντα», in.gr, 22/6/2008.
6) «Διαφωνία ΕΕ-ΟΠΕΚ για τα αίτια των τιμών του πετρελαίου», in.gr, 24/6/2008.
7) «Νέα παγκόσμια ενεργειακή τάξη προβλέπει ο επικεφαλής οικονομολόγος της ΙΕΑ», in.gr, 23/5/2008.
8)«Το 2030 θα κινδυνεύσει η ενεργειακή ασφάλεια λόγω της αύξησης στη ζήτηση του πετρελαίου», in.gr, 7/11/2008.
9) «World Economy», The Ministry of Foreign Affairs of Japan, 8/7/2008, από τη σύνοδο της G8 στην Ιαπωνία, site: www.g8summit.go.jp/eng/doc/index.html 
10) «Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας – Αντιμέτωπος με πετρελαϊκή κρίση είναι ο κόσμος», http://news.pathfinder.gr/world/news/479633.html αναφερόμενο στο ERT3.GR.
11) «Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας: Παρατεταμένη πετρελαϊκή κρίση», City Press, 12/6/2008, site: www.citypress.gr/index.html?action=article&article=57863.
12) «Ανίσχυροι νιώθουν οι …8 ισχυροί», ΕΘΝΟΣONLINE, 8/7/2008, 
site: www.ethnos.gr/general.asp?catid=11381&subid=20110.
13) «Παγκόσμια οικονομική αβεβαιότητα», ΣΚΑΪ, 8/7/2008,
Site: www.skai.gr/print_article.php?id=87425.
14) «Σοβαρή πρόκληση το πετρέλαιο», ΣΚΑΪ, 8/7/2008, Site: www.skai.gr/print_article.php?id=87425.
15) «Μήνυμα G8 για το πετρέλαιο», ΣΚΑΪ, 8/7/2008, Site: www.skai.gr/print_article.php?id=87425.