Θα ταίριαζε ίσως στον σημερινό άκαρδο κόσμο μια μυθοπλασία δικιάς μου κοπής. Ένας γενιοφόρος γέρος, με το παράξενο όνομα Διαφωτισμός, επιστρέφει σε μια μεγάλη ευρωπαϊκή πόλη μετά από ένα μακρύ ταξίδι περιπλάνησης
Οι Ιδέες έχουν ως χαρακτηριστικό τους την καθολικότητα, δηλαδή ισχύουν για όλους και όλα. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι η καθολικότητα ταυτίζεται με τους γενικούς νόμους της φύσης και ότι γι’ αυτό είναι απλώς αντικείμενο της επιστήμης, όπως νομίζει ο Πόππερ.
Η ανοιχτή κοινωνία πρέπει να είναι αποτέλεσμα και όχι αίτιο της αδελφοσύνης, γιατί ο ανθρωπισμός είναι ενδιάθετος, όχι οργάνωση.
Όσον αφορά την εμπειρία και την κριτική που απαιτεί κατά Πόππερ ο ορθολογισμός, θα πρέπει να προσθέσουμε τα εξής: Εμπειρία έχουν και οι μυστικιστές. Κάθε δε εμπειρία οποιουδήποτε τύπου βιώνεται διαφορετικά από τον καθένα, έστω ενίοτε μόνον στις λεπτομέρειες.
Η εποχή μας, αυτή μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο, χαρακτηρίστηκε από μερικές έννοιες όπως η ελευθερία και η ανοιχτή κοινωνία. Υπό μία έννοια αυτές οι δύο είναι συναφείς, αλλά θα επικεντρωθούμε στην ανοιχτή κοινωνία, στο όνομα της οποίας συνέβησαν ώς τώρα τόσες δραματικές μεταβολές των κοινωνιών.
Ο αιώνας που πέρασε ήταν ένας αιώνας που χαρακτηρίστηκε από την κυκλοφορία και την επιρροή ορισμένων μεγάλων ιδεών, κυρίως αυτών που προβλήθηκαν σαν ομάδα στην Γαλλική Επανάσταση – μια και χωριστά ήταν γνωστές από παλιά.
Η οικογένεια χρησιμοποιήθηκε ως έννοια από τον πολιτικό λόγο συχνά με σκοπό τη χειραγώγηση των ανθρώπων και τον εγκλωβισμό τους σε περιορισμένης υφής ρόλους, είτε για να αποτραπεί η ενασχόλησή τους με τα κοινά, είτε για να προσεγγιστούν συναισθηματικά και να επηρεαστούν πολιτικά.
Όταν μια εποχή και ένας πολιτισμός παρέρχονται, όλα τίθενται εν αμφιβόλω εν μέσω κρίσης. Δυστυχώς, δεν διαθέτουμε σαν νοήμονα όντα ακόμη τόση σοφία ώστε να κατανοήσουμε σε βάθος την ουσία, το νόημα και τη χρησιμότητα του κάθε πράγματος,
Εδώ τίθεται και το βασικό ερώτημα: Αν είμαι ελεύθερος, τότε μπορώ να επιλέξω τη σκλαβιά σαν έκφραση της ελευθερίας αυτής; Ναι, μπορεί να την επιλέξει κανείς σαν άτομο, αλλά αυτό αναπόφευκτα θα κινητοποιήσει όλες τις δυνάμεις δυσαρμονίας και αυτοκαταστροφής της επιλογής του,
Οι κοινωνικές σχέσεις αποτελούν τον καθρέφτη του πώς αντιλαμβανόμαστε τη συλλογικότητα, του τι είδους συλλογικότητες έχουμε (φθάνοντας μέχρι τα έθνη και την ανθρωπότητα) και του τι είδους άτομα είμαστε ή τι είδους άτομα αποτελούν το κυρίαρχο πρότυπο της κοινωνίας – όχι το πρότυπο που λέμε αλλά αυτό που κατά βάθος ακολουθούμε.
Επιχειρώντας να ολοκληρώσουμε την παρούσα, προφανώς επίσης ατελή, προσπάθειά μας να ανιχνεύσουμε τη φύση της Θεμελιώδους Σχέσης και των επιμέρους σχέσεων που λειτουργούν παντού στον κόσμο, θα πρέπει να αναφερθούμε στη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στην ατελή αυτή συνείδηση και στην ψευδή συνείδηση.
Αν κάτι σταθερά χαρακτήρισε την εποχή μας ήταν η μόνιμη προσδοκία για σεξουαλική απελευθέρωση. Το ερώτημα όμως παραμένει σταθερά μέσα στους αιώνες: Ποια είναι η φύση της ελευθερίας; Ζητάμε κάτι, χωρίς να το γνωρίζουμε καν. Και πρέπει να προσθέσουμε και ένα πιο δευτερεύον ερώτημα: Ποια είναι η φύση της σεξουαλικότητας;
Η δημοκρατία είναι ένα πολιτικό σύστημα, ασχέτως του ότι το περιεχόμενό του δεν είναι ακόμη πλήρως προσδιορισμένο. Αυτό συμβαίνει επειδή ο ίδιος ο άνθρωπος είναι εξελισσόμενος στον χρόνο αλλά, κυρίως, επειδή είναι ακόμη αναντίστοιχος με αυτό το πολίτευμα και έτσι επηρεάζει αρνητικά κάθε προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση.
Η κρατούσα αντίληψη για το δίπολο Ελευθερία – Ασφάλεια λέει ότι αυτό περιλαμβάνει από τη μια απειλές κατά της ζωής, της περιουσίας κοκ (λ.χ. τρομοκρατία, οργανωμένο έγκλημα) και από την άλλη καταφυγή των κυβερνήσεων σε ολοένα αυξανόμενη αυταρχικότητα για την αντιμετώπιση των απειλών.
Η Ελευθερία ως Ιδέα έχει αναπόφευκτα μία καθολικότητα, δηλαδή ισχύει για τα πάντα, έστω και αν αυτό θα επιτευχθεί σε ένα μακρινό μέλλον. Ο,τιδήποτε δεν έχει αυτή την καθολικότητα δεν αποτελεί ιδέα αλλά μία επιθυμία που για να επιβληθεί ως ορθή προσπαθεί να περιβληθεί με το κύρος μίας μεγάλης Ιδέας, όπως κάνει ο ολοκληρωτισμός υπό το πρόσχημα της ελευθερίας ή της ασφάλειας ή άλλης δικαιολογίας.
Μετά την Ισότητα και την Αδελφοσύνη, τις οποίες επιχειρήσαμε να αναπτύξουμε κάπως σε προηγούμενα κείμενά μας, φθάνουμε στη “συνισταμένη” τους, την Ελευθερία. Είναι η πιο επιθυμητή αλλά ταυτόχρονα και η λιγότερο προσεγγίσιμη. Είναι πιο επιθυμητή, επειδή αποτελεί ένα είδος θέωσης, μια και ταιριάζει περισσότερο στην Ολότητα. Όμως, ακριβώς επειδή ταιριάζει στην Ολότητα, δεν προσεγγίζεται με τα ανθρώπινα μέτρα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι, αλλά ότι πρέπει να διερευνήσουμε την καθαρή λογική που αυτή περιέχει, για να μην απομακρυνόμαστε από αυτήν ολοένα και περισσότερο με τις ανόητες ερμηνείες που κάνουμε.
Είναι εκπληκτικό το πώς ό,τι ο άνθρωπος επιθυμεί περισσότερο είναι και αυτό που εξ ορισμού δεν μπορεί να πραγματοποιήσει. Αυτό συμβαίνει με την ειρήνη, την οποία επιθυμεί διακαώς, αλλά ζει συνεχώς σε πόλεμο είτε με τη μορφή των πολεμικών συγκρούσεων, είτε με τη μορφή των κοινωνικών συγκρούσεων, είτε με τη μορφή των συγκρούσεων της καθημερινότητας.
Δεν έχετε ακόμη λογαριασμό;
Δημιουργία λογαριασμού
