Θα έλεγα ότι σίγουρα υπάρχει σκοπός στην πολιτική. Όμως η εξουσία συχνά επιχειρεί να πείσει την κοινωνία ότι η ατομική και κοινωνική ζωή δεν χρειάζεται να έχει κάποιον σκοπό, ότι μπορεί να αναλώνεται στο χάος, στον ατομισμό και στην απαξίωση των κοινών.
Οι ιδέες και η σύνθεσή τους αποτελούσαν ανέκαθεν ένα από τα σπουδαιότερα προβλήματα της ανθρωπότητας. Παίρνοντας, λοιπόν, ερέθισμα από δύο αποσπάσματα της σκέψης του Μορίς Μπλανσό, θέλησα να παραθέσω μερικούς προβληματισμούς μου
Έχουμε φθάσει πια στην εποχή που η ανθρωπότητα βρίσκεται πάλι σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, αλλά με πολύ χειρότερους όρους από εκείνους που υπήρχαν πριν από τον β΄ παγκόσμιο πόλεμο.
Ο όρος “ανοσία της αγέλης” προβλήθηκε τελευταία μέσα στην παγκόσμια κρίση υγείας από κρατικούς εκπροσώπους, δημοσιογράφους και επιστήμονες διαφόρων χωρών ως μέσον αντιμετώπισης της κρίσης.
Ζούμε και έχουμε ζήσει επί πολλές δεκαετίες σε μία κατάσταση εκρηκτικού ατομισμού. Η ατομικότητα στη δύση έχει αναγορευθεί σε θεότητα και η δημοκρατία (ή, μάλλον, τα ίχνη μιας αρχόμενης δημοκρατίας) έχουν πια αφανιστεί στην απόλυτη ιδιώτευση της κοινωνίας.
Το φαίνεσθαι με όλες τις προεκτάσεις του, όπως την μόδα με το ανάλογο έχειν, τη συμπεριφορά και ακόμη και ορισμένα προκαθορισμένα ψυχολογικά στοιχεία που λειτουργούν εν είδει θεάτρου, έχουν σαν σκοπό να δημιουργήσουν ένα στυλ που θα αναδείξει τη μοναδικότητα του ατόμου και θα το επιβάλει στους άλλους.
Η ανοιχτή κοινωνία πρέπει να είναι αποτέλεσμα και όχι αίτιο της αδελφοσύνης, γιατί ο ανθρωπισμός είναι ενδιάθετος, όχι οργάνωση.
Όσον αφορά την εμπειρία και την κριτική που απαιτεί κατά Πόππερ ο ορθολογισμός, θα πρέπει να προσθέσουμε τα εξής: Εμπειρία έχουν και οι μυστικιστές. Κάθε δε εμπειρία οποιουδήποτε τύπου βιώνεται διαφορετικά από τον καθένα, έστω ενίοτε μόνον στις λεπτομέρειες.
Η εποχή μας, αυτή μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο, χαρακτηρίστηκε από μερικές έννοιες όπως η ελευθερία και η ανοιχτή κοινωνία. Υπό μία έννοια αυτές οι δύο είναι συναφείς, αλλά θα επικεντρωθούμε στην ανοιχτή κοινωνία, στο όνομα της οποίας συνέβησαν ώς τώρα τόσες δραματικές μεταβολές των κοινωνιών.
Ο αιώνας που πέρασε ήταν ένας αιώνας που χαρακτηρίστηκε από την κυκλοφορία και την επιρροή ορισμένων μεγάλων ιδεών, κυρίως αυτών που προβλήθηκαν σαν ομάδα στην Γαλλική Επανάσταση – μια και χωριστά ήταν γνωστές από παλιά.
Η οικογένεια ως περίκλειστη εγωιστική κοινότητα και η αδιαφορία για τον κόσμο. Αυτό είναι ένα στοιχείο που ελάχιστοι άνθρωποι θεωρούν προβληματικό, αν και θα έπρεπε να το θεωρούν τέτοιο.
Το νόημα της προόδου εκφράζεται με δύο τρόπους ανάλογα με το πώς ανταποκρίνεται ο άνθρωπος σε αυτό: είτε μέσω της επιθυμίας είτε μέσω μιας βαθιάς ανάγκης του.
Εδώ τίθεται και το βασικό ερώτημα: Αν είμαι ελεύθερος, τότε μπορώ να επιλέξω τη σκλαβιά σαν έκφραση της ελευθερίας αυτής; Ναι, μπορεί να την επιλέξει κανείς σαν άτομο, αλλά αυτό αναπόφευκτα θα κινητοποιήσει όλες τις δυνάμεις δυσαρμονίας και αυτοκαταστροφής της επιλογής του,
Η σημερινή παγκόσμια κατάσταση δεν αφήνει πλέον περιθώρια για αμφιβολίες και αυταπάτες ελπίδων για έναν κόσμο ειρήνης και δημιουργικής ζωής.
Είναι η εποχή μας τέτοια που οι περισσότεροι θα πρέπει να σκεφθούμε τι αποστάγματα εμπειρίας μπορούμε να βγάλουμε από τις καταστροφικές κρίσεις σαν την σημερινή. Και θα πρέπει να προσπαθούμε να είναι αποστάγματα σοφίας και όχι επιδείνωσης των λαθών.
Οι κοινωνικές σχέσεις αποτελούν τον καθρέφτη του πώς αντιλαμβανόμαστε τη συλλογικότητα, του τι είδους συλλογικότητες έχουμε (φθάνοντας μέχρι τα έθνη και την ανθρωπότητα) και του τι είδους άτομα είμαστε ή τι είδους άτομα αποτελούν το κυρίαρχο πρότυπο της κοινωνίας – όχι το πρότυπο που λέμε αλλά αυτό που κατά βάθος ακολουθούμε.
Επιχειρώντας να ολοκληρώσουμε την παρούσα, προφανώς επίσης ατελή, προσπάθειά μας να ανιχνεύσουμε τη φύση της Θεμελιώδους Σχέσης και των επιμέρους σχέσεων που λειτουργούν παντού στον κόσμο, θα πρέπει να αναφερθούμε στη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στην ατελή αυτή συνείδηση και στην ψευδή συνείδηση.
Με τη δημοκρατία συνδέεται εμφανώς, περισσότερο από κάθε άλλο πολίτευμα, η πληθικότητα. Σε ένα ολοκληρωτικό πολίτευμα πάλι υπάρχει η πληθικότητα, αλλά σαν χειραγωγούμενο και ενίοτε υπό εκμετάλλευση στοιχείο, ενώ στη δημοκρατία αυτή είναι το ελέγχον και αναδυόμενο κυβερνητικό στοιχείο.
Στο προηγούμενο άρθρο μας αναφέραμε ότι η συμμετοχή των πολιτών στη διακυβέρνηση και η ποιότητα των αποφάσεων είναι τα δύο θεμελιώδη κριτήρια της δημοκρατίας. Το πρώτο αποτελεί ένα οργανωτικό στοιχείο μέσω του οποίου εκφράζεται η δημοκρατία και το δεύτερο εκφράζει το υποκειμενικό στοιχείο της δημοκρατίας.
Θα λέγαμε ότι η σύγχρονη κοινωνία χαρακτηρίζεται από τέσσερα στοιχεία που είναι ο οικονομισμός, ο υλισμός, ο καταναλωτισμός και ο ατομισμός. Παντού συναντάμε τον οικονομισμό. Όλοι μιλούν για την οικονομία, το κράτος θεωρείται πλέον επιχείρηση και υποστηρίζεται δε...
Ενώ για τη λήψη των αποφάσεων της πολιτείας από το Σύνολο υπάρχει χαμηλή εμπιστοσύνη, για την υλοποίηση των αποφάσεων αυτών ισχύει το αντίθετο.
Χωρίς αυτές τις τρεις προϋποθέσεις, δεν μπορεί ο κόσμος να πάει πολύ μακριά και, σίγουρα, δεν θα μπορέσει να αντιμετωπίσει την κρίση, αλλά μάλλον θα δημιουργήσει άλλες κρίσεις χειρότερες στο μέλλον. Ορισμένοι θα μπορούσαν, ίσως, να βρούν μια λύση για την κρίση –ή μάλλον για τον εαυτό τους– σε βάρος άλλων και μετά να εφησυχάσουν, αν και όχι για πολύ. Αλλά, αλίμονο, αν μιλάμε για τέτοια λύσηˑ τότε η επόμενη μεγαλύτερη καταστροφή ίσως δεν αργήσει.
Η σημερινή πόλη (και δυστυχώς αυτό ισχύει για τις περισσότερες ελληνικές πόλεις και όχι μόνο για την Αθήνα) έχουν υποστεί μια πρωτοφανή αλλοτρίωση στην ταυτότητά τους. Και είναι να απορεί κάποιος πως καταφέρνουν ορισμένοι να λειτουργούν τόσο...
«Είναι ευκολότερο να διασπασθεί ένα άτομο από το να αλλάξει μια πεποίθηση» έλεγε ο Αϊνστάιν. Πράγματι, όλοι οι άνθρωποι έχουν την τάση να αντιστέκονται στις αλλαγές και στις καινοτομίες καταναλώνοντας για αυτό ένα μέρος από...
