ΒΑΣΙΚΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (του Χάρη Ναξάκη)

μικρότερες ποσότητες εργασίας και κεφαλαίου και σε λιγότερο χρόνο.

Υπάρχει βέβαια το γνωστό μακροοικονομικό επιχείρημα ότι κάθε κύκλος παραγωγικής και τεχνολογικής αναδιάρθρωσης κλείνει, όπως στο παρελθόν, με την δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας από αυτές που καταργεί και από αυτές που δημιουργήθηκαν στην πρώτη φάση του κύκλου. Το επιχείρημα αυτό δεν έχει επιβεβαιωθεί σήμερα, και ένας από τους βασικούς λόγους είναι ότι οι τεχνολογίες της πληροφορίας διαφοροποιούνται ριζικά από την βιομηχανική τεχνολογία στο ότι δεν υποκαθιστούν μόνο την απλή και επαναληπτική εργασία, μειώνοντας την ζήτηση για δουλειές ρουτίνας και ανειδίκευτες θέσεις, αλλά υποκαθιστούν και εργασίες που εμπεριέχουν γνωστικές και διανοητικές λειτουργίες, σύνθετα επίπεδα γνώσης. Το αποτέλεσμα είναι ένας κόσμος της εργασίας που οι κυρίαρχες ελίτ και η φιλελεύθερη διαχείριση τον οδηγεί σε μια διχοτόμηση. Στον έναν πόλο της εργασιακής ταυτότητας βρίσκεται ένα συνεχώς συρρικνούμενο μόνιμο εργατικό δυναμικό υψηλής ειδίκευσης με καλές αμοιβές και στον άλλο οι άνεργοι και ένα τεράστιο δυναμικό ευέλικτων, μερικά και με επισφάλεια απασχολούμενων, εποχικών και νομάδων, με χαμηλές αμοιβές και δεξιότητες, με εξατομικευμένο τρόπο αμοιβής και με μειωμένη νομική προστασία και κοινωνική ασφάλιση.

μέρος του εισοδήματος θα προέρχεται από τον μισθό και για το υπόλοιπο υπάρχουν διάφορες λύσεις, όπως για παράδειγμα ένα κοινωνικά εγγυημένο εισόδημα που θα δίνεται από την πολιτεία και θα χρηματοδοτείται από ένα φόρο, μια εισφορά για παράδειγμα στα προϊόντα. Απάντηση που μπορεί να διευρυνθεί με την φορολόγηση της κληρονομιάς, των εισοδημάτων πάνω από ένα όριο, την φορολόγηση των ρομπότ ή της μόλυνσης του περιβάλλοντος.

Στον αντίποδα της παραπάνω προοπτικής είναι η καθιέρωση ενός ελάχιστου βασικού εισοδήματος για όλους χωρίς υποχρεώσεις, χωρίς δηλαδή την υποχρέωση εργασίας, ιδέα που αναπτύσσουν δυο Βέλγοι καθηγητές στο βιβλίο τους «Βασικό Εισόδημα για όλους», εκδόσεις Πόλις. Η πρόταση αυτή έχει ήδη διατυπωθεί από τις πιο προχωρημένες ελίτ του σύγχρονου κεφαλαίου, τους ιδιοκτήτες του facebook, της amazon, και της tesla, που ενδιαφέρονται για να δημιουργήσουν καταναλωτές για τα ψηφιακά προϊόντα τους. Η πρόταση αυτή είναι ο θρίαμβος της εμπορευματικής κοινωνίας, η ολοκληρωτική αποικιοποίηση του ανθρώπινου μυαλού από τα εμπορεύματα. Διότι για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία οι καταναλωτές θα κατασκευαστούν, δεν θα αγοράζουν οι άνθρωποι με το εισόδημα από την εργασία τους τα εμπορεύματα, αλλά τα εμπορεύματα θα αγοράζουν τους ανθρώπους για να τα καταναλώσουν στη συνέχεια.

Χάρης Ναξάκης, Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
charisnax@yahoo.gr