Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΥΚΛΩΝ (της Ιωάννας Μουτσοπούλου)
Οι κοινωνικές θεωρίες έχουν κατ’ ανάγκην ένα διαπιστωτικό μέρος, δηλαδή διαπιστώνουν αυτό που συμβαίνει στην κοινωνία, πράγμα που έχει βέβαια έναν βαθμό δυσκολίας, γιατί ο καθένας μπορεί να αντιληφθεί τα πράγματα υπό διαφορετική οπτική γωνία, όπως π.χ. αν υπάρχει σήμερα πολιτισμική παρακμή ή όχι. Αν το κριτήριο του πολιτισμού είναι η τεχνολογία, τότε πιθανόν να μη θεωρείται ότι υπάρχει μια τέτοια παρακμή, αν όμως είναι η δημοκρατία, τότε το πιθανότερο είναι ότι θα θεωρείται ότι υπάρχει. Πάντοτε, ακόμη και στις διαπιστώσεις, παρεισφρέουν αξιολογικές κρίσεις.
Να προσθέσω εδώ ότι είναι, επίσης, πιθανόν κάποιος άλλος διανοητής να χρησιμοποιήσει τον όρο “οργανισμός” μόνο σαν ανάλογη εικόνα ενότητας καθώς και ανάπτυξης και φθοράς, χωρίς περαιτέρω ταυτίσεις με τις ποιότητες που χαρακτηρίζουν τη σωματικότητα και τις συναφείς. Το ζήτημα είναι να μη δεσμευτούμε από τους όρους και χάσουμε την ουσία.
Αυτές οι διαφορές στην ερμηνεία, αναπόφευκτα, είναι εξαιρετικά σημαντικές και μπορούν να οδηγήσουν σε πολιτικές επιλογές διαμετρικά αντίθετες παρά την κοινή διαπίστωση ή ορολογία. Να δώσω ένα υποθετικό παράδειγμα:
Φυσικά, η πνευματική ζωτικότητα δεν έχει καμμία σχέση με τις επιθυμίες, την κατάκτηση, την ανισότητα και την ισχύ. Επισημαίνω την αμφισημία της λέξης «πνεύμα», γιατί του αποδίδονται πολλές και αντίθετες σημασίες, που καλό είναι να τυγχάνουν προσοχής.
Βέβαια, το θέμα αυτό εμπλέκεται τελικά με εκείνο της φύσης των κύκλων και της λειτουργίας τους, αλλά αυτό, όπως προανέφερα, θα πρέπει να είναι αντικείμενο ενός άλλου ξεχωριστού άρθρου.
Δυστυχώς, όμως, οι άνθρωποι στην πλειονότητα των περιπτώσεων προσπαθούν να διασώσουν το έχειν και γι’ αυτό επιλέγουν μεθόδους μόνο προς αυτή την κατεύθυνση, μια και η πνευματική προοπτική τους φαίνεται σαν κάτι παθητικό, υποχωρητικό και κυριολεκτικά μια αναχώρηση από τον κόσμο όπου ζούμε – πράγμα απολύτως ψευδές. Το έχειν και το Είναι δεν έχουν προς το παρόν την σωστή αναλογία μεταξύ τους και, όσο αυτή η δυσαρμονία παραμένει αναλλοίωτη, τόσο τα φαινόμενα θα ερμηνεύονται με λανθασμένο τρόπο και δεν θα μπορούμε να απαλλαγούμε από τον ολοκληρωτισμό και τις κοινωνικές καταστροφές.
Αυτός είναι ο λόγος που οι διαπιστώσεις για την κοινωνική κατάσταση δεν αρκούν για να εξασφαλίσουν μία ορθή αντίληψη της κοινωνίας, του ανθρώπου και των σχέσεών τους. Απαιτείται και μία προσπάθεια για προσέγγιση αυτού που βρίσκεται πίσω από τα γεγονότα και τα εκφρασμένα ψυχολογικά χαρακτηριστικά. Την απόλυτη αλήθεια δεν πρόκειται να την ανακαλύψουμε, αλλά σίγουρα θα ανακαλύψουμε περισσότερα αξιόλογα χαρακτηριστικά, που θα βοηθήσουν να ξεφύγουμε από την μονότονη επανάληψη των ίδιων λαθών, την καλλιέργεια των ίδιων αρνητικών χαρακτηριστικών και οι κύκλοι να μην είναι κλειστοί αλλά κύκλοι ανοιχτοί στο μέλλον με το νέο που φέρνει.
23/6/2021
Ιωάννα Μουτσοπούλου
Μέλος της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ