Η δημοκρατία είναι ένα πολιτικό σύστημα, ασχέτως του ότι το περιεχόμενό του δεν είναι ακόμη πλήρως προσδιορισμένο. Αυτό συμβαίνει επειδή ο ίδιος ο άνθρωπος είναι εξελισσόμενος στον χρόνο αλλά, κυρίως, επειδή είναι ακόμη αναντίστοιχος με αυτό το πολίτευμα και έτσι επηρεάζει αρνητικά κάθε προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση.
Ένα πολιτικό σύστημα χαρακτηρίζεται από τη σχέση αυτών που κυβερνούν και αυτών που κυβερνώνται, υπό τον όρο όμως ότι μέσα σε αυτούς θα συμπεριλάβουμε και εκείνους που λόγω δύναμης επηρεάζουν τους κυβερνώντες στην πολιτική τους κατεύθυνση και πράξη και έτσι αποτελούν και αυτοί ένα κυβερνητικό στοιχείο, κρυμμένο αλλά συχνά ισχυρότερο από το τυπικό. Η ποιότητα της όλης αυτής σχέσης εκφράζεται με την κατανομή των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στους μεν και τους δε και το ποιόν των νόμων και των αποφάσεων, πράγμα που αποτελεί τα δύο κυρίαρχα κριτήρια: οργάνωση και ποιότητα – αν και το δεύτερο περί της ποιότητας θα γίνει αντικείμενο άλλου άρθρου.
Γιατί όμως οι δυτικές δημοκρατίες αποκαλούνται δημοκρατίες; Εδώ έχουμε σύγχυση των κριτηρίων και των πεδίων επιρροής όσων άρχουν και όσων άρχονται. Τα βασικά κριτήρια έχουν σχηματιστεί με βάση την εποχή της θεοκρατίας. Τα θεοκρατικά καθεστώτα, δηλαδή αυτά όπου οι εκκλησίες έπαιζαν τον καθοριστικό ρόλο, δεν είχαν μόνον την άσκηση της πολιτικής στα χέρια τους, αλλά ρύθμιζαν και την καθημερινή ζωή των ανθρώπων στις λεπτομέρειές της με τρόπο αυστηρό, αποκλειστικό και καταδυναστευτικό. Όμως η απελευθέρωση της καθημερινότητας από την θεοκρατία (που απλωνόταν στο σύνολο της ζωής, ιδιωτικής και δημόσιας) με τη μετάβαση σε άλλα καθεστώτα, όπου οι εκκλησίες δεν έπαιζαν πλέον τον κεντρικό ρόλο, δεν εσήμανε κατ’ ανάγκην και συμμετοχή των λαών στα κοινά ούτε σημαντική επιρροή τους στην χάραξη της πολιτικής. Ωστόσο, αυτή η απελευθέρωση από τον ασφυκτικό έλεγχο της ιδιωτικότητας ήταν τόσο έντονα αισθητή και ανακουφιστική, ώστε υποκατέστησε την ποθούμενη δημοκρατία στην ανθρώπινη συνείδηση, ενώ δεν είχε πραγματική σχέση μαζί της, γιατί δεν εκτεινόταν καθόλου στο πεδίο της πολιτικής συμμετοχής. Για παράδειγμα, η σεξουαλική υπερένταση, που καλλιεργήθηκε ως ελευθερία σκόπιμα σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα ώς σήμερα, έδωσε τέτοια έμφαση σε αυτόν τον τομέα, που υπήρξε και σημαντικά ελεγχόμενος από την “θρησκευτική ηθική”, με συνέπεια να επηρεάσει έντονα την πολιτική σκέψη για αιώνες και αυτή να αγνοήσει ότι η πολιτική ελευθερία είχε κυρίως σχέση με τη συμμετοχή στη διακυβέρνηση. Έγινε σύγχυση του ιδιωτικού-προσωπικού και του πολιτικού με αποτέλεσμα να χαθεί χρόνος στην εξέλιξη των πραγμάτων.
Η αλήθεια είναι ότι μια ορθή πολιτική απελευθερώνει συνολικά τον άνθρωπο σε όλους τους τομείς ενδιαφέροντός του (δημόσιους και ιδιωτικούς), αλλά εδώ πρέπει να γίνει οπωσδήποτε μία διάκριση εννοιών: το μεν πολιτικό εμπεριέχει και το προσωπικό, όμως το προσωπικό δεν εμπεριέχει το πολιτικό, δηλαδή δεν ισχύει και το αντίστροφο. Γι’ αυτό σήμερα οι αποκαλούμενοι προοδευτικοί νομίζουν ότι επιτελούν πρόοδο επειδή είναι, ενίοτε αποκλειστικά, προσηλωμένοι σε τέτοιου είδους ελευθερίες, ενώ στην πραγματικότητα καταδικάζουν τη συλλογικότητα κυριολεκτικά σε παθητικότητα και απραξία.
Αυτός είναι ο λόγος που η δυτική πολιτική θεωρείται δημοκρατική, επειδή οι άνθρωποι μέχρι τώρα έχουν κατακτήσει την μικροκοινωνική τους ιδιωτική ελευθερία στην καθημερινότητα (αν και ακόμη και αυτή είναι ουσιαστικά αμφιλεγόμενη), αποσιωπώντας την έλλειψη της πολιτικής ελευθερίας, η οποία πολιτική ελευθερία θα έπρεπε να χαρακτηρίζει μία πραγματική δημοκρατία.
Αυτή η διάκριση της πολιτικής ελευθερίας από την αποκλειστικά μικροκοινωνική είναι σημαντική, επειδή διαλύει την αυταπάτη για την υπάρχουσα δημοκρατία και την πορεία της, και βοηθάει στην πρόβλεψη του μέλλοντος, υπό την έννοια ότι, όταν για πολύ χρόνο δεν υπάρχει δημοκρατία (έστω εξελισσόμενη από την σημερινή ατέλειά της προς ορθότερη μορφή), τότε η οπισθοδρόμηση είναι βέβαιη και είναι πολύ πιθανή η υποτροπή σε στέρηση και πάλι της προσωπικής ελευθερίας. Αυτή η οπισθοδρόμηση μπορεί να συμβεί, επειδή πίσω από κάθε άποψη (όπως π.χ. πίσω από αυτήν που εξαντλεί τη δημοκρατία στην ιδιωτική ελευθερία) υπάρχει κρυμμένη μία “θρησκευτική αυθεντία”, δηλαδή μία τάση αυθεντίας και επιβολής αυτού που κάποιος βεβαιώνει ως ορθό σαν να προέρχεται από τον Θεό (ακόμη κι αν είναι άθεος!). Όταν μάλιστα κανείς είναι φανατικός, αυτό παίρνει τη μορφή καταιγίδας βεβαιοτήτων και αποκλειστικότητας – και τέτοιοι φανατισμοί εκφράστηκαν πολλές φορές στην ιστορία – και όχι μόνον στο πεδίο της θρησκείας. Αρκεί να σκεφθούμε την δεκαετία του 1970, όταν οι Ερυθροί Χμερ στην Καμπότζη αποφάσισαν εν μια νυκτί να στείλουν τους ανθρώπους στην επαρχία έξω από τις πόλεις με ένα σκεπτικό που τους φαινόταν θεωρητικά απόλυτα ορθό. Έτσι, οι άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πόλεις μέσα σε τρεις ημέρες, αλλοιώς εκτελούντο! Το αποτέλεσμα όλης αυτής της εφαρμογής της θεωρίας της πολιτικής ηγεσίας ήταν περίπου 2 εκατομμύρια νεκροί μέσα σε 4 χρόνια.
Σε κάθε περίπτωση, σήμερα δεν υπάρχει συμμετοχή των πολιτών στη διακυβέρνηση, η άποψή τους δεν λαμβάνεται καν υπόψη και το χειρότερο όλων είναι ότι δεν υπάρχουν ούτε πολίτες, δηλαδή άνθρωποι υπεύθυνοι απέναντι στα κοινά και ενδιαφερόμενοι γι’ αυτά. Επομένως, η δημοκρατία είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη. Απλώς, ο καθένας αισθάνεται “ελεύθερος” επειδή ζει ως ιδιώτης σύμφωνα με τις επιθυμίες του. Και, επειδή αδιαφορεί για τα κοινά, δεν ενοχλείται που δεν συμμετέχει στο πολιτικό γίγνεσθαι – αυτό έχει εξαγοραστεί με το χρήμα, τη “σεξουαλική απελευθέρωση” και την εν γένει καλοπέραση. Το αληθινό όμως πρόβλημα θα φανεί, όταν το υποκατάστατο καταρρεύσει (όπως το χρήμα) και τότε θα γίνει κατανοητό (ίσως) ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα χωρίς κοινωνία και πολιτική. Αυτή ήταν η μέγιστη αυταπάτη της εποχής μας και μια καλά κρυμμένη ιδιοτέλεια όλων.
Ιωάννα Μουτσοπούλου
Μέλος της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ
14/11/2017
ΦΩΤΟ : commons.wikimedia.org
