ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Το θέμα της κλιματικής αλλαγής γίνεται κάθε μέρα και πιο ζωτικό. Ο λόγος, οι δυσμενείς συνέπειές της από την καθυστέρηση υλοποίησης των αναγκαίων μέτρων. Τα συνήθη γνωστά φαινόμενα των συνεπειών αυτών είναι κυρίως, η αύξηση του αριθμού και της έντασης των τυφώνων, το λιώσιμο πάγων και παγετώνων, τα βίαια καιρικά φαινόμενα, η αύξηση της στάθμης των θαλασσών, η αιθαλομίχλη στην ατμόσφαιρα.
Όλα αυτά συνεπάγονται καταστροφές δισεκατομμυρίων € και πάμπολλα ανθρώπινα θύματα σε νεκρούς και περισσότερα σε τραυματίες. Εκτιμάται ότι, με την σημερινή δυναμική των φαινομένων αυτών, εάν δεν ληφθούν έγκαιρα όσα μέτρα ανάσχεσης απαιτούνται, μέσα στον τρέχοντα αιώνα θα σημειωθούν σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις, σύμφωνα με τις πρόσφατες εκθέσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος (IPCC). Όπως αναφέρεται μεταξύ των επιπτώσεων περιλαμβάνονται:
– Επιπλέον 20.000.000 περισσότερα παιδιά θα πεινάσουν μέχρι το 2050.
– Το 100% των υφάλων απειλούνται με εξαφάνισης μέχρι το 2050
– Κάποια μικρά νησιωτικά έθνη θα χαθούν.
– Απειλούνται 136 από τα πιο ιστορικά παραλιακά μέρη του κόσμου.
– Οι τυφώνες θα γίνουν πιο έντονοι πολύ πιο υγροί και καταστρεπτικοί.
– Θα αυξηθεί η λειψυδρία.
– Θα πολλαπλασιαστούν οι πυρκαγιές.
– Θα αυξηθούν τα κρούσματα δάγκειου πυρετού και ελονοσίας.
– Εκατομμύρια άνθρωποι θα αναγκασθούν να εκτοπισθούν.
Είναι προφανές ότι η κλιματική αλλαγή αποδεικνύεται μια εξαιρετικά δαπανηρή και δύσκολη υπόθεση.
Αιτία όλων αυτών των καταστροφών είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου, το οποίο με την σειρά του δημιουργείται από τις διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες της ανθρωπότητας για ενέργεια και για μεταφορές. Και οι δυο στηρίζονται σήμερα κατά κύριο λόγο, στην καύση των ρυπογόνων ορυκτών καυσίμων. Ως λύση προτείνεται η παύση της χρήσης τους, πράγμα ούτε άμεσα εφικτό, ούτε εύκολο.
Το θέμα είναι γνωστό και πολυσυζητημένο και δεν χρειάζεται να κομίσουμε πάλι την γλαύκα στην Αθήνα. Αφορμή για το παρόν έδωσε η διαφαινόμενη πρόθεση του νέου Προέδρου των ΗΠΑ να αποσύρει την χώρα του από την Συμφωνία των Παρισίων.
ΠΑΡΕΛΘΟΝ
Εδώ και κάποιες δεκαετίες οι επιστήμονες επεσήμαναν τις συνέπειες από την κλιματική αλλαγή. Όταν οι επιπτώσεις έγιναν δαπανηρές και κραυγαλέες, αναγκάστηκαν οι πολιτικές ηγεσίες απρόθυμα να κινητοποιηθούν για την λήψη μέτρων. Κάποιες μάλιστα από αυτές, των πιο ρυπογόνων χωρών (Κίνα, ΗΠΑ, Ινδία, Καναδάς, Αυστραλία, Ιαπωνία και άλλες) για διαφόρους λόγους και με διαφορετικές δικαιολογίες, αρνιόντουσαν την λήψη μέτρων. Έτσι χρειάσθηκαν είκοσι μία (!!!!) διεθνείς και περιφερειακές διασκέψεις προτού οι χώρες να καταλήξουν στην Συμφωνία των Παρισίων τον Δεκέμβριο του 2015. Η Συμφωνία αποτελεί σταθμό μεγάλης σημασίας για την ενδεχόμενη σωτηρία του Πλανήτη, εάν τελικά εφαρμοσθεί. Τα 195 κράτη που συμμετείχαν, ανάμεσά τους και οι αντιρρησίες που προαναφέρθηκαν, αναγνώρισαν το πρόβλημα και δεσμεύτηκαν στην λήψη μέτρων.
Η Συμφωνία, πού χρειαζόταν επικύρωση από τα κοινοβούλια των χωρών, τέθηκε σε ισχύ στις 4 Νοεμβρίου 2016. Προβλέπει σειρά διασκέψεων (2016, 2018, 2020, και άλλες ανάλογα με τις εξελίξεις) για τον έλεγχο εφαρμογής των μέτρων και των αποτελεσμάτων τους, καθώς και για την ενδεχόμενη επαύξησή τους, ώστε η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του Πλανήτη μας να μην υπερβεί τον 1,5 Βαθμό Κελσίου, σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή (αναφορά στο 1760).
ΠΑΡΟΝ
Αμέσως μετά την θέση σε ισχύ της Συμφωνίας, τον Νοέμβριο του 2016, όπως είχε προγραμματισθεί, συνήλθε στο Μαρακές η 22α Διάσκεψη (CΟΡ22) για να προωθήσει τα πρώτα μέτρα τα προβλεπόμενα από την Συμφωνία. Τότε προκλήθηκε ανησυχία στους συνέδρους, από την προεκλογική εξαγγελία του τότε υποψήφιου και νυν Προέδρου των ΗΠΑ, ότι σε περίπτωση εκλογής του, θα αποσύρει την χώρα του από την Συμφωνία. Ανεξάρτητα από τις δικαιολογίες της εξαγγελίας, (εξοικονόμηση θέσεων εργασίας, δάκτυλος της Κίνας κλπ) ο πιθανότερος λόγος φαίνεται πως είναι η πρόθεση για οικονομίες και κατά συνέπεια για την αποφυγή της συμμετοχής των ΗΠΑ στις υποχρεώσεις της Συμφωνίας. Η υπόψη συμμετοχή θα είναι σημαντική δεδομένου ότι οι ΗΠΑ είναι η δεύτερη σε μέγεθος ρυπογόνος χώρα. Το νέο αρχικά θορύβησε τους συνέδρους της CΟΡ22. Ωστόσο τελικά εκδήλωσαν την θέλησή τους να προχωρήσουν στην υλοποίηση της Συμφωνίας, κάτι που αποτελεί άλλωστε αδήριτη ανάγκη αφού οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής τρέχουν και χειροτερεύουν.
ΜΕΛΛΟΝ
Τα βασικά δεδομένα σήμερα (Ιανουάριος 2017) είναι:
Α΄. Η ομόφωνη πλέον αναγνώριση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και η ανάγκη λήψης μέτρων σε παγκόσμιο επίπεδο. Και οι δύο εκφράζονται με την Συμφωνία των Παρισίων του Δεκεμβρίου 2015.
Β΄. Η απόφαση των κρατών στο Μαρακές τον Νοέμβριο 2016 να την εφαρμόσουν [παρά την ενδεχόμενη υπαναχώρηση των ΗΠΑ.]
Γ΄. Τα ληπτέα μέτρα (τεχνολογία των ΑΠΕ, χρηματοδοτήσεις κλπ) είναι γνωστά
Ως θετικά στην υπόθεση μπορούν να θεωρηθούν τα ακόλουθα:
1.Η συστηματική πλέον παρακολούθηση και μελέτη των φαινομένων της κλιματικής αλλαγής από τις επιστημονικές ομάδες και τους Μη Κερδοσκοπικούς Οργανισμούς (ΜΚΟ), όπως η WWF.
2.Το ενδιαφέρον της βιομηχανίας η οποία σε μεγάλο βαθμό καλείται να παράγει τον σχετικό εξοπλισμό. Το ενδιαφέρον αυτό εκδηλώθηκε με την μεγάλη συμμετοχή της στην Διάσκεψη του Μαρακές.
3.Η μεγάλη σήμερα στροφή προς τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), οι οποίες προορίζονται να αντικαταστήσουν σε μεγάλο βαθμό αυτές των ορυκτών καυσίμων.
4.Το μειούμενο κόστος κατασκευής και εγκατάστασης των ΑΠΕ. Η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος από φωτοβολταϊκά πλαίσια γίνεται η φθηνότερη μορφή παραγωγής ηλεκτρισμού! Ηδη σε δεκάδες αναπτυσσόμενες χώρες, όπως παρουσίασε έκθεση του Bloomberg New Energy Finance, η τιμή του ρεύματος από φωτοβολταϊκά έγινε το 2016 φθηνότερη και από τα αιολικά, αλλά και από τον άνθρακα!
5.Η προωθούμενη ηλεκτροκίνηση των μέσων μεταφοράς.
6. Tο αυξανόμενο μέγεθος και το κόστος των καταστροφών, τα οποία σαν συναγερμός δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού. (Σχήμα οξύμωρο η θεώρηση της ως θετικό στοιχείο).
Ως αρνητικά στην υπόθεση θεωρούνται:
1.Η ενδεχόμενη απόσυρση των ΗΠΑ από τήν Συμφωνία.
2.Τό μεγάλο κόστος των αλλαγών που κάνει διστακτικές τις πολιτικές ηγεσίες, ειδικότερα στις σημερινές συνθήκες οικονομικής κρίσης, για την έγκριση των απαιτούμενων κονδυλίων.
3.Η πρόσθετη ανάγκη χρηματοδότησης από τις ανεπτυγμένες χώρες των αλλαγών, πού πρέπει να δοθεί στις αναπτυσσόμενες.
4.Η συνεχής αύξηση του πληθυσμού της Γης, που συνεπάγεται νέες ανάγκες σέ ενέργεια.
5. οι κακές συνήθειες του κόσμου.
6.Η εκτίμηση ότι με τα αποφασισθέντα μέτρα, και αν ακόμη εφαρμοσθούν πλήρως, η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας δέν μπορεί νά περιορισθεί σέ λιγότερο από 2.5 βαθμούς Κελσίου (με επιδιωκόμενο όριο όπως προαναφέρθηκε τους 1,5 βαθμούς). Αυτό σημαίνει ακόμη περισσότερα μέτρα καί ταχύτερη υλοποίηση.
7. Τό μεγάλο ακόμη ποσοστό παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα. Μέ βάση τα στοιχεία του 2014, η παγκόσμια παραγωγή ενέργειας προερχόταν κατά 11% από πυρηνικά εργοστάσια, 23% από ΑΠΕ καί 66% από ορυκτά καύσιμα.
ΑΛΛΕΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ
Θετικό βήμα αποτελεί η απόφαση της πιο ρυπογόνου χώρας, της Κινας, νά εντατικοποιήσει την λήψη μέτρων. Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης ανάφεραν τήν Πέμπτη 19-1-2017 ότι η Κίνα θα δαπανήσει 2,7 δισ $ για την καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι την πρωτοχρονιά 24 πόλεις στην Κίνα, είχαν τεθεί σε κατάσταση “κόκκινου συναγερμού εξαιτίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης,
Το επίσημο πρακτορείο ειδήσεων Xinhua ανέφερε, ότι μέρος των χρημάτων θα χρησιμοποιηθεί για να κλείσουν ή να αναβαθμισθούν περισσότερα από 2.000 ρυπογόνα εργοστάσια, μέ αντικατάση της χρήσης του άνθρακα με καθαρή ενέργεια, στις παρυφές των πόλεων και με την σταδιακή αντικατάσταση 300.000 υψηλής ρύπανσης παλαιότερων οχημάτων.
Κίνα έχει κάνει μεγάλες προσπάθειες για να μειώσει την εξάρτησή της από τον άνθρακα και να παράγει περισσότερη ενέργεια από Ανανεώσιμές Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Οδηγίες δημοσιεύθηκαν αυτή την εβδομάδα από την Εθνική Διοίκηση Ενέργειας γιά την ακύρωση των περίπου 100 προγραμματισμένων μονάδων παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα σε όλη τη χώρα, η κατασκευή για ορισμένες από τις οποίες είχε ήδη αρχίσει.
Για να γίνει καλύτερα αντιληπτό τό πρόβλημα αναφέρεται ότι, τό 2014 στο Πεκίνο, με επιτρεπόμενο μέγιστο συγκέντρωσης τά 50 μικροσωματίδια ανά κυβικό μέτρο, μόνο 116 ημέρες η ατμόσφαιρα ήταν εντός ορίων. Τίς υπόλοιπες 250 ημέρες η πυκνότητα υπερέβαινε τά πενήντα καί μάλιστα κάποιες ημέρες ήταν δεκαπλάσια του επιτρεπόμενου ορίου!
Πρωτοπόρος στίς εγκατάσταση ΑΠΕ είναι η ΕΕ η οποία έχει καί ειδικό Οργανισμό Περιβάλλοντος, πού εδράζεται στήν Κοπεγχάγη, γιά τήν παρακολούθηση του θέματος. Στις 25-1-2017 αναφέρθηκε από τον ΣΚΑΙ ότι, ο εν λόγω Οργανισμός στην τελευταία έκθεση του ανακοίνωσε ότι η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και τα πλέον ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως, πιο συχνά και έντονα κύματα καύσωνα, έντονες και συχνές πλημμύρες, ξηρασίες και καταιγίδες, εξ’αιτίας της κλιματικής αλλαγής. Όπως υπογραμμίζεται στήν έκθεση, οι παρατηρούμενες αλλαγές στο κλίμα ήδη έχουν ευρύτατες επιπτώσεις στα οικοσυστήματα, στην οικονομία, στην ανθρώπινη υγεία και στην ευημερία στην Ευρώπη. Μάλιστα, σύμφωνα με την έκθεση, τις τρεις τελευταίες δεκαετίες τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν στοιχίσει στην Ευρώπη περισσότερα από 400 δισ. ευρώ, ενώ έχουν χαθεί περισσότερες από 85.000 ζωές.
Ο επικεφαλής του Οργανισμού κ. Hans Bruyninckx, δήλωσε σχετικά ότι η αλλαγή του κλίματος «θα συνεχιστεί για πολλές δεκαετίες ακόμα» προσθέτοντας ότι η κλίμακα των επιπτώσεών της θα εξαρτηθεί «από την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής μέτρων παγκοσμίως για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου».
Το παρήγορο είναι πως λίγο –πολύ όλες σχεδόν οι χώρες κάτι κάνουν, ακόμα κι’ εκείνες πού μέχρι χθές αντιδρούσαν όπως η Ινδία. ‘Ετσι τό θέμα σήμερα, πού οι πολιτικές ηγεσίες πείσθηκαν, δέν είναι πλέον εάν έργα πρέπει νά γίνουν, και αν πρέπει να γίνουν από εκείνους που ρυπαίνουν καί όχι από τόν καθένα, αλλά πόσα καί πόσο γρήγορα πριν η αλλαγή καταντήσει μη αντιστρεπτή με ότι αυτό συνεπάγεται.
Όσον αφορά στην Ελλάδα, ήταν μεταξύ των πρώτων πού υπέγραψαν τήν Συμφωνία των Παρισίων. Παράγει ικανό ποσό ρύπανσης γιατί χρησιμοποιεί σε μεγάλο βαθμό λιγνιτικά εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο παρά τήν κρίση, μελετά τόν εκσυγχρονισμό τους, ενώ παράλληλα προχωρεί καί η εγκατάσταση ΑΠΕ Σχετικό πρόγραμμα προωθεί η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, σε συνεργασία με ευρωπαϊκούς φορείς. Ήδη τέτοια πάρκα φωτοβολταϊκών και ανεμογενητριών έχουν εγκατάσταθεί σε διάφορα μέρη της Ελλάδος, όπως αυτό των 69ΜW στον νησάκι Άγιος Γεώργιος. ‘Ενα αντίστοιχο πάρκο ανεμογεννητριών, αναλόγου ισχύος 50ΜW βρίσκεται σε εξέλιξη στή Μακεδονία. Υπολογίζεται ότι θά συμβάλλει στήν μείωση εκπομπών ρύπων 125.000 ισοδυνάμων τόνων CΟ2 κάθε χρόνο, ενώ μπορεί νά τροφοδοτήσει πόλη 120.000 χιλιάδων κατοίκων. Κάπως μεγαλύτερα νούμερα ισχύουν για το πάρκο του Αγ.Γεωργίου. Όσον αφορά στα φωτοβολταϊκά η κατάσταση μέχρι το τέλος του 2015 φαίνεται στήν εικόνα (3). Ωστόσο με δεδομένο ότι η εγκαταστημένη στην χώρα μας ισχύς παλαιάς τεχνολογίας υπερβαίνει τα 10GW και ότι και τα μέσα μεταφοράς κινούνται με ορυκτά καύσιμα, ο δρόμος του εκσυγχρονισμού για καθαρό περιβάλλον είναι μακρύς. Ένα άλλο ανασχετικό φαινόμενο στή χώρα μας είναι το ότι εμφανίζεται το παράδοξο νά κόπτονται πολλοί υπέρ των ΑΠΕ καί μετά να τις πολεμούν για να μη γίνουν.
Μακάρι νά εκσυγχρονισθούν τά παλαιά μας εργοστάσια καί νά επεκταθεί η εγκατάσταση των ΑΠΕ για να πάψουμε κι’ εμείς να έχουμε πόλεις καί περιοχές αιθαλοκαπνισμένες καί νά θρηνούμε θύματα.
Πηγές:
1.Η σύμβαση καί η Συμφωνία των Παρισίων για τις κλιματικές αλλαγές, Μ. Νικολαΐδη, 1-12-2015
2.Κλιματικές αλλαγές και οι συνέπειές τους, Μ. Νικολαΐδη, Ιανουάριος 2016
3,Κλιματικές αλλαγές καί σχετικές δραστηριότητες, Μ. Νικολαΐδη,14-5-2016
4.Στοιχεία ‘από τόν καθημερινό Τύπο.
5.Διάφορες ανακοινώσεις στο διαδίκτυο.
Ο Μανώλης Αναστ. Νικολαΐδης είναι: Φυσικός – Ηλεκτρονικός του ΕΚΠΑ, πρώην Διευθυντής του ΟΤΕ, πρώην πρόεδρος της CEPT και μέλος του συνδέσμου “Οι Φίλοι της ΨΑΔ”.
