ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ, ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΨΥΧΗ

Η ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ (του Χρήστου Τσαντή)

kipos anthizoun louloudia - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

kipos anthizoun louloudia - Σόλων ΜΚΟΟι καταβολές της ανθρωπιστικής προσέγγισης

Η Θεωρητική βάση, η συμβουλευτική σχέση στο πλαίσιο της Ανθρωπιστικής προσέγγισης, εφαρμογές και αξιολόγηση.
Η ανθρωπιστική προσέγγιση στη Ψυχολογία και τη Συμβουλευτική έχει βαθιές ρίζες σε φιλοσοφικά ρεύματα, από την αρχαιότητα ακόμα, καθώς και σε υπαρξιστικές, φαινομενολογικές, ανθρωπιστικές κατευθύνσεις, που διατύπωσαν ο Kierkegaard, Heidegger, Sartre και άλλοι. Αποτελεί τη μήτρα που γέννησε προσεγγίσεις, όπως τη Προσωποκεντρική, την Υπαρξιακή, την Gestalt (Rice & Greenberg, 1995).

Οι απόψεις που διατύπωσαν οι Goldstein, Allport, Murray, Murphy, στα χρόνια ανάμεσα στο 1930-1950, δίνοντας μια ολιστική ερμηνεία της προσωπικότητας του ανθρώπου, σε συνδυασμό με τις γοργές κοινωνικοπολιτικές, οικονομικές εξελίξεις και τις επιπτώσεις τους στην ζωή, ώθησαν στη γέννηση του κινήματος της Ανθρωπιστικής Ψυχολογίας, με πρωτοπόρους τους: Maslow, Rogers, May, Perls, καθώς και τους Frankl, Buber, Kelly, Fromm και άλλους (Moss, 2001).
Το «κίνημα του ανθρώπινου δυναμικού», άνοιξε το δρόμο για μία διαφορετική προσέγγιση του ατόμου (Schaffer, 1978).

Η Θεωρητική βάση

  • Η ανθρώπινη φύση δεν είναι κακή. Η εσωτερική μας φύση, είναι μοναδική για κάθε άνθρωπο (McLeod, 2003).
  • Ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να μεταβάλει και να τροποποιεί την αυτοεικόνα του (Rogers, 2006).
  • Η τάση για αυτοπραγμάτωση που υπάρχει σε κάθε άτομο, αποτελεί το κίνητρο για την ανάπτυξη της προσωπικότητας, και όταν αυτή η τάση παρεμποδίζεται, δημιουργούνται προβλήματα στην ψυχική υγεία, καθώς καταπιέζεται η ίδια η εσωτερική φύση του ανθρώπου (Pervin & John, 2001).
  • Ο άνθρωπος αποτελεί ένα ενιαίο σύνολο όπου νόηση, συναισθήματα, βιώματα καθώς και οι φυσικές διεργασίες του οργανισμού αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, αλλά και με τον υπόλοιπο κόσμο (Νασιάκου, 1982).
  • Ο εαυτός βρίσκεται σε μια συνεχή διεργασία αλλαγής και ανάπτυξης, σε συνάρτηση και με τις επιδράσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος, παράλληλα όμως διαθέτει συνεκτικότητα, δίνοντας την αίσθηση της συνέχειας στα βιώματα και τις εμπειρίες μας. Ο ιδανικός εαυτός συμβολίζει αυτό που θέλουμε να γίνουμε (Rogers, 2006).

    Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κοινωνικό ον και αλληλεπιδρά με τους άλλους.

    Αξιολογεί κάθε φορά τις πράξεις, τις εμπειρίες του, με βάση όρους αξίας εσωτερικούς, όρους που το ίδιο το άτομο θέτει, ή με βάση τις απόψεις, τις εκτιμήσεις και τις στάσεις άλλων ατόμων.

    Όταν ο άνθρωπος δέχεται ως πιο σημαντικούς τους όρους αξίας των άλλων, όταν δηλαδή δέχεται την εξωτερική εστία αξιολόγησης ως πιο σημαντική, είναι εκτεθειμένος στις πολλαπλές αξιώσεις τους, στα «πρέπει» που επιδιώκει να ικανοποιήσει για να γίνει αρεστός, επηρεάζεται από τους όρους αξίας που έχει ενδοβάλει, καταπιέζει την εσωτερική του φύση. Έτσι, όταν έχουμε συσσωρεύσει αρνητικές εμπειρίες μέσα από τις σχέσεις μας με τους σημαντικούς άλλους, ειδικά στην παιδική ηλικία ή όταν μας έπεισαν να ενδοβάλουμε τους όρους τους για να γίνουμε αποδεκτοί, όρους όμως που μπορεί να αντιφάσκουν με τα δικά μας θέλω, τότε δημιουργούνται προβλήματα στο ψυχισμό, μειώνεται η αυτοεκτίμηση μας (Pervin & John, 2001).

    anthropistiki proseggisi 3 - Σόλων ΜΚΟΚάθε άνθρωπος έχει μία άποψη για το ποιος είναι, την αυτοεικόνα του, και μια αίσθηση του πως θα ήθελε να είναι (ο ιδανικός εαυτός). Στόχος της ανθρωπιστικής προσέγγισης είναι να ανακαλύψει το άτομο το δυναμικό που διαθέτει ώστε να κινηθεί προς τον ιδανικό του εαυτό, με αποτέλεσμα να γίνει ένα πλήρως λειτουργικό πρόσωπο, καθώς θα αποδεχθεί τα συναισθήματα του, θα τα βιώσει, αποκτώντας αυτογνωσία που θα του επιτρέψει να βρεθεί σε συμφωνία με τα βιώματά του (McLeod, 2003).
    Ακόμα, έννοιες όπως η αγάπη, η ελευθερία, το νόημα της ζωής, το γίγνεσθαι, η αυτονομία, η υπερβατική εμπειρία, η δημιουργικότητα, η υπέρβαση του εγώ και άλλες, βρίσκουν τη θέση τους στο πλαίσιο της ανθρωπιστικής προσέγγισης (McLeod, 2003).

    Η συμβουλευτική σχέση στο πλαίσιο της Ανθρωπιστικής προσέγγισης

    • Η συμβουλευτική ή θεραπευτική σχέση σε όλες τις προσεγγίσεις, έχει μεγάλη σημασία. Για την Ανθρωπιστική όμως έχει από μόνη της θεραπευτικό χαρακτήρα, με την προϋπόθεση οτι θα ικανοποιούνται κάποιες βασικές συνθήκες. Αυτές είναι:
    • Η γνησιότητα, αυθεντικότητα, εσωτερική συμφωνία και παρουσία του συμβούλου.
    • Η χωρίς όρους αποδοχή του πελάτη από τον σύμβουλο.
    • Η ενσυναίσθηση και η κατανόηση από την πλευρά του συμβούλου.

    Είναι σχέση μη κατευθηντική, όπου ο σύμβουλος δεν ερμηνεύει, αλλά διευκολύνει-επικεντρωμένος στο «εδώ και τώρα» – τις εσωτερικές διεργασίες του πελάτη του, χτίζοντας μια σχέση εμπιστοσύνης, που ευνοεί την ανάδυση σκέψεων, συναισθημάτων που καταπιέζονταν. Η σταδιακή αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στον εαυτό του, η ανακάλυψη από τον πελάτη, της δικής του εσωτερικής εστίας αξιολόγησης κι η τοποθέτησή της σε πρώτο πλάνο, οδηγεί σταδιακά στην αλλαγή του τρόπου που βλέπει τα πράγματα, στην αναδιοργάνωση του εαυτού, στην αλλαγή τελικά και της συμπεριφοράς (Rogers, 2006).

    anthropistiki proseggisi 4 - Σόλων ΜΚΟΣτο κέντρο της προσοχής είναι ο άνθρωπος κι όχι οι τεχνικές, η ερμηνεία, η μέθοδος, όπως συμβαίνει σε άλλες προσεγγίσεις (Rogers, 1980).

    Δημιουργούνται οι συνθήκες, για τη συμμαχία στη θεραπευτική ή συμβουλευτική σχέση, με όρους ισοτιμίας ανάμεσα στον σύμβουλο και τον πελάτη (Rogers, 2006).

    Η διαφορετικότητα σε σχέση με τις άλλες θεωρητικές προσεγγίσεις, εδράζεται πρώτα απ’ όλα στην φιλοσοφική αντίληψη οτι ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον, με καθοριστικό το ρόλο της κοινωνικής αλληλεπίδρασης στην ανάπτυξη κι εξέλιξη του, χωρίς να παραβλέπει-όπως γίνεται σε άλλες προσεγγίσεις-τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της ανθρώπινης φύσης σε σχέση με άλλα όντα (Νασιάκου, 1982). Θεωρεί οτι οι άνθρωποι είναι καλοί, ή ουδέτεροι. Η ανθρώπινη φύση εμπεριέχει την τάση εκπλήρωσης του δυναμικού της, την ανάπτυξη και την αυτοπραγμάτωση (Pervin & John, 2001).

    Οι ειδικοί της ψυχικής υγείας που υιοθετούν την ανθρωπιστική προσέγγιση προσπαθούν να δουν μέσα από τις απόψεις και τα συναισθήματα του πελάτη τους, τον τρόπο με τον οποίο εκείνος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τον κόσμο (Rogers, 2006).

    Το γεγονός αυτό αντιτίθεται εκ των πραγμάτων στην άποψη που θεωρεί την συμπεριφορά, αντίδραση σε κάποιο ερέθισμα, καθώς θεωρούν πως ο άνθρωπος διαθέτει ελεύθερη βούληση.

    Ενδιαφέρονται για το πως αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος τον εαυτό του και τον κόσμο σε μία δεδομένη στιγμή, κι όχι για να προβλέψουν τη συμπεριφορά (Szasz, 1966).

    Θεωρούν ως μεγαλύτερο κίνητρο την έμφυτη τάση κάθε ανθρώπου για αυτοπραγμάτωση και δεν τον βλέπουν ως τμήματα ενός βιολογικού μηχανισμού, αλλά σαν ολότητα, σαν πρόσωπο. Ο άνθρωπος μέσα στη συμβουλευτική σχέση, αποκτά αυτονομία, αυτοαποδοχή, ανακαλύπτει κι αναλαμβάνει την ευθύνη να αποφασίσει ποιος θέλει να ε ί ν α ι (Laing, 1975).

    • Κάτω από αυτό το πρίσμα ξεδιπλώνονται από την πλευρά του συμβούλου οι τεχνικές της προσεκτικής ακρόασης, της κατανόησης της μη λεκτικής επικοινωνίας, της παράφρασης περιεχομένου, της περίληψης, της αντανάκλασης συναισθημάτων, της πρόκλησης, της ομαλοποίησης, της αναπλαισίωσης, της ενθάρρυνσης, η αξιοποίηση των ανοιχτών ερωτήσεων, η εστίαση στην βιωματική πρόσληψη (McLeod, 2003).

    Εφαρμογές και αξιολόγηση

    Η ανθρωπιστική προσέγγιση και πιο ειδικά ο Rogers, διεύρυναν το πεδίο της συστηματικής έρευνας στη Ψυχολογία. Ανέδειξε την αξία της θεραπευτικής σχέσης, ως την πιο ουσιαστική πλευρά της θεραπείας. Συνένωσε την εμπειρική έρευνα, με τη δύναμη της φιλοσοφίας, της τέχνης. Έδωσε ώθηση σε μία νέα, ολιστική, φιλοσοφική θεώρηση του προσώπου (Rogers, 2006). Δημιούργησε νέες κλίμακες κι εργαλεία μέτρησης, επιδιώκοντας να προσεγγίσει επιστημονικά την έννοια του εαυτού.

    Ρίχνει το βάρος στην αναζήτηση και προώθηση των επαρκών όρων αλλαγής, στην ώθηση της διεργασίας που λαμβάνει χώρα μέσα στην θεραπευτική ή συμβουλευτική σχέση, με στόχο ο ίδιος ο πελάτης να ανακαλύψει και να θέσει σε κίνηση το δυναμικό του (Pervin & John, 2001).

    Ο Carl Rogers καινοτόμησε ξεκινώντας τις Ομάδες συνεύρεσης, (ως εξέλιξη των βιωματικών ομάδων, Τ-Group του Kurt Lewin), δίνοντας ώθηση στην ανάπτυξη των Ομάδων θεραπείας ή συμβουλευτικής (Μπακιρτζής, 1999), ανοίγοντας ένα νέο πεδίο που βρήκε εφαρμογές σε όλες τις προσεγγίσεις-με διαφορές φυσικά στις τεχνικές, μεθόδους καθώς και στο ρόλο των συντονιστών-αξιοποιώντας τη τέχνη, τα παιχνίδια ρόλων, την εκδραμάτιση βιωμάτων, τη διαδικαστική βιωματική πρόσληψη (Yalom, 2006).

    Στα μειονεκτήματά της Ανθρωπιστικής προσέγγισης συγκαταλέγονται, σύμφωνα με επικριτές της, τα εξής:

    Υπάρχει δυσκολία επιβεβαίωσης και μέτρησης βασικών της εννοιών μέσω της έρευνας. Υπάρχουν σημεία της που δεν έχουν φωτιστεί όπως η σχέση μεταξύ συνειδητών και ασυνείδητων δυνάμεων. (Καλατζή-Αζίζι & Αναγνωστόπουλος, 1988).

    Το πολιτισμικό και γενικότερα κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται ο εαυτός, δίνει σημαντικές διαφορές. Φαίνεται οτι ο Rogers στην ανάλυση του, παρουσιάζει πιο πολύ ευρήματα που προσιδιάζουν στον σύγχρονο, Δυτικό άνθρωπο (Πέρβιν & Τζων 2001).

    • Η ανθρωπιστική προσέγγιση δεν αποδέχεται το πρότυπο της παθολογίας, της διάγνωσης και θεραπείας για την αντιμετώπιση ψυχικών διαταραχών, που υιοθετούν άλλες προσεγγίσεις. Η ερευνητική δραστηριότητα-σύμφωνα και με τα δεδομένα που έχουν δημοσιευτεί για την περίοδο 1997-2007, και αφορούν την αποτελεσματικότητα θεραπειών σε συγκεκριμένες διαταραχές-παρουσιάζει σοβαρές ελλείψεις για τις ανθρωπιστικές προσεγγίσεις. Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν οτι υπάρχει ισοδυναμία ανάμεσα στις θεραπευτικές παρεμβάσεις (Κουστένη, 2012).
      Βρήκε πεδίο στην εκπαίδευση, στους χώρους της υγείας, στην επιμόρφωση κι ειδίκευση κοινωνικών επιστημόνων, κοινωνικών λειτουργών, στην επίλυση διαπροσωπικών προβλημάτων, στην εργασία με κοινωνικές ομάδες και κοινότητες, σε χώρους εργασίας, ακόμη και στο πεδίο των διεθνών σχέσεων. Από την άλλη πλευρά, ερευνητές υποστηρίζουν οτι σε φοβικές ή αγχώδεις διαταραχές, άλλες προσεγγίσεις δείχνουν πιο αποτελεσματικές (McLeod, 2003).

    Κλείνοντας να τονίσουμε ότι η διεύρυνση της προσωπικής ανάπτυξης του Συμβούλου είναι παράγοντας-κλειδί, για την ίδια την ικανότητά του να χτίζει την θεραπευτική συμμαχία, για να βιώνει με ενσυναίσθηση τον άλλον άνθρωπο στη θεραπευτική σχέση, για να μπορεί να επικεντρώνεται στο εδώ και τώρα με γνησιότητα κι αυθεντικότητα (McLeod, 2003).

    Χρήστος Τσαντής 26 Γενάρη 2013

    Βιβλιογραφία

    Καλατζή-Αζίζι, Α., & Αναγνωστόπουλος, Φ. (1988). Εισαγωγή στην Κλινική Ψυχολογία. Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.

    Κουστένη, Δ., Ι. (2012). Επιστημονικά Τεκμηριωμένη Ψυχοθεραπεία. Προβληματική, εφαρμογές και κριτική προσέγγιση. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.

    Laing, R. D. (1975). Διχασμένος Εαυτός. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.

    May, R. (1980). Υπαρξιακή Ψυχολογία. Αθήνα: Εκδόσεις Επίκουρος.

    McLeod, J. (2003). Εισαγωγή στη Συμβουλευτική. Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο.

    Moss, D. (2001). The Roots and Geneaology of Humanistic Psychology. In: Schneider, K., Bugental, J., Pierson, F. (Eds.). The Handbook of Humanistic Psychology. Thousand Oaks: Sage Publications.

    Μπακιρτζής, Κ. (1999). Η δυναμική της αλληλεπίδρασης στην επικοινωνία. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg

    Νασιάκου, Μ. (1982). Γενική Ψυχολογία. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.

    Pervin, L., & John, O. (2001). Θεωρίες Προσωπικότητας. Έρευνα και Εφαρμογές. Αθήνα: Εκδόσεις Τυπωθήτω.

    Rice, L., & Greenberg, L. (1995). Humanistic Approaches to Psychotherapy. In: Freedheim, D., et al (Eds.), History of Psychotherapy. A century of change. Washington, DC: American Psychological Association.

    – Rogers, C. (2006). Ένας τρόπος να υπάρχουμε. Αθήνα: Εκδόσεις Ερευνητής.

    Rogers, C. (2006). Το γίγνεσθαι του προσώπου. Αθήνα: Εκδόσεις Ερευνητής.

     Rogers, C. (1980) Δυο διαφορετικές τάσεις. Στο: May, R., Υπαρξιακή Ψυχολογία. Αθήνα: Εκδόσεις Επίκουρος.

    Szasz, T. S. (1966). The Psychiatric Classification of Behavior: A Strategy of Personal Constraint. In: Eron, L. D. (Ed.), The Classification of Behavior Disorders. Chicago: Aldine Publishing Company.

    Schaffer, J.P.B. (1978). Humanistic psychology. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall.

    Yalom, I. (2006). Θεωρία και πράξη της Ομαδικής Ψυχοθεραπείας. Αθήνα: Εκδόσεις ΑΓΡΑ.


    Πηγή/φωτογραφίες
    Χρήστος Τσαντής, christostsantis.com

Σχετικά άρθρα