ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ & ΜΕΛΕΤΕΣ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Η ΔEΟΥΣΑ ΕΚΤIΜΗΣΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΩΝ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ NATURA 2000 (του Γιώργου Μπάλια)

deousa ektimhsh min - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

deousa ektimhsh min - Σόλων ΜΚΟΑν και παρήλθαν 22 χρόνια από τη θέσπιση της Οδηγίας για τους οικοτόπους, η μείωση της βιοποικιλότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζεται δραματικά. Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που εξηγούν αυτή την αποτυχία: κατ ́ αρχάς το σημαντικό εργαλείο της Δέουσας Εκτίμησης, που έχει στόχο να εξασφαλίσει την ακεραιότητα των τόπων του δικτύου Natura 2000, δεν χρησιμοποιήθηκε όπως έπρεπε. Το άρθρο 6 χρησιμοποιεί πολύ τεχνικούς όρους, οι οποίοι δεν κατέστη δυνατόν να προσδιορισθούν επαρκώς. Πολλά κράτη μέλη τροποποίησαν αρκετές φορές τα εθνικά μέτρα μεταφοράς του άρθρου 6, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα ασταθές ρυθμιστικό πλαίσιο, ενώ η επικράτηση των ιδεών της απεριόριστης οικονομικής μεγέθυνσης οδήγησε συχνά σε αντιστροφή του στόχου της Δέουσας Εκτίμησης.

Έτσι, αντί να προηγείται η διασφάλιση της ακεραιότητας του τόπου, όπως ρητά ορίζει η οικεία διάταξη, αυτή υποχώρησε έναντι της οικονομικής ανάπτυξης. Πρέπει επομένως να πρυτανεύσει μια άλλη αντίληψη ικανή να επιτύχει τους στόχους διατήρησης με έναν τρόπο οικολογικά βιώσιμο και πολιτικά αποτελεσματικό.

Οι επιστήμονες οφείλουν να πληροφορούν τον νομοθέτη και τη διοίκηση σχετικά με το πώς θα ενσωματώνουν καλύτερα την επιστημονική γνώση στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, αυτή δε η εκπαιδευτική προσπάθεια θα πρέπει να περιλαμβάνει και τη δικαιοσύνη και τους πολίτες.

Εισαγωγή
Η προστασία της φύσης και της βιοποικιλότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αποτελεί ένα σημαντικό πεδίο νομοθετικής και πολιτικής δράσης των θεσμικών οργάνων της. Η απαρχή έγινε με την υιοθέτηση της οδηγίας 79/409/ΕΟΚ για την προστασία της άγριας πτηνοπανίδας(1) για να συμπληρωθεί στη συνέχεια με την οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των οικοτόπων (στο εξής: οδηγία 92/43 ή οδηγία για τους οικοτόπους)(2). Επίσης, στο θεσμικό πλαίσιο της ως άνω προστασίας, περιλαμβάνονται η οδηγία – πλαίσιο 2000/60/ΕΚ για τα ύδατα(3), η οδηγία 2004/35/ΕΚ για την περιβαλλοντική ευθύνη(4), όπως επίσης και η οδηγία 91/676/ΕΟΚ για τη νιτρορρύπανση(5).

Στην εν λόγω νομοθεσία θα πρέπει να προστεθούν οι διεθνείς συμβάσεις, στις οποίες είναι μέλος η ΕΕ, όπως είναι το Πρωτόκολο της Βαρκελώνης σχετικά με τις ειδικά προστατευόμενες περιοχές και τη βιολογική ποικιλομορφία της Μεσογείου (1995)(6) και η Σύμβαση της Βέρνης για την προστασία της Ευρωπαϊκής άγριας ζωής και των φυσικών οικοτόπων(7). Τέλος, η Σύμβαση για τη βιολογική ποικιλομορφία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη νομικοπολιτική δραστηριότητα της Ένωσης(8). Σ ́ αυτό το πλέγμα των ρυθμίσεων η οδηγία για τους οικο-τόπους αποτελεί το σπουδαιότερο θεσμικό εργαλείο για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας στην ΕΕ καθόσον παράγει δεσμευτικά αποτελέσματα για τα κράτη μέλη(9).

Απαρτίζεται από δύο βασικά σύνολα κανόνων. Κατ ́ αρχάς, υπάρχει το τμήμα για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και των οικοτόπων των ειδών (κυρίως τα άρθρα 3-7) και ακολουθεί το τμήμα για την προστασία των ειδών (άρθρα 12-16). Η παρούσα μελέτη επικεντρώνεται σε ένα ειδικό ζήτημα που έχει απασχολήσει περισσότερο από όλα τα άλλα τη θεωρία και τη νομολογία. Πρόκειται για το ζήτημα της εκτίμησης των επιπτώσεων και της έγκρισης σχεδίων, τα οποία ενδέχεται να επηρεάζουν σημαντικά περιοχές του δικτύου Natura 2000. Το ρυθμιστικό τους πλαίσιο καθορίζεται από τις διατάξεις του άρθρου 6 παρ. 3 και 4 της οδηγίας 92/43.

Η σημασία των ρυθμίσεων του άρθρου 6 παρ. 3 και 4 της οδηγίας 92/43 είναι προφανής για τρεις λόγους: Πρώτον, διότι οι εν λόγω ρυθμίσεις θεσπίζουν ειδική διαδικασία για την έγκριση σχεδίων, τα οποία από τη φύση τους αποτελούν τις βασικές αιτίες υποβάθμισης ή καταστροφής των οικοτόπων και των ειδών. Δεύτερον, διότι η εφαρμογή των ως άνω ρυθμίσεων αφορά στο δίκτυο Natura 2000, το οποίο καλύπτει ένα σημαντικό ποσοστό των χερσαίων εδαφών της ΕΕ (17%). Στην λλάδα, μάλιστα, το δίκτυο Natura 2000 υπερβαίνει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο καθώς καλύπτει το 27,3% των χερσαίων εδαφών και το 6,1% των χωρικών υδάτων. Τρίτον, διότι η απώλεια της βιοποικιλότητας στην ΕΕ έχει προσλάβει ανησυχητικές διαστάσεις.

Σύμφωνα με την IUCN, τα απειλούμενα είδη στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο ανέρχονται σε πολλές εκατοντάδες. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι απειλούνται με εξαφάνιση το 15% των θηλαστικών, το 13% των πουλιών, το 9% των ερπετών, το 23% των αμφιβίων, το 37% των ιχθύων των ρεόντων υδάτων και το 9% των πεταλούδων(10). Οι εκτιμήσεις αυτές αποκτούν μια μεγαλύτερη σημασία για την Ελλάδα καθώς η πανίδα και η χλωρίδα της είναι από τις πιο πλούσιες της Ευρώπης(11).

Τα παραπάνω συνδέονται στενά με μια σημαντική διάσταση της βιοποικιλότητας, που είναι οι οικοσυστημικές υπηρεσίες, τις οποίες παρέχει στον άνθρωπο(12). Η Επιτροπή θεωρεί ότι είναι σημαντικά τα οφέλη στην κοινωνία και στην οικονομία από τις οικοσυστημικές υπηρεσίες που παρέχει το δίκτυο Natura 2000. Μάλιστα, η ίδια έχει εκτιμήσει ότι η αξία των οικοσυστημικών υπηρεσιών του δικτύου Natura 2000 κυμαίνεται μεταξύ 223 δις και 314 δις ετησίως(13).

Διαβάστε τη συνέχεια: “Η Δέουσα Εκτίμηση Επιπτώσεων Έργων και Σχεδίων στις περιοχές του δικτύου Natura 2000*

Γιώργος Μπάλιας, Δικηγόρος, Επίκ. Καθηγητής στο Τμήμα Γεωγραφίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

___________________
* Το κείμενο αποτελεί προδημοσίευση αυτού που περιλαμβάνεται στον συλλογικό τόμο, που πρόκειται να εκδοθεί και είναι αφιερωμένος στα 50 χρόνια λειτουργίας των διοικητικών δικαστηρίων.

1. ΕΕ L 103 της 2.4.1979. Η οδηγία έχει τροποποιηθεί επανειλημμένα με οδηγίες της Επιτροπής προσαρμόζοντας κυρίως τα παραρτήματα στην τεχνική πρόοδο και στην εισδοχή νέων κρατών μελών. Κωδικοποιήθηκε με την οδηγία 2009/147/ΕΚ, ΕΕ L 20 της 26.1.2010, σ. 7.

2. ΕΕ L 206 της 22.7.1992, σ. 1.

3. ΕΕ L 327 της 22.12.2000, σ. 1.

4. ΕΕ L 143 της 30.4.2004, σ. 56.

5. ΕΕ L 375 της 31.12.1991, σ. 1.

6. Απόφαση του Συμβουλίου 1999/800/ΕΚ της 22ας Οκτωβρίου 1999 (ΕΕ 1999 L 322).

7. Απόφαση του Συμβουλίου 82/72/ΕΟΚ της 3ης Δεκεμβρίου 1981 (ΕΕL 38 της 10.2.1982, σ. 1) και Απόφαση του Συμβουλίου της 21ης Δεκεμβρίου 1998 (ΕΕ L 358 της 31.12.1998). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η εν λόγω σύμβαση επηρέασε την οδηγία για τους οικοτόπους κυρίως ως προς τη δομή της. Η τελευταία, με τη σειρά της, επηρέασε την ερμηνεία και εφαρμογή της πρώτης. Βλ. Y. Epstein, “The Habitats Directive and Bern Convention: Synergy and Dysfunction in Public International and EU Law”, Georgetown International Environmental Law Review, vol. 26, 2014, σ. 140.

8. Convention on Biological Diversity, 1992, UN Doc.UNEP/Bio.Div./Conf./L2, ILM (1992), σ. 822.

9. J. Verschuuren, “Effectiveness of nature protection legislation in the European Union and the US: The Habitats Directive and the Endangered Species Act” in: M. Dieterich, J. van der Traaten (eds), Cultural Landscapes and Land Use: The Nature Conservation-Society Interface, Dordrecht/Boston/London, Kluwer Academic Publishers, 2004, σ. 41. N. de Sadeleer, “The Appropriate Impact Assessment and Authorisation Requirements of Plans and Projects likely to have significant impacts on Natura 2000 Sites”, ELNI Review, 1+2/2013, σ. 7. Γ. Μπάλια, «Η Οδηγία για τους οικοτόπους: Ζητήματα σχετικά με την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων», Νομικό Βήμα, 2/2010, σ. 311.

10. IUCN Red List of Threatened Species. Regional Assessment, Newbury, Information Press, 2007.

11. ΥΠΕΚΑ, Εθνική Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα, Ιανουάριος 2014.

12. Υπάρχουν 4 κατηγορίες οικοσυστημικών υπηρεσιών, τις οποίες παρέχει η βιοποικιλότητα: α) Οι υπηρεσίες παροχής, π.χ. νερό, ξυλεία, διατροφή κ.λπ., β) οι ρυθμιστικές λειτουργίες, π.χ. ρύθμιση του κλίματος, απορρόφηση των ρυπαντών, επικονίαση κ.λπ., γ) πολιτιστικές υπηρεσίες, π.χ. αναψυχή, εκπαίδευση, αισθητική απόλαυση κ.λπ. και δ) οι υποστηρικτικές υπηρεσίες, π.χ. η φυτοσύνθεση και ο κύκλος του αζώτου. Βλ., The Millenium Ecosystem Assessment, 2005, Ecosystems and human-well-being, Island Press, Washington. Επίσης, TEEB, The Economics of Ecosystems and Biodiversity: Mainstreaming the Economics of Nature: A Synthesis of the Approach, conclusions and Recommendations of TEEB, 2010.

13. European Commission, The Economic benefits of the Natura 2000 network, 2013, σ. 20, 23.

Σχετικά άρθρα