ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ & ΜΥΘΟΛΟΓΙΑΣ, ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

ΘΕΡΑΠΕΥΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΤΑΣΗ ΓΙΑ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ (του Γιάννη Ζήση)

therapeyontas yiannis zisis 800 - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

therapeyontas yiannis zisis 800 - Σόλων ΜΚΟΌπως έχουμε αναφέρει στη “Μυθολογία της Εντροπίας” [1], υπάρχουν πολλές μυθολογικές αναφορές ή θρησκευτικές παραδόσεις που υποδεικνύουν μια φθίνουσα εξέλιξη στην πορεία του ανθρώπινου είδους. Αυτή τη φθίνουσα εξέλιξη μπορούμε να τη δούμε μελετώντας την ανάπτυξη του ανθρώπινου πληθυσμού, που χαρακτηρίζεται από την ανταγωνιστική απληστία και την εξουσιαστικότητα. 
Από εξελικτική άποψη, το πρόβλημα της φθίνουσας γενεαλογίας -ακόμη και μέσω της προόδου-μπορούμε να το συνδυάσουμε με το αφηγηματικό, θεογονικό, κοσμογονικό και ανθρωπογονικό ζήτημα της εξέλιξης των γενεών, όπως έχουμε ήδη αναφέρει στο “σύνδρομο του Ηρώδη“[2].

Το παράδειγμα του Αχιλλέα 
Στην ελληνική  μυθολογία υπάρχει μια χαρακτηριστική αν και υβριδική προσπάθεια συμβιβασμού των φάσεων ή σταδίων της εξελικτικότητας με πολιτισμένο τρόπο. Είναι το εγχείρημα του Δία με τον γάμο της θεάς Θέτιδος με τον θνητό Πηλέα και τον απόγονό τους τον Αχιλλέα [3].

Ίσως εδώ έχουμε το σύμβολο μιας δυναμικής διευθέτησης που είχε σαν στόχο να πάψει η τραγική σύγκρουση των γενεών και των διαδικασιών της εξέλιξης. Σε αυτή την αφήγηση ένας Θεός μείζονος δυναμικής λειτουργεί ως παράγοντας σύζευξης μιας θεάς -δηλαδή μιας εξελιγμένης μορφής- με ένα εξελιγμένο ανθρώπινο πνεύμα, τον Πηλέα, για να γεννηθεί ένας ήρωας -και υπό μια εκδοχή ημίθεος- ο Αχιλλέας.

Ο στόχος του εγχειρήματος ήταν να γεννηθεί κάτι πιο προοδευτικό, εξελικτικό, το οποίο όμως να μην μπορούσε να πάρει καταστροφικές τιτανικές διαστάσεις εκτρεπόμενο στη βαρβαρότητα.

Η αφήγηση της ζωής του ήρωα τελειώνει με τη δικαίωσή του, κάτι που του έδωσε το δικαίωμα της πρόσβασης στη Λευκή Νήσο. Η Λευκή Νήσος αποτελεί έναν παγκόσμιο συμβολισμό σε πολλές μυθολογίες και ιερές παραδόσεις και αναφέρεται στον “ανώτατο” τόπο διαμονής της θεότητας στη γη. 

Αυτό το πολιτισμένο σχήμα δεν λειτούργησε πολλές φορές. Το ενδιαφέρον είναι ότι έχει μια διαμυθολογική συμβολική δυναμική στο πρόσωπο του απόγονου, δηλαδή του Αχιλλέα, στη λεγόμενη Αχίλλειο Πτέρνα.

Έχει ενδιαφέρον η παράθεση των παρακάτω αναφορών στη “φτέρνα” και τη θνητότητα, που προέρχονται από τρείς διαφορετικές παραδόσεις.

1. Στη Γένεση, με την εκδίωξη των πρωτόπλαστων από την Εδέμ, λέγοντας “Εκείνος θα σου συντρίψει το κεφάλι κι εσύ θα του πληγώσεις τη φτέρνα” [4].

2. Στην ελληνική μυθολογία με την Αχίλλειο Πτέρνα.

3. Στο Ινδουιστικό έπος της Μαχαμπαράτα, όπου γίνεται αναφορά στην ομότιμη Πτέρνα του Κρίσνα. 

Το παράδειγμα του Χριστού 
Το σύνδρομο του Κρόνου που τρώει τα παιδιά του είναι μια ανθρωπολογική ψυχολογική πραγματικότητα. Στην πολιτισμική πορεία εξέλιξης του ανθρώπου εμφανίστηκε μια νέα λύση για την πιθανότητα “ο απόγονος” να είναι μείζων του προγόνου. 

Στην Καινή Διαθήκη ο Χριστός προσπαθεί να επιλύσει αντίστοιχα το όλο ζήτημα διαβεβαιώνοντας για την θειότητα εντός ημών -για τον “εν ημίν Χριστό”, όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Απόστολος Παύλος. Ταυτόχρονα προβλέπει σε έργα μείζονα των δικών Του, τελούμενα από εμάς, με βάση τη μετάβασή Του στον Πατέρα. Αυτή η συμφιλίωση με τον Πατέρα  απελευθερώνει ένα θεμελιώδες ψυχικό δυναμικό. Είναι μια διαφορετική ανάδειξη του Πατέρα, πράγμα που έχουμε τονίσει στη δυαδικότητα των πλεγμάτων του Οιδίποδα και του Χριστικού πλέγματος [5].

Το Χριστικό πλέγμα λειτουργεί θεραπευτικά στο σχίσμα με τον Πατέρα, όχι επινοώντας την εξουσία -πράγμα που ανέδειξε ο Φρόιντ υιοθετώντας τη δαρβίνεια αφήγηση για τη γένεση του ανθρώπινου πολιτισμού στο έργο του “Τοτέμ και ταμπού” [6] – αλλά μέσω μιας εσωτερικής υπερβατικότητας. Στον Χριστό και στον Χριστιανισμό επιχειρείται μια μετα-τραγική προσέγγιση σε αυτό το ζήτημα της φθίνουσας απόδοσης από την πρώτη ώς την τελευταία στιγμή. Αυτό το βλέπουμε και στο πρώτο θαύμα στο Κατά Ιωάννην. Σε αντίθεση με το σύνηθες στους γάμους, το καλύτερο (το θαύμα) προσφέρθηκε στο τέλος.

Αναδεικνύεται εδώ μια εξελικτική προοπτική και μια νέα απόπειρα ανθρωπολογικής προσέγγισης, η οποία δεν πραγματώθηκε ακόμη, καθώς μάλιστα βλέπουμε ότι οι γενεές πάντα επιχειρούσαν να ασκήσουν εξουσία στις επόμενες. Οι επόμενες, επίσης, είχαν σαν ίνδαλμά τους την εξουσιαστικότητα και όχι τη συνειδησιακή, στοχαστική και δημιουργική ολοκλήρωση. 

Η παγκόσμια ανθρωπολογική αφήγηση μέσα από τους μύθους και τις θρησκείες υποδεικνύει:
1.τη φθίνουσα εξέλιξη του ανθρώπου,
2.τη σύγκρουση των γενεών και
3.την ανάδυση διαφορετικών προτύπων σχέσης.

Στην ευαγγελική αφήγηση ο Χριστός εσωτερικεύει το ζήτημα των σχέσεων. Έτσι, για παράδειγμα, αντιδιαστέλλει:
α. την έννοια του βιολογικού αδελφού με την έννοια του “αδελφού εν συνειδήσει”
β. τον γεωγραφικό τόπο λατρείας του Πατρός από τον “Πατέρα εν πνεύματι”  
γ. τη βιολογική οικογένεια από τη συνειδησιακή ή ψυχική.

Με αυτόν τον τρόπο ανακτάται στην πλήρη της  σημασία η διάκριση καλού – κακού. Αυτός ο τύπος συνείδησης είναι εκείνος που δίνει το δικαίωμα επαφής με το “δέντρο της ζωής”, με το “βιβλίο της ζωής” ή με τον “απολεσθέντα Λόγο”.


Αναφορές:
[1] Ζήσης Γιάννης, Η μυθολογία της εντροπίας, solon.org.gr
[2] Ζήσης Γιάννης, Το Σύνδρομο του Ηρώδη, solon.org.gr
[3] Θέτις, Βικιπαίδεια 
[4] Γένεση 3.14 
{Τότε είπε ο Κύριος ο Θεός στο φίδι: «Γι’ αυτό που έκανες, καταραμένο να ‘σαι μόνο εσύ απ’ όλα τα ζώα της γης! Με την κοιλιά θα σέρνεσαι, και χώμα θα τρως σ’ όλη σου τη ζωή. 
Έχθρα θα βάλω ανάμεσα σ’ εσένα και στη γυναίκα, κι ανάμεσα στο σπέρμα σου και στο σπέρμα της. Εκείνος θα σου συντρίψει το κεφάλι κι εσύ θα του πληγώσεις τη φτέρνα»}
[5] Ζήσης Γιάννης, Από το εξουσιαστικό στο ομαδικό πρότυπο, solon.org.gr
[6] Σίγκμουντ Φρόιντ, Τοτέμ και ταμπού, εκδ Δαμιανός, 1990

___________
Το παραπάνω κείμενο αποτελεί το 5ο μέρος του δοκιμίου με τίτλο “Η Συμβολική Ψυχανάλυση – Η Επίκαιρη Αξιοποίηση του Ανθρωπολογικού Μύθου”.
Οι επιμέρους τίτλοι του δοκιμίου είναι:
1. Η Μυθολογία της εντροπίας
2. Μυθολογία και Θεωρία Παιγνίων
3. Το σύνδρομο του Λάμεχ και η επινόηση του νόμου
4. Μυθολογίες αποδόμησης

5. Θεραπεύοντας την τάση για εξουσιαστικότητα
6. Μυθολογία και η αρχή της ηδονής
7. Οι κλίμακες του Αδάμ και της Εύας

Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας

Φωτογραφία: Γιάννης Ζήσης