1

ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ ΩΣ ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΚΑΙ ΕΘΝΩΝ; (της Ιωάννας Μουτσοπούλου)

(Μέρος 4ο του δοκιμίου «Έθνη και Παγκοσμιοποίηση»)

Εδώ ερχόμαστε στον επόμενο μεγάλο σταθμό έκφρασης του ανθρώπου, την ανθρωπότητα.
Οι διάφορες απόψειςΗ άποψη ότι δεν υπάρχει ανθρωπότητα (που υποστηρίζουν ορισμένοι διανοητές) είναι κατά την άποψή μας σφάλμα. Ένα σημαντικό στοιχείο, που αναφέραμε ήδη και δεν πρέπει να ξεχνάμε, είναι ότι διάφοροι διανοητές έχουν κατά καιρούς υποστηρίξει αντίθετα μεταξύ τους πράγματα, όπως ο Ντε Μεστρ που υποστήριζε ότι υπάρχει μόνον έθνος, ενώ σήμερα ορισμένοι υποστηρίζουν αντιστρόφως πως δεν υπάρχουν έθνη αλλά μόνον άτομα.

Ή, επίσης, αυτοί που υποστηρίζουν πως υπάρχει μόνον ανθρωπότητα και ότι οι λαοί δεν έχουν τίποτε να μοιράσουν – ενώ στην πραγματικότητα θέλουν και έχουν να μοιράσουν πολλά. Πέραν της αναλήθειας και των τριών απόψεων, το σοβαρότερο είναι πως δεν επιτρέπεται να παραπαίει κανείς από αντανακλαστική αντίδραση ανάμεσα σε αντίθετα άκρα που όλα χρησιμοποιούνται παραπειστικά ή αφελώς σε κάθε εποχή, εξυπηρετώντας όμως τον ίδιο σκοπό, την ακώλυτη άσκηση της εξουσίας (ηθελημένα ή αθέλητα).

Υπάρχουν τα άτομα, τα έθνη και η ανθρωπότητα. Βέβαια, υπάρχουν και άλλες συλλογικότητες, αλλά αυτές είναι τρόπον τινά λειτουργικές και τυχαίες (π.χ. οι επαγγελματίες ενός κλάδου) και όχι υποκείμενα. Δεν υπάρχει ανθρωπότητα οργανωμένη όπως τα κράτη ή συνειδητοποιημένη όσο τα έθνη – αλλά ούτε τα έθνη υπήρχαν με αυτόν τον τρόπο πάντοτε. Υπάρχει επιπλέον και ο κόσμος (ο μη ανθρώπινος) ερήμην του οποίου έδρασε πάντοτε ο άνθρωπος. Ακόμη όμως και η φύση, παρά την αγριότητά της, μας δίνει μαθήματα σύνθεσης τα οποία δεν έχουν σχέση με την εύθραυση ισορροπία του ανθρώπου, που είναι εύθραυστη γιατί αυτός είναι ολοκληρωτικός εξαιτίας της άπληστης επιθυμίας του που ξεφεύγει από την αληθινή ανάγκη, και διαθέτει μάλιστα και τα μέσα για να εκπληρώσει αυτό τον ολοκληρωτισμό.

Έχουμε, λοιπόν, ένα πολύπλοκο περιβάλλον το οποίο δεν μπορεί να γίνει κατανοητό μέσω των πεποιθήσεων (όσο ανιδιοτελείς και αν φαίνονται) ούτε καν μέσω της σύντομης ιστορίας που γνωρίζουμε.

Διαστρέβλωση της έννοιας της ανθρωπότηταςΑρχικά πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η ανθρωπότητα ως παράγοντας σύνθεσης ανθρώπων και εθνών δεν πρέπει σε καμμία περίπτωση να αποτελεί παράγοντα ολοκληρωτισμού (όπως προείπαμε) απέναντι στα μέρη της ούτε συζητάμε για παγκόσμια διακυβέρνηση ή για οποιαδήποτε μορφή οργανωμένης εξουσίας ανάλογη με την εγελιανή έννοια της καθολικότητας του κράτους αλλά αυτή τη φορά στο επίπεδο της ανθρωπότητας – αυτό θα αντέκειτο απόλυτα στην έννοια μιας τέτοιας σύνθεσης, γιατί η εξουσιαστικότητα και η έλλειψη ελευθερίας είναι οργανωμένη μορφή και όχι σύνθεση συνειδήσεων. Ο προσδιορισμός της ανθρωπότητας αναγκαίως πρέπει να γίνει με αναφορά στα μέρη της αλλά και στον κόσμο γενικότερα. Αυτό, λοιπόν, το σημείο εμπεριέχει τους ίδιους κινδύνους διαστρέβλωσης που παρουσιάζονται σε σχέση με το έθνος του ντε Μεστρ ή το μουσολινικό και εγελιανό κράτος. Ενώ ως σημείο σύνθεσης μπορεί να οδηγήσει έξω από τα επιμέρους ανταγωνιστικά συμφέροντα των εθνών, ωστόσο μπορεί λόγω έλλειψης κατανόησης να οδηγήσει αντιστρόφως σε έναν άλλου τύπου ολοκληρωτισμό, και γι’ αυτό χρειάζεται επιμονή στον κόσμο της έννοιας και την απαραίτητη διευκρίνιση.

Συνάφειες και εμπόδια στα πλαίσια της έννοιας της ανθρωπότηταςΣε κάθε περίπτωση το ανθρώπινο είδος υπάρχει και επηρεάζει τα μέρη του, τα άτομα και τα έθνη. Εξάλλου, πολλοί άνθρωποι εργάζονται αφιλοκερδώς για τις ανάγκες ανθρώπων που ανήκουν σε άλλα έθνη. Ο ΟΗΕ έγινε πάνω σε αυτή τη βάση – ασχέτως του πόσο άσχημα εξελίχθηκε και χρησιμοποιήθηκε, όπως εξάλλου συνέβη και με όλες τις μεγάλες ιδέες και εγχειρήματα. Οι άνθρωποι πολέμησαν ενωμένοι στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη ενάντια στον ίδιο εχθρό – τον ολοκληρωτισμό – κατά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Είμαστε έτοιμοι να δεχθούμε βοήθεια από άλλους σε ώρα ανάγκης. Υπάρχει σίγουρα μία αναγνώριση ομοιότητας και συνύπαρξης με άλλους ανθρώπους από διαφορετικά έθνη. Μάλιστα, σύμφωνα με τα είδωλα της φυλής του Φραγκίσκου Βάκωνα (που αποτελούν ένα είδος πλάνης) ο άνθρωπος επηρεάζεται στην κρίση του και μόνον από το ότι είναι άνθρωπος και γι’ αυτό δεν μπορεί να συλλάβει το σύνολο του κόσμου αλλά, σύμφωνα με τα είδωλα της κρύπτης, τείνει να προσαρμόζει κάθε νέα γνώση στον δικό του μικρόκοσμο και να αγνοεί την ευρύτερη εικόνα – και απέναντι στην ανθρωπότητα ο μικρόκοσμος είναι το κάθε έθνος ή άτομο, ενώ η ανθρωπότητα αποτελεί το ευρύτερο.

Η ανθρωπότητα υπάρχει, αλλά απλώς δεν είμαστε ακόμη σε θέση να το αποδεχθούμε, γιατί ο καθένας -άτομο ή έθνος- θέλει να είναι αυτός η κορυφή του κόσμου, το έσχατο σημείο του, το οποίο κανείς δεν μπορεί ούτε να φθάσει ούτε να ξεπεράσει. Αυτή η αντίληψη είναι κάτι ολότελα διαφορετικό από το ερώτημα αν υπάρχουν έθνη, γιατί σχετίζεται με την υπεροχή και το συμφέρον και μαρτυράει απλώς τη δική μας εμφανή αδυναμία εμπρός στις ήδη υπάρχουσες απαιτήσεις για το μέλλον.

Ποιες είναι αυτές οι απαιτήσεις; Μια επάρκεια μπροστά στα αναδυόμενα προφανή αποτελέσματα της αποκαλούμενης οικονομικής παγκοσμιοποίησης (οικονομικά, πολιτισμικά, γεωπολιτικά, και κάθε άλλου είδους), η οποία επιπλέον, πλην αυτών των αποτελεσμάτων, έφερε στο προσκήνιο και έναν κόσμο άγνωστο στο σύνολό του και έκανε ορατές ανάγκες και επιθυμίες παρόμοιες στις βασικές γραμμές μέσα στα διάφορα έθνη. Επίσης, μια επάρκεια μπροστά την παγκοσμιοποιημένη τεχνολογία (με τα θετικά και τα αρνητικά αποτελέσματά της) που καθιστά τις αποστάσεις ανάμεσα στα έθνη ουσιαστικά ανύπαρκτες. Και, φυσικά, μιλάμε για τεχνολογία είτε ειρήνης είτε πολέμου, παρότι τα όρια είναι συχνά δυσδιάκριτα.

Σε όλα αυτά τα νέα ερεθίσματα τα άτομα και τα έθνη δεν έχουν ανταποκριθεί ορθά και έτσι έχει δημιουργηθεί ένα επικίνδυνο κενό ανάμεσα στην πίεση που ασκεί η ανάδυση αυτών των νέων παραγόντων και στη συνείδηση ατόμων και εθνών, που είναι πολύ πιο βραδεία και προσκολλημένη στο παρελθόν, με συνέπεια να μην μπορεί να απορροφήσει ορθά μετουσιωτικά αυτές τις εξελίξεις. Με την ταχύτητα των εξελίξεων συσσωρεύθηκε μεγάλος όγκος τόσο πληροφορίας όσο και ψυχολογικής επιρροής που η αργόσυρτη συνείδηση δεν μπορούσε να επεξεργασθεί. Αυτή η δυσαναλογία υποστασιοποιεί όλα τα υποκείμενα ως υποκείμενα. Έγινε, έτσι, δεκτή η παγκοσμιοποιημένη «οικονομία» για λόγους συμφέροντος, αλλά για την ανάγκη μιας παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας εθνών (που είναι συναφής με την ανθρωπότητα και είναι κάτι ολότελα διαφορετικό από αυτό που επιχειρείται σήμερα) ούτε σκέψη σοβαρή έγινε ούτε αφέθηκε καμμία δυνατότητα για να αναπτυχθεί. Αυτή θα ήταν και η μόνη σοβαρή δυνατότητα, για να επικαλεστούμε σοβαρά την ειρήνη.

Ο ζωικός ανταγωνισμός που υπάρχει σε άτομα και έθνη, αλλά και στην ανθρωπότητα ως σύνολο απέναντι στη φύση, είναι μεν υπαρκτός, αλλά αποτελεί μόνον ένα μέρος της πραγματικότητας, επειδή ταυτόχρονα υπάρχουν και άλλες πλευρές και δυνατότητες. Επομένως, δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία για τη μη αναγνώριση της ανθρωπότητας ούτε μια απόλυτη ερμηνευτική βάση γι’ αυτό, ώστε να αυτοτροφοδοτείται επ’ αόριστον. Αν επιμείνουμε σε αυτό, στο τέλος θα χάσουμε την ανθρωπινότητά μας, η οποία δεν μπορεί παρά να είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από τον αγελαίο ατταβισμό του ζώου απλώς ενδυναμωμένο από έναν ατελή νου. Αυτή η ανθρωπινότητα είναι που γεννάει την ευθύνη μας ως ανθρώπων. Κάθε συνειδησιακή υπεροχή αυξάνει την ευθύνη, άσχετα από το αν εμείς αποδεχόμαστε ή απορρίπτουμε αυτή την ευθύνη. Ή, με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να επιλέξουμε ό,τι μας είναι αρεστό (όπως την υπεροχή της αυτοσυνείδησης απέναντι στην συνείδηση της αγέλης) και να απορρίψουμε την ευθύνη που αυτή συνεπάγεται, όχι γιατί αυτό δεν είναι απλώς ηθικό θεωρητικά, αλλά και γιατί επιφέρει τις δικές του αρνητικές συνέπειες, όπως π.χ. την οικολογική καταστροφή.

Η ανθρωπότητα λοιπόν υπάρχει, ακόμη και αν γίνεται αισθητή μόνον μέσα από την οικονομία και το συμφέρον. Απλώς, δεν είμαστε ακόμη έτοιμοι να αποδεχθούμε την ενότητα, για δύο λόγους, που μάλιστα είναι συνήθως πραγματικά βάσιμοι και μπορεί να συντρέχουν:
α) Επειδή φοβόμαστε τον εχθρό, όποιος και να είναι (και όντως έχουμε όλοι εχθρούς) και

β) Επειδή θέλουμε να υπερέχουμε και γι’ αυτό πρέπει να κτίσουμε τείχη ασυνεννοησίας και τυφλότητας, ώστε να μείνουμε ανεπηρέαστοι στις αυταπάτες μας. Αυτή η τάση για υπεροχή είναι αδικαιολόγητη, αν και συχνά κρύβεται με τη δικαιολογία του φόβου.

Η τάση για υπεροχή εκφράζεται π.χ. ως η ταύτιση της εθνότητας με συμφέροντα παντός είδους, δηλαδή με τη δύναμη, όπως εξάλλου συμβαίνει και με τα άτομα. Δηλαδή η έννοια του έθνους παραχαράχθηκε και στρεβλώθηκε όπως και τόσα άλλα. Υπάρχει εν τέλει ένα τεράστιο πρόβλημα εξουσιαστικότητας σε όλες τις ανθρώπινες εκφράσεις είτε ατομικές είτε συλλογικές. Για παράδειγμα, η σεξουαλικότητα – παρόλο που μπορεί να φαίνεται άσχετη με το θέμα ως ζήτημα ατομικό – φαίνεται  για τον σημερινό μουσουλμανικό πολιτισμό σαν ένας σημαντικός πυλώνας του, που βασίζεται κατά μείζονα λόγο στον περιορισμό της σεξουαλικότητας και της κοινωνικότητας των γυναικών και προσδίδει μία κυρίαρχη ηθικιστική χροιά σε αυτές τις κοινωνίες. Ωστόσο, πέραν ενός ορισμένου ορίου, με τον τρόπο που εφαρμόζεται αποτελεί μία εξουσιαστικότητα απέναντι στη γυναίκα.

Επίσης, η υπεροχή μπορεί να εκφράζεται υπό τον τύπο αξιώσεων πνευματικής και πολιτισμικής ανωτερότητας είτε αυτές είναι βάσιμες είτε όχι. Η ανωτερότητα εδώ δεν αποτελεί απλή διαπίστωση αλλά έπαρση και τάση επιβολής. Μπορεί τελικά να πάρει πολλές μορφές προσαρμοσμένες στο πολιτισμικό επίπεδο της κάθε εποχής.

Τέτοιες αξιώσεις (βάσιμες ή αβάσιμες) είναι πλατιά διαδεδομένες, αλλά δεν μπορούν να στηρίξουν μια αληθινή ειρήνη, εξάλλου η δύναμη συνεχώς «αλλάζει χέρια» και οδηγεί τις αξιώσεις αυτές ακατάπαυστα σε συντριβή. 

Η σημερινή κατάστασηΣήμερα η οικονομία έχει σχεδόν καταλύσει τα εθνικοκρατικά σύνορα, αλλά, αν αυτό παραμείνει, είτε διατηρουμένων των εθνικισμών είτε εξαφανισμένων των εθνών μέσα στη χαμέρπεια της ατομιστικής άνεσης ή αντιθέτως της φτώχειας, χωρίς ταυτόχρονη εκούσια εθνική και διεθνική κατανόηση, ευθύνη και πολιτισμική συνεργασία ως ορθή παγκοσμιοποίηση στα πλαίσια της ανθρωπότητας, τότε θα καταλήξουμε να χάσουμε όλες τις ανέσεις και να προσγειωθούμε σε εκείνην την τερατώδη σύλληψη του Νίτσε που μπορεί ίσως να επιχειρείται σήμερα από κάποιους ισχυρούς παράγοντες:
«Η ομοιογενοποίηση του Ευρωπαίου ανθρώπου είναι η μεγάλη διαδικασία που δεν μπορεί να παρεμποδιστεί: και μάλιστα πρέπει να επιταχυνθεί. Η αναγκαιότητα να δημιουργηθεί ένα χάσμα, μια απόσταση, μια ιεραρχία, είναι δεδομένη: όχι η αναγκαιότητα να επιβραδυνθεί η διαδικασία αυτή.
Από τη στιγμή που το ομοιογενοποιημένο αυτό είδος παίρνει σάρκα και οστά, χρειάζεται μια δικαιολογία: αυτή είναι το να υπηρετεί ένα ανώτερο κυρίαρχο είδος, το οποίο πατάει πάνω στο προηγούμενο και μπορεί να ανεβεί στο ύψος του καθήκοντός του μόνο κάνοντάς το αυτό. Όχι απλώς μια ράτσα κυρίων που μόνο της καθήκον είναι να ηγείται, αλλά μια ράτσα με τη δική της σφαίρα ζωής, με μια περίσσεια δύναμης για ομορφιά, ανδρεία, κουλτούρα, τρόπους ως το υψηλότερο σημείο πνευματικότητας∙ μια καταφατική ράτσα που θα πρέπει να παρέχει στον εαυτό της κάθε μεγάλη πολυτέλεια –αρκετά δυνατή για να μη χρειάζεται την τυραννία της προσταγής της αρετής, αρκετά πλούσια για να μη χρειάζεται φειδώ και σχολαστικότητα, πέρα από το καλό και το κακό∙ ένα θερμοκήπιο για παράξενα και διαλεγμένα φυτά».
(1)
«Από δω και πέρα θα υπάρξουν ευνοϊκές συνθήκες για πιο περιεκτικές μορφές κυριαρχίας, που όμοιές τους δεν υπήρξαν ποτέ. Και ακόμη και αυτό δεν είναι το σπουδαιότερο∙ έχει εδραιωθεί η δυνατότητα για τη γένεση διεθνών φυλετικών ενώσεων που καθήκον τους θα είναι να εκθρέψουν μία ράτσα κυρίων, τους μελλοντικούς «κυρίους της γης» -μια νέα τρομερή αριστοκρατία, βασισμένη στην αυστηρότερη αυτονομοθεσία, στην οποία η θέληση των φιλοσοφικών ανθρώπων της δύναμης και των καλλιτεχνών-τυράννων θα είναι φτιαγμένη έτσι ώστε να διαρκεί για χιλιετίες –ένα ανώτερο είδος ανθρώπου που, χάρη στην ανωτερότητα της θέλησής του, της γνώσης του, του πλούτου του και της επιρροής του, θα χρησιμοποιεί τη δημοκρατική Ευρώπη ως το πιο βολικό και εύκαμπτο όργανο για να πάρει στα χέρια του τα πεπρωμένα της γης, προκειμένου να διαμορφώσει σαν καλλιτέχνης τον ίδιο τον «άνθρωπο». Αρκετά: έρχεται ο καιρός που η πολιτική θα έχει διαφορετικό νόημα».(2)

Μια τέτοια άποψη όχι μόνον καταστρέφει ένα έθνος, αλλά καταστρέφει και την ορθή παγκοσμιότητα και το άτομο.

Ξεκινώντας από το σκεπτικό ότι κάποιου βαθμού παγκοσμιοποίηση της εξουσίας έχει επιτευχθεί, θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι αυτό θα επιφέρει οπωσδήποτε τα ανάλογα αποτελέσματά του και ότι η ηθελημένη άγνοιά μας δεν πρόκειται να λύσει τα προβλήματα.

Γι’ αυτό τον λόγο είμαστε αναγκασμένοι να κατανοήσουμε ως λαοί και ως άτομα τις εξελίξεις αυτές – αν και τελικά φαίνονται αναπόφευκτες λόγω της έλλειψης πραγματικού ενδιαφέροντος εκ μέρους των ενδιαφερομένων. Έχουμε να πολεμήσουμε, προκειμένου να κάνουμε την ορθή προσπάθεια, με τρεις εχθρούς: την εξαιρετικά επίμονη νοητική αδράνεια, την ατομιστική αδιαφορία και την τάση για υπεροχή που τροφοδοτεί τα προβλήματα, αντί να τα λύνει.

Το φαινομενικό αδιέξοδοΓιατί, θα ρωτήσει κανείς, ούτε ο εθνικισμός βοηθάει ούτε η εξαφάνιση ή παραγνώριση του έθνους; Επειδή από το ένα μέρος τον εθνικισμό ως σωβινισμό και στρέβλωση της εθνότητας μπορούν να τον χειριστούν και να τον χειραγωγήσουν πολύ εύκολα, τόσο επειδή είναι γνωστός από πριν όσο και επειδή ως χωριστότητα και αποξένωση ταιριάζει στο κλασσικό πια «διαίρει και βασίλευε» και καθαυτός εξυπηρετεί τους σκοπούς των όποιων εξουσιαστών, από το άλλο δε μέρος η εξαφάνιση ή υποβάθμιση του έθνους αφαιρεί από τα άτομα την αίσθηση και την ασφάλεια της ομαδικής ισχύος,  καταργεί τη συλλογική δύναμη (που είναι μεγαλύτερη από την ατομική) καθιστώντας τα πιο ευάλωτα με αποτέλεσμα διάφορες παρενέργειες, και εξαφανίζει τον πλουραλισμό της συλλογικής διαφοροποίησης που είναι απαραίτητος για την εξέλιξη. Αυτό συμβαίνει ακόμη και αν εξαφανίζεται το έθνος για χάρη δήθεν της ανθρωπότητας, πράγμα όμως που θα είναι αβάσιμο, γιατί αφ’ ενός μεν προς το παρόν υπάρχουν μεγάλα χάσματα επικοινωνίας και τόση έλλειψη συνάφειας που η ανθρωπότητα δεν παρέχει την αρμόζουσα οικειότητα, ενότητα και ασφάλεια και αφ’ ετέρου δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με τι μορφή θα εκφραζόταν μια τέτοια αρμονία σε παγκόσμιο επίπεδο ώστε να επιχειρήσουμε βίαια μία τέτοια εξαφάνιση των ιδιαιτεροτήτων. Πέραν αυτού, η παγκοσμιότητα δεν σημαίνει σε καμμία περίπτωση ανυπαρξία υποκειμενικοτήτων και ιδιαιτεροτήτων.

Επομένως, σε κάθε περίπτωση:
(α) Μια εξαφάνιση του έθνους διευκολύνει την παγκοσμιοποίηση της εξουσίας (δηλαδή εξουσία σε επίπεδο ανθρωπότητας) λόγω απουσίας ισχυρών διεκδικητών της δικαιοσύνης και της ειρήνης, όπως θα μπορούσαν να είναι τα έθνη. Δηλαδή, η παγκόσμια ισχύς θα έχει ομαδοποιηθεί σε ένα ολιγοπώλιο ισχύος (όπως αυτό που ήθελε ο Νίτσε) και, λόγω αυτής της συλλογικότητάς της και της οικονομικής, στρατιωτικής και πολιτικής της δύναμης, θα επιβληθεί άνευ όρων στις κοινωνίες. Τα πλήθη των ανθρώπων μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να φέρονται όντως σαν αγελαία ζώα -κατά την προσφιλή εξευτελιστική έκφραση του Νίτσε- όμως καθ’ ημάς διαθέτουν εξελικτική δυναμική και το δείχνουν συχνά σε καταστάσεις ανάγκης, αλλά δεν είναι ακόμη έτοιμα για την αποδοχή της αληθινής αξίας τους, αυτής καθαυτής της αξίας τους  και όχι μιας υποτιθέμενης αξίας που χρησιμοποιείται με έπαρση ενάντια σε άλλους. Η αξία αυτή δεν είναι εκθήλυνση και παρακμή, αλλά αντίθετα μπορεί να παράσχει την απαιτούμενη δύναμη ενάντια σε επιβουλές δίνοντας αξιοθαύμαστα παραδείγματα δύναμης και αυτοθυσίας, αλλά δεν είναι ακόμη τόσο ισχυρή στη συνείδηση, ώστε σε περίοδο ειρηνικών καιρών να βγάλει το άτομο και το όποιο έθνος από την εκπληκτική του ιδιοτελή αδράνεια.

(β) Η άρνηση της ανθρωπότητας και η απόλυτη εμμονή στο πεδίο της πολλότητας των εθνών οδηγεί λόγω της αποδοχής ως μοναδικού κυρίαρχου αυτού του ανταγωνιστικού πεδίου πολλότητας σε καταστρατήγηση της δικαιοσύνης εκ μέρους των ισχυρών, επειδή αυτή είναι η φύση του ανταγωνισμού, και φυσικά σε τελική καταστροφή σε μήκος χρόνου. Οι σχέσεις της πολλότητας είναι θνησιγενείς, παροδικές, και δεν μπορούν να στηρίξουν πραγματικά δικαιώματα, ιδέες και ιδανικά.

Γι’ αυτούς τους λόγους απαιτείται για την ειρήνη εξισορρόπηση των φαινομενικά αντίθετων υποκειμενικοτήτων, η οποία δεν μπορεί να γίνει παρά μόνον με επαναπροσδιορισμό των εννοιών, των αξιών και των ιδεών καθώς και με θέληση κατευθυνόμενη ενσυνείδητα στην επίτευξη της αρμονίας ή ειρήνης και μιας αληθινής ενότητας που καμμία σχέση δεν έχει με τις οικονομικές αντιλήψεις.

Συνεχίζεται…

Αναφορές:
(1) Φ.Νίτσε, Η θέληση για δύναμη, εκδ. Νησίδες, σελ. 419, εδ. 898.
(2) Φ.Νίτσε, Η θέληση για δύναμη, εκδ. Νησίδες, σελ. 441, εδ. 960.


Ιωάννα Μουτσοπούλου 
Μέλος της ΜΚΟ Σόλων

Ημερομηνία δημοσίευσης κειμένου: 27  Μαρτίου 2014
Φωτό: wikimedia

 


Μπορείτε εδώ να δείτε όλα τα μέρη του δοκιμίου «Έθνη και Παγκοσμιοποίηση».