ΠΟΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΑΙΡΙΑΖΕΙ ΣΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ; (του Παντελή Σαββίδη)
Πριν απο λίγους μήνες, το περοδικό του Economist, Inteligent life, είχε ένα αφιέρωμα με τίτλο “What’s the best philosophy”?
Ο τίτλος αποτέλεσε την αφορμή για μια συζήτηση στο πατάρι του “Ιανού” με τον ελληνικοποιημένο τίτλο; “ποιά φιλοσοφία ταιριάζει στις ημέρες μας”.
Μια φορά το μήνα θα πραγματοποιείται μια ανάλογη συζήτηση στο πατάρι του “Ιανού” στη Θεσσαλονίκη, με θέματα όχι μόνο φιλοσοφικά.
Για τις ανάγκες της πρώτης αυτής συζήτησης, στην οποία συμμετείχαν η κ. Αλεξάνδρα Δεληγιώργη, ο πατήρ Νικόλαος Λουδοβίκος, και ο κ. Σωκράτης Δεληβογιατζής,συγκέντρωσα υπο μορφήν τίτλων, το φιλοσοφικό στίγμα, φιλοσόφων απο την αρχαία εποχή ως τις ημέρες μας. Όταν λέω εν είδη τίτλων το εννοώ. Ας μην αναμένει κανείς προσέγγιση της φιλοσοφίας τους. Βασίστηκα, δε, σε ένα εκλαϊκευμένο βιβλίο του Nigel Warburton με τίτλο “μικρή ιστορία της φιλοσοφίας”.
Αυτήν την προσπάθεια με τις τεράστιες ελείψεις, παρουσιάζουμε παρακάτω περιληπτικά, για να αρχίσει, ίσως, και εδώ μια συζήτηση στο ίδιο θέμα: ποιά πιστεύετε ότι είναι η καλύτερη φιλοσοφία που ανταποκρίνεται στις ανάγκες των ημερών μας;
Ιδού, λοιπόν, η περίληψη που ετοίμασα.
Όπως και ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ, θέτουμε συνέχεια ερωτήματα, όχι στους δρόμους αλλά σε πατάρια ή σε ταβέρνες, είναι και αυτό ένα είδος φιλοσοφίας και ψυχανάλυσης που μας δίνει τη δυνατότητα να επιβιώνουμε.
Δεν είμαι σίγουρος πως θα πίναμε σήμερα κόνιο προκειμένου να τηρήσουμε τους νόμους της Πολιτείας. Περισσότερο μας το ποτίζουν με τη βία.
Ο κόσμος δεν είναι όπως φαίνεται, όπως μας έλεγε ο μαθητής του, ο ΠΛΑΤΩΝ. Υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ φαινομενικότητας και πραγματικότητας.
Πάντως, δεν ξέρω πόσοι συμφωνούν σήμερα με την Πολιτεία του, στο διασημότερο έργο του στο οποίο οι φιλόσοφοι βρίσκονται στην κορυφή και έχουν ειδική εκπαίδευση. Θυσιάζουν τις ηδονές τους για χάρη των πολιτών τους οποίους κυβερνούν.
Το κράτος αυτό θα το αποκαλούσαμε σήμερα απολυταρχικό.
Ο Σωκράτης ήταν ο μεγάλος ομιλητής, ο Πλάτων ήταν ο υπέρτατος συγγραφέας και ο Αριστοτέλης ενδιαφερόταν για τα πάντα.
Ο Σωκράτης και ο Πλάτων θεωρούσαν ότι ο κόσμος που βλέπουμε ήταν μια θαμπή αντανάκλαση της αληθινής πραγματικότητας την οποία θα μπορούσε να προσεγγίσει μόνο ο αφηρημένος φιλοσοφικός στοχασμός. Ο Αριστοτέλης απεναντίας, γοητευόταν από τις λεπτομέρειες όλων αυτών που τον περιέβαλαν.
Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιούσε τη φράση «ευδαιμονία».
ΠΥΡΡΩΝ (περ.365-περ.270)
Κανείς δεν γνωρίζει τίποτε-κι ούτε αυτό δεν είναι σίγουρο. Δεν πρέπει να θεωρείτε δεδομένο πως ό,τι πιστεύετε είναι αλήθεια, έλεγε ο Πύρρων.
Αυτή ήταν η βασική διδασκαλία του σκεπτικισμού.
ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ
Ο Επίκουρος (341-270 π.χ.) υποστήριζε ότι ο φόβος του θανάτου είναι χάσιμο χρόνου και βασίζεται σε κακή λογική. Είναι μια ψυχική διάθεση την οποία πρέπει να ξεπεράσουμε.
ΣΤΩΪΚΟΙ: ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ, ΚΙΚΕΡΩΝ, ΣΕΝΕΚΑΣ
«Φιλοσοφώ» κάτι, σημαίνει ότι αποδέχομαι αυτό που δεν μπορώ να αλλάξω έλεγαν οι στωϊκοί. Η βασική ιδέα τους ήταν ότι πρέπει να μας απασχολούν μόνο τα πράγματα που μπορούμε να αλλάξουμε.
ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ
Ο Αυγουστίνος, (354- 430 μ.Χ) ήθελε απεγνωσμένα να γνωρίζει την αλήθεια. Ένα πρόβλημα που τον απασχολούσε ιδιαίτερα ήταν το γιατί ο Θεός επέτρεπε το κακό στον κόσμο. Η βασική λύση που έδωσε στηρίζεται στην ύπαρξη της ελεύθερης βούλησης.
ΒΟΗΘΙΟΣ
Ο Βοήθιος θεωρούσε τη φιλοσοφία ένα είδος αυτοβοήθειας, έναν πρακτικό τρόπο για να βελτιώνει κανείς τη ζωή του, καθώς και έναν κλάδο αφηρημένης σκέψης. Συνδέθηκε επίσης με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, το έργο των οποίων μετέφρασε στα λατινικά.
Η ευτυχία είναι μια κατάσταση του νου, όχι του κόσμου.
Αυτή είναι μια ιδέα που ο Επίκτητος θα αναγνώριζε ως δική του.
ΑΝΣΕΛΜΟΣ ΚΑΙ ΑΚΙΝΑΤΗΣ
Ο Άνσελμος, (περ. 1033-1109), ένας ιταλός ιερέας με το Οντολογικό του Επιχείρημα αξίωσε να δείξει πως, ως ζήτημα λογικής, το γεγονός ότι έχουμε μια ιδέα περί Θεού, αποδεικνύει πως όντως υπάρχει Θεός.
Ο ΑΚΙΝΑΤΗΣ πιστεύει ότι σε κάποιο σημείο πρέπει λογικά να υπάρχει κάτι που να θέτει σε λειτουργία την αλυσίδα αιτίων και αιτιατών. Αυτό το πρώτο αίτιο, δήλωσε ο Ακινάτης, πρέπει να είναι ο Θεός.
ΝΙΚΟΛΟ ΜΑΚΙΑΒΕΛΛΙ
Κατά τη γνώμη του Μακιαβέλλι, κάποιες φορές είναι καλύτερα να λέμε ψέματα και να αθετούμε τις υποσχέσεις μας, ακόμα και να δολοφονούμε τους εχθρούς μας. Ένας ηγεμόνας δεν πρέπει να νοιάζεται για την τήρηση του λόγου του. Όπως το έθεσε ο Μακιαβέλλι, ένας αποτελεσματικός ηγεμόνας πρέπει να μάθει «πώς να μην είναι καλός».
ΤΟΜΑΣ ΧΟΜΠΣ
Ο Τόμας Χόμπς (1588- 1679) ένας από τους σπουδαιότερους Άγγλους πολιτικούς στοχαστές, δεν είχε σε ιδιαίτερη εκτίμηση τους ανθρώπους. Πίστευε πως είμαστε όλοι εγωιστές και πως μας παρακινούν ο φόβος του θανάτου και η ελπίδα του προσωπικού κέρδους.
Τα άτομα στη «φυσική κατάσταση» θα πρέπει να συστήσουν ένα «κοινωνικό συμβόλαιο», τη συμφωνία να εγκαταλείψουν μερικές από τις επικίνδυνες ελευθερίες τους για χάρη της ασφάλειας.
ΡΕΝΕ ΝΤΕΚΑΡΤ
Ο Ρενέ Ντακάρτ (1596-1650) ήταν εξέχων μαθηματικός, γνωστός σήμερα περισσότερο για τις καρτεσιανές συντεταγμένες.
Μέθοδος της Καρτεσιανής Αμφιβολίας: μην αποδέχεστε τίποτα ως αληθές αν υπάρχει η παραμικρή πιθανότητα να μην είναι αληθές.
ΜΠΛΑΙΖ ΠΑΣΚΑΛ
Ο Μπλαίζ Πασκάλ (1623-1662) ήταν πιστός καθολικός. Είχε μια άκρως ζοφερή εικόνα για την ανθρωπότητα. Ήταν πεσιμιστής. Παντού έβλεπε σημάδια πτώσης.
Αν δεν πιστεύετε στην ύπαρξη του Θεού, αλλά ο Θεός εντέλει υπάρχει, όχι μόνο ενδέχεται να μη ζήσετε μια ζωή μακαριότητας στον παράδεισο αλλά μπορεί να καταλήξετε στην κόλαση όπου θα βασανίζεστε αιώνια.
Μπορείτε να διάγετε το βίο σας ωσάν ο Θεός να υπάρχει. Αν κερδίζετε, κερδίζετε τα πάντα. Αν χάσετε, δεν χάνετε τίποτα.
ΜΠΑΡΟΥΧ ΣΠΙΝΟΖΑ
Οι περισσότερες θρησκείες διδάσκουν ότι ο Θεός υπάρχει κάπου εκτός κόσμου, ίσως στον παράδεισο.
Ο Μπαρούχ Σπινόζα έκανε την ασυνήθιστη σκέψη ότι ο Θεός είναι ο κόσμος. Έγραφε για «τον Θεό ή τη Φύση» με την έννοια ότι οι δύο λέξεις αναφέρονταν στο ίδιο πράγμα.
ΤΖΟΝ ΛΟΚ ΚΑΙ ΤΟΜΑΣ ΡΙΝΤ
Τον άγγλο φιλόσοφο Τζον Λόκ (1632-1704) απασχόλησε το ερώτημα τι καθιστά ίδιο ένα πρόσωπο προϊόντος του χρόνου.
Η άποψή του ότι μας έχει δοθεί ελέω θεού το δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία , την ευτυχία και την ιδιοκτησία επηρέασε τους ιδρυτές του Συντάγματος των Ηνωμένων Πολιτειών.
Μια συνέπεια της άποψης του Λοκ είναι ότι πιθανόν δεν είστε το ίδιο πρόσωπο με το μωρό στη φωτογραφία. Είστε το ίδιο άτομο, αλλά, αν δεν θυμάστε πως ήσασταν όταν ήσασταν μωρό, δεν μπορεί να είστε το ίδιο πρόσωπο. Η προσωπική σας ταυτότητα φτάνει μέχρι εκεί που φτάνει η μνήμη σας.
Το 18ο αιώνα ο σκωτσέζος φιλόσοφος Τόμας Ρίντ έδωσε ένα παράδειγμα που έδειχνε μια αδυναμία στον τρόπο σκέψης του Λοκ σχετικά με το τι είναι ένα πρόσωπο. Η προσωπική ταυτότητα, όπως φαίνεται βασίζεται σε επικαλυπτόμενες αναμνήσεις, όχι στην πλήρη μνημονική ανάκληση, όπως πρέσβευε ο Λοκ.
ΤΖΩΡΤΖ ΜΠΕΡΚΛΕΫ (ΚΑΙ ΤΖΟΝ ΛΟΚ)
Σύμφωνα, όμως, με τον Τζώρτζ Μπέρκλεϋ, (1685-1753), ό,τι δεν παρατηρούμε παύει να υπάρχει. (Σ.Σ. σήμερα, ό,τι δεν καταγράφει η κάμερα δεν υπάρχει).
Ο Μπέρκλεϋ συνόψισε αυτήν την παράξενη άποψη στα λατινικά: esse est percipi– είναι (υπάρχει) ό,τι γίνεται αντιληπτό.
ΒΟΛΤΑΙΡΟΣ ΚΑΙ ΓΚΟΤΦΡΙΝΤ ΛΑΙΜΠΝΙΤΣ
Ο Γερμανός φιλόσοφος Γκότφριντ Βίλχελμ Λάϊμπνιτς, χρησιμοποιούσε την Αρχή του Αποχρώντος Λόγου.
Αφού ο Θεός είναι τέλειος από κάθε άποψη- αυτός ήταν ο κλασικός ορισμός του Θεού συνάγεται ότι ο Θεός πρέπει να έχει εξαιρετικούς λόγους ώστε να προσδώσει στο Σύμπαν ακριβώς τη μορφή που αυτό έχει.
Ο Φρανσουά-Μαρί Αρουέ (1694-1778) γνωστότερος ως Βολταίρος, δεν το έβλεπε έτσι το θέμα.
Έτρεφε βαθιά δυσπιστία για τα φιλοσοφικά συστήματα και τους στοχαστές που θεωρούν πως κατέχουν όλες τις απαντήσεις.
ΝΤΕΙΒΙΝΤ ΧΙΟΥΜ
Ο σκωτσέζος φιλόσοφος Ντέιβιντ Χιουμ (1711-1776) πίστευε ότι η γνώση μας πηγάζει από την παρατήρηση και την εμπειρία.
ΖΑΝ ΖΑΚ ΡΟΥΣΩ
«Ο άνθρωπος είναι γεννημένος ελεύθερος και παντού βρίσκεται αλυσοδεμένος» δήλωνε στην αρχή του βιβλίου του «Το κοινωνικό συμβόλαιο».
Οι επαναστάτες απαιτούσαν αληθινή ελευθερία μαζί με ισότητα και αδελφοσύνη. Είναι, ωστόσο, απίθανο να ενέκρινε ο Ρουσώ, που είχε πεθάνει μια δεκαετία νωρίτερα, τη συνήθεια του Ροβεσπιέρου να στέλνει τους εχθρούς του στη γκιλοτίνα σε μια περίοδο όπου κυριαρχούσε η «τρομοκρατία». Ο αποκεφαλισμός των αντιπάλων ήταν πιο κοντά στο πνεύμα της μακιαβελλικής παρά της ρουσσοϊκής σκέψης.
Σύμφωνα με το Ρουσώ, οι άνθρωποι είναι εκ φύσεως καλοί.
Το πρόβλημα που έθεσε στον εαυτό του στο «Κοινωνικό Συμβόλαιο», (1762) είναι το πώς γίνεται να συμβιώνουν οι άνθρωποι με τρόπο που θα επέτρεπε στον καθένα να είναι ελεύθερος όπως ήταν εκτός κοινωνίας, αλλά και να εξακολουθεί να υπακούει στους νόμους του κράτους. Αυτό μοιάζει ανέφικτο και ίσως είναι.
Ο Ρουσώ πίστευε πως υπήρχε λύση και να βασιζόταν στην ιδέα της Γενικής Βούλησης.
Γενική Βούληση σημαίνει αυτό που είναι καλύτερο για όλη την κοινότητα, για όλο το κράτος. Όταν οι άνθρωποι ομαδοποιούνται για να προστατευτούν, φαίνεται πως πρέπει να εγκαταλείψουν πολλές ελευθερίες τους.
Τι γίνεται όμως αν αντιταχθείτε σε ό,τι είναι καλύτερο για την πόλη- κράτος σας; Αυτό το άτομο πρέπει να «εξαναγκαστεί να είναι ελεύθερο».
ΙΜΜΑΝΟΥΕΛ ΚΑΝΤ
Ο Ιμμάνουελ Κάντ (1724-1804) πίστευε πως όλοι μας κατανοούμε τον κόσμο μέσω ενός φίλτρου. Το φίλτρο είναι ο ανθρώπινος νους. Καθορίζει το πώς βιώνουμε τα πάντα και επιβάλλει ένα ορισμένο σχήμα σε τούτη την εμπειρία.
Η μεγάλη ιδέα του Κάντ ήταν ότι μπορούμε , με τη δύναμη του ορθού λόγου, να ανακαλύψουμε γνωρίσματα του νου μας που χρωματίζουν όλη την εμπειρία μας.
ΤΖΕΡΕΜΥ ΜΠΕΝΘΑΜ
Πιο σημαντική και επιδραστική, όμως, ήταν η θεωρία του Μπένθαμ για το πώς πρέπει να ζούμε. Γνωστή ως ωφελιμισμός ή Αρχή της Μέγιστης Ευτυχίας, πρόκειται για την ιδέα ότι ορθό είναι αυτό που επιφέρει τη μεγαλύτερη ευτυχία.
ΓΚΕΟΡΓΚ ΧΕΓΚΕΛ
Η άποψή του ότι η ιστορία εκτυλίσσεται με συγκεκριμένο τρόπο επηρέασε το Μάρξ.
Για τον Χέγκελ όλα βρίσκονται σε μια διαδικασία αλλαγής , και αυτή η αλλαγή αυξάνει σταδιακά την αυτεπίγνωση, ενώ η κατάσταση της αυτεπίγνωσής μας καθορίζεται από την περίοδο στην οποία ζούμε.
Ένας τρόπος με τον οποίο ο Χέγκελ πίστευε ότι προοδεύουμε στη σκέψη είναι η σύγκρουση ανάμεσα σε μια ιδέα και στο αντίθετό της. Πίστευε ότι προσεγγίζουμε την αλήθεια ακολουθώντας την διαλεκτική του μέθοδο.
ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡ
Κατά την άποψή του είμαστε όλοι εγκλωβισμένοι στον ανέλπιδο κύκλο να θέλουμε πράγματα να τα αποκτούμε και μετά να θέλουμε περισσότερα. Το μήνυμά του έμοιαζε με το μήνυμα του Βούδα, σύμφωνα με το οποίο, όλη η ζωή εμπεριέχει την οδύνη αλλά σε ένα βαθύτερο επίπεδο δεν υπάρχει εαυτός. Αν το αναγνωρίσουμε αυτό, μπορούμε να πετύχουμε τη φώτιση.
ΤΖΟΝ ΣΤΙΟΥΑΡΤ ΜΙΛ
Διάβαζε αρχαία ελληνικά. Στα έξι του είχε γράψει μια ιστορία της Ρώμης και στα επτά του καταλάβαινε τους Πλατωνικούς διαλόγους στο πρωτότυπο. Στα οκτώ του άρχισε να μαθαίνει λατινικά. Στα δώδεκα του αντιλαμβανόταν την ιστορία, τα οικονομικά και την πολιτική έλυνε δύσκολες μαθηματικές ασκήσεις. Είχε ανατραφεί ως ωφελιμιστής και η επίδραση του Μπένθαμ ήταν τεράστια, ήταν άλλωστε φίλος του πατέρα του. Βασικό στοιχείο του ήταν : καλύτερα να είναι κανείς ένας ανικανοποίητος Σωκράτης παρά ένας ικανοποιημένος βλάκας. Το μήνυμά του είναι η Αρχή της μη πρόκλησης βλάβης. Μισούσε αυτό που λέμε τυραννία της πλειονότητας.
Άνοιγε τις πύλες για μια ανεκτική κοινωνία.
ΔΑΡΒΙΝΟΣ
Αυτό που πρόσθεσε ο Δαρβίνος ήταν η θεωρία της προσαρμογής μέσω της φυσικής επιλογής. Η εξέλιξη είναι μια διαδικασία χωρίς νοημοσύνη.
ΚΙΡΚΕΓΚΟΡΝΤ
Ο Δανός φιλόσοφος Κίργκεγκορντ στο διασημότερο έργο του Είτε Είτε, θέτει το δίλημμα της επιλογής είτε για μια ζωή ηδονής και επιδίωξης της ομορφιάς είτε για μια ζωή βασισμένη σε συμβατικούς ηθικούς κανόνες μια επιλογή ανάμεσα στο αισθητικό και το ηθικό.
ΜΑΡΞ
Με τον Κάρλ Μάρξ, έχουμε μια σημαντική αλλαγή. Άρχισε να γράφει το 1830 στις άθλιες συνθήκες που προκάλεσε η Βιομηχανική Επανάσταση. Ο Μάρξ πίστευε πως οι άνθρωποι πρέπει να αντιμετωπίζονται ισότιμα. Όλη η ανθρώπινη ιστορία θα μπορούσε να εξηγηθεί ως ταξική πάλη. Ο καπιταλισμός θα αυτοκαταστρεφόταν και το προλεταριάτο προοριζόταν να πάρει την εξουσία με μια βίαιη επανάσταση.
ΝΙΤΣΕ
Ο Νίτσε διακήρυξε ότι ο Θεός είναι νεκρός . Η πίστη στο θεό έπαψε να είναι λογική. Αλλά αν ο Θεός είναι νεκρός, τι επακολουθεί; Ο θάνατος του θεού άνοιγε νέες δυνατότητες για την ανθρωπότητα. Τα άτομα θα μπορούσαν να δημιουργήσουν τις δικές τους αξίες, να μετατρέψουν τη ζωή τους σε ισοδύναμο των έργων τέχνης.
ΦΡΟΫΝΤ
Σύμφωνα με τον Φρόυντ, η ανακάλυψη του ασυνείδητου από τον ίδιο, αποτέλεσε την Τρίτη μεγάλη επανάσταση στον κόσμο.
Για το ΡΑΣΣΕΛ δεν υπήρχε περίπτωση να έρθει ο Θεός και να σώσει την ανθρωπότητα. Η μόνη μας ευκαιρία είναι να χρησιμοποιήσουμε τη δύναμη της λογικής. Οι άνθρωποι γίνονται θρησκευόμενοι επειδή φοβούνται το θάνατο.
Ο ΑΛΦΡΕΝΤ ΤΖΟΥΛΣ ΕΕΡ ανήκε στο λεγόμενο «Κύκλο της Βιέννης». Σε ηλικία 24 ετών έγραψε ένα βιβλίο που έλεγε ότι το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της φιλοσοφίας ήταν γεμάτο ασυναρτησίες. Πίστευε πως αν μια πρόταση δεν είναι εξ ορισμού αληθής ούτε εμπειρικά επαληθεύσιμη, τότε δεν έχει νόημα.
Ο ΖΑΝ ΠΩΛ ΣΑΡΤΡ υπήρξε ο μεγαλύτερος υπαρξιστής φιλόσοφος. Τι λέει ο υπαρξισμός; Ότι πρώτα υπάρχουμε στον κόσμο και ύστερα πρέπει να αποφασίσουμε τη να κάνουμε στη ζωή μας. Με ποιόν τρόπο ανήκουμε σε μια ευρύτερη ομάδα και τι ρόλο διαδραματίζουν οι κοινωνικοί και οικονομικοί παράγοντες στη ζωή μας.
Ο ΛΟΥΝΤΒΙΧ ΒΙΤΚΕΝΣΤΑΙΝ έλεγε στους φοιτητές του να μην χάνουν το χρόνο τους διαβάζοντας φιλοσοφία. Σύμφωνα με το βασικό μήνυμά του, τα σημαντικότερα ερωτήματα σχετικά με την ηθική και τη θρησκεία βρίσκονται πέρα από τα όρια της κατανόησής μας και αν δεν μπορούμε να μιλάμε με νόημα γι αυτά θα πρέπει να σωπαίνουμε.
Η ΧΑΝΑ ΑΡΕΝΤ εμπνεόταν από όσα συνέβαιναν γύρω της. Δεν ήταν η φιλόσοφος που θα πέρναγε τη ζωή της σε μια πολυθρόνα στοχαζόμενη αφηρημένες ιδέες. Η φιλοσοφία της σχετιζόταν με την πρόσφατη ιστορία και τη βιωμένη εμπειρία.
Για τον ΚΑΡΛ ΠΟΠΕΡ η επιστήμη είναι ένα δημιουργικό και συναρπαστικό εγχείρημα αλλά δεν αποδεικνύει ότι κάτι είναι αληθές ή ψευδές, απλώς απαλλάσσεται από εσφαλμένες απόψεις.
Ο ΤΟΜΑΣ ΚΟΥΝ δημοσίευσε ένα βιβλίο με τίτλο «η δομή των επιστημονικών επαναστάσεων», όπου περιέγραφε διαφορετικά την πρόοδο της επιστήμης ενώ υποστήριζε πως ο Πόππερ έκανε τελείως λάθος.
Ο ΑΛΑΝ ΤΟΥΡΙΓΚ γράφοντας πριν από 60 χρόνια ήταν πεπεισμένος ότι οι υπολογιστές θα μπορούσαν να σκέφτονται Κάποιοι φιλόσοφοι είναι πεπεισμένοι ότι ο ανθρώπινος νους είναι ακριβώς όπως ένα πρόγραμμα υπολογιστή. Αν έχουν δίκαιο τότε ίσως μια μέρα γίνει δυνατή η μεταφορά του νού από τον ανθρώπινο εγκέφαλο στους υπολογιστές.
Τέλος, ο ΠΗΤΕΡ ΣΙΓΚΕΡ έγιεν διάσημος λόγω των βιβλίων του για την αντιμετώπιση των ζώων.
Η φιλοσοφία άρχισε με παράξενα ερωτήματα και δύσκολες προκλήσεις. Το πνεύμα του Σωκράτη θα συνεχίσει να διαμορφώνει το μέλλον της
Παντελής Σαββίδης
Πηγή/φωτό: Ανιχνεύσεις