Οι ορδές που κατέλαβαν τη Γηραιά Ηπειρο είναι αυτές των… εντόμων και ειδικότερα τα κουνούπια, αφού αποδείχτηκαν ότι είναι τα πλέον χωροκατακτητικά είδη!
Κουίζ: Ποιοι ήταν οι μεγαλύτεροι κατακτητές τής Γηραιάς Ηπείρου; Αννίβας; Τζένγκις Χαν; Σουλτάνος Σουλεϊμάν;
Αμ δε, ό,τι και να λένε τα βιβλία της Ιστορίας… «παιχνίδι» έκαναν άλλοι κατακτητές.
Και μάλιστα δεν πρόκειται για ανθρώπους, ούτε για κλασικούς εκπροσώπους του ζωικού βασιλείου, τύπου ασιατικών τίγρεων, αυστραλέζικων κανγκουρό ή καμηλοπαρδάλεων από τις σαβάνες. Οι μεγαλύτεροι κατακτητές της Γηραιάς Ηπείρου είναι τα… έντομα!
Η Ευρώπη έχει δει να εισβάλλουν στο χώρο της περισσότερα από 11.000 ξένα είδη κι απ’ αυτά τουλάχιστον το 15% είναι επιβλαβή και επιζήμια. Ομως την πρώτη θέση ανάμεσα στα χωροκατακτητικά είδη καταλαμβάνουν τα έντομα. Για την ακρίβεια, από τα 1.522 εγκατεστημένα είδη, τα 1.306, το 86%, είναι έντομα!
Η εξάπλωση
Η ελεύθερη διακίνηση αγαθών και ανθρώπων, μέσω του εμπορίου και των ταξιδιών, έχει διευκολύνει την εξάπλωση των μη ιθαγενών ειδών (non-native species) σ’ ολόκληρη τη Γη. Τα φυτά και τα ζώα που εισέρχονται σε νέους, ξένους βιοτόπους μπορούν να καταπνίξουν τη φυσική χλωρίδα ή πανίδα και να βλάψουν το περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου. Οι εν λόγω οργανισμοί είναι γνωστοί ως «χωροκατακτητικά είδη» (invasive species), εξηγεί ο δρ Αντώνης Μιχαηλάκης, ερευνητής του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου.
Η παγκοσμιοποίηση του εμπορίου και των ταξιδιών διευκόλυνε την κατάσταση, αλλά σε συνδυασμό με την αλλαγή κλίματος (πιο θερμού) δημιούργησε ιδανικές συνθήκες για την επιβίωση κι ανάπτυξή τους σε νέες περιοχές, με αποτέλεσμα να έχουμε επανεμφάνιση ασθενειών και στη χώρα μας, που θεωρητικά είχαν εκλείψει.
Σήμερα η Ευρωπαϊκή Ενωση δαπανά τουλάχιστον 12 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο για τον έλεγχο των χωροκατακτητικών ειδών και των καταστροφών που αυτά προκαλούν.
Χωροκατακτητικά είδη
Ειδικότερα για τα κουνούπια, αρκετά είναι τα χωροκατακτητικά είδη (invasive mosquito species-IMS) που βρήκαν φως και μπήκαν. Το πρόβλημα δεν αναμένεται να λυθεί άμεσα, ίσα ίσα, οι επιστήμονες προβλέπουν επιδείνωση λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Αυτό συνεπάγεται νέους υγειονομικούς και περιβαλλοντικούς κινδύνους σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, οι οποίες πρέπει να υιοθετήσουν άμεσα μέτρα αντιμετώπισής τους.
Ηδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 στην Ευρώπη μπήκαν στο λεξιλόγιο «ξεχασμένες» ασθένειες, όπως δάγκειος πυρετός, πυρετός του Δυτικού Νείλου, ελονοσία, μέχρι και τσικουγκούνια, που δημιούργησε προβλήματα κυρίως στη γειτονική Ιταλία.
Εν αρχή ην ο κώνωψ
Αρχαιοελληνιστί, ο κώνωψ είναι έντομο με δύο πτέρυγες. Το θηλυκό διαχωρίζεται από το αρσενικό λόγω της μακριάς προβοσκίδας του, που του δίνει τη δυνατότητα να μυζεί αίμα, ενώ ουκ ολίγα είδη κουνουπιών είναι φορείς σοβαρών ασθενειών για τον άνθρωπο. Αντίστοιχα, το ερευνητικό πρόγραμμα CONOPS, που πήρε τ’ όνομά του από την αρχαιοελληνική λέξη, είναι συγχρηματοδοτούμενο από την Ε.Ε. στο πλαίσιο του LIFE+ 2012 «Περιβαλλοντική πολιτική και διακυβέρνηση».
Στο πνεύμα των παραπάνω θεμάτων το LIFE CONOPS στοχεύει στην ανάπτυξη ολοκληρωμένων σχεδίων διαχείρισης των κουνουπιών. Για την ακρίβεια, στοχεύει να ελέγξει την εξάπλωση και εγκατάσταση των χωροκατακτητικών κουνουπιών σε όλη την Ευρώπη και αφ’ ετέρου στην προστασία του περιβάλλοντος. Ειδικότερα για τη χώρα μας, τα δεδομένα που σχετίζονται με τη διασπορά, την εποχική διακύμανση και τη δυνατότητα ανάπτυξης ανθεκτικότητας στα εγκεκριμένα βιοκτόνα των χωροκατακτητικών κουνουπιών κρίνονται απαραίτητα για το σχεδιασμό και εφαρμογή των κατάλληλων μέτρων αντιμετώπισής τους. Γι’ αυτό θα χρησιμοποιηθούν και ειδικές υποδομές υψηλής βιοασφάλειας, που κατασκευάστηκαν στο ΜΦΙ στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος ΒΡΙ Plant-Heal (FP7-REGPOT).
Η συνάντηση
Η εναρκτήρια συνάντηση του έργου CONOPS πραγματοποιήθηκε στις 11-12 Σεπτεμβρίου 2013 στην Αθήνα. Στη συνάντηση παραβρέθηκαν εκπρόσωποι των 10 εταίρων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα (6 από την Ελλάδα, 4 από Ιταλία). Κατά τη διάρκεια των εργασιών του συνεδρίου, οι εταίροι παρουσίασαν συνοπτικά το έργο και τις δράσεις του οργανισμού που εκπροσωπούν, όπως επίσης το ρόλο τους στο έργο του CONOPS. Από το συντονιστή τού προγράμματος αναφέρθηκαν οι στόχοι, τ’ αντικείμενα, οι δράσεις, καθώς και τα παραδοτέα του έργου, τα οποία στη συνέχεια συζητήθηκαν εκτενώς μεταξύ των εταίρων. Επίσης, θέματα που αφορούν την οικονομική διαχείριση του προγράμματος, τις διαδικασίες λειτουργίας του έργου, το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης ενεργειών και τις ενέργειες διάχυσης της εξέλιξης και των αποτελεσμάτων του έργου.
Καθώς η ορθολογική διαχείριση των αρθροπόδων είναι κεφαλαιώδους υγειονομικής σημασίας, διότι προλαμβάνει κινδύνους για τη δημόσια υγεία και σπατάλη δημόσιου χρήματος, τ’ αποτελέσματα του συγκεκριμένου προγράμματος αναμένεται να βοηθήσουν στο σχεδιασμό των έργων, που στόχο έχουν την ορθή αντιμετώπιση των ασθενειών που μεταδίδουν τα χωροκατακτητικά κουνούπια. Στην Ελλάδα λ.χ. η έρευνα είναι κεφαλαιώδους σημασίας, διότι έχει εισέλθει το ασιατικό κουνούπι τίγρης, ενώ εξίσου ίσως και περισσότερο επικίνδυνα για τη μετάδοση του δάγκειου πυρετού είναι τα κουνούπια aedes aegypti, τα οποία ευτυχώς μέχρι στιγμής δεν μας έχουν προτιμήσει ως χώρα.
Ποιοι συμμετέχουν
Επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος είναι ο δρ Αντώνης Μιχαηλάκης από το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (ΜΦΙ) και συμμετέχουν ινστιτούτα, ιδιωτικές εταιρείες και δημόσιοι φορείς από την Ελλάδα και την Ιταλία. Αναλυτικότερα, από την Ελλάδα συμμετέχουν στο πρόγραμμα το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Αστικού Περιβάλλοντος και Ανθρώπινου Δυναμικού – Πάντειο Πανεπιστήμιο. Επίσης, οι εταιρείες ΟΝΕΧ Ελληνικές Υπηρεσίες Provision Private Company-Security Systems και TERRA NOVA Περιβαλλοντική Μηχανική Συμβουλευτική Ltd. Από την Ιταλία συμμετέχουν η Τοπική Μονάδα Υγείας από την Τσεζένα, η Τοπική Μονάδα Υγείας από τη Ραβένα, το Κέντρο Γεωργικών Καλλιεργειών και Περιβάλλοντος «G.NICOLI» SRL και το τμήμα Δημόσιας Υγείας της Περιφέρειας Εμίλια Ρομάνια.
Άννα Στεργίου
Πηγή/φωτό: Ελευθεροτυπία
