Ως ανθρώπινο είδος δεν έχουμε ακόμη ισορροπήσει τις ζωικές καταβολές μας. Το σημαντικότερο για μας εξακολουθεί να είναι μια αυλή ιδιοκτησίας του φανταστικού. Έχουμε χτίσει έναν μαντρότοιχο χωριστικότητας που λειτουργεί ως πέπλο διάθλασης της πραγματικότητας. Όμως, χωρίς την Καντιανή ή την Κρισναμουρτική αμφιβολία ή χωρίς την κριτική και τη διαλεκτική της εγνωσμένης Σωκρατικής άγνοιας, ο ορίζοντας της βεβαιότητάς μας ότι η συνείδησή μας δεν σφάλλει ξηλώνεται στην πορεία του χρόνου, όπως η ψευδαίσθηση του γυμνού βασιλιά για τα ρούχα του.
Πόσο συχνό φαινόμενο είναι ο θρησκευόμενος να είναι τελείως βέβαιος για την ορθότητα της πίστης του και για το λάθος των άλλων; Πόσο συχνό φαινόμενο είναι ο οπαδός ενός ρεύματος σκέψης να είναι απολύτως βέβαιος για τον δημιουργό του ρεύματος και να θέλει να κάνει και όλους τους άλλους οπαδούς του, χωρίς να έχει, προηγουμένως, δώσει ικανοποιητική απάντηση στους βαθύτερους φόβους του που καθορίζουν ασυνείδητα τις επιλογές του; [1] Όλα αυτά εντάσσονται στο παίγνιο εξουσίας της καθημερινής ζωής.
Το θέατρο δύναμης της καθημερινής ζωής οικοδομεί ψευδαισθήσεις και φαύλους κύκλους σκέψης και τροφοδοτείται από τη βεβαιότητα ότι οι αισθήσεις και η σκέψη δεν είναι δυνατό να σφάλλουν. Στη βεβαιότητα ότι η παράσταση που καταγράφουμε είναι η πραγματικότητα έγκεται η αιτία της δυσκολίας που κρύβει το ερώτημα του Πιλάτου της εξουσίας: τι είναι η αλήθεια;
Κυρίαρχο ενδιαφέρον του θεάτρου δύναμης της καθημερινότητας είναι ο βιοτικός κύκλος, με την ανταγωνιστική ακτίνα δράσης της που μας εκθέτει στην τραγικότητα, στη μεταβλητότητα, στην τυρβώδη περιστροφή και στο ιξώδες του μεταβλητού σταυρού. Μας καθηλώνει στη σκηνή και στο θέαμα ρόλων απώλειας του εαυτού και του λόγου, που κρύβουν τον φόβο της θέας της μάταιης ροής των ινδαλμάτων. Αυτό είναι το τίμημα της α-διακρισίας μας. Η ατέρμονη εναλλαγή ρόλων απώλειας του εαυτού και του λόγου είναι το τίμημα της αδυναμίας μας να αναγνωρίσουμε την πραγματικότητα και το τίμημα της επιμονής μας να δικαιώνουμε το εκτόπλασμα της συνείδησης μας – κι όλα αυτά από φόβο;
Το πεπρωμένο του νάρκισσου
Ο οικονομολόγος Τζέικομπ Βίνερ μας προειδοποιεί πως «δεν υπάρχει όριο στη βλακεία που μπορεί να εκστομίσει κανείς, όταν σκέφτεται για πολύ καιρό μόνος του». Αυτή είναι η μοίρα της συνείδησης που σκέπτεται για πολύ καιρό μόνη της, χωρίς διάλογο. Η ψευδαίσθηση, η αυταπάτη και η γοητεία είναι το πεπρωμένο της αυτοϊκανοποίησης του νάρκισσου. Με αυτή την “αμέλεια του νου”, [2] όπως την αποκαλούσε ο Εμπεδοκλής, η συνείδηση, πράγματι, κινείται από φθόνο για να καταβροχθίσει την πραγματικότητα και τον λόγο. Όταν η συνείδηση σιωπά από τον φόβο της διάψευσής της, τότε αυτή δημιουργεί τέρατα. Η φοβική συνείδηση υψώνει τη Βαβέλ της βεβαιότητας – αδιαλλαξίας της μέσα στα πέπλα της αυταπάτης της. Είναι μια κατάσταση αδυναμίας να επικοινωνήσει με την πραγματικότητα και τους άλλους.
Σε αυτό τον κόσμο παίζει το θέατρο της διδασκαλίας, του διδασκάλου, του μαθητή ή του κυβερνήτη, παραγνωρίζοντας ότι η άγνοια του “οίκου” του θα τον σκορπίσει στους τέσσερεις ανέμους που φυσάει ο χρόνος και που φλέγεται κάθε μορφή από το καταναλίσκον πυρ.
Όλοι μας έχουμε ακούσει πως “η αλήθεια θα μας απελευθερώσει“, [3] αλλά για να βρούμε την αλήθεια, πρέπει να αποφασίσουμε να ανοιχτούμε σε αυτήν και να μην επιδιώκουμε να γίνουμε ένα ίνδαλμα για να κρύψουμε τη γυμνότητα μας. “Η μεγαλύτερη ανακάλυψη του Φρόυντ ήταν ότι η μεγάλη αιτία πολλών ψυχολογικών ασθενειών είναι ο φόβος να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του“. [4]
Για την τέχνη της σύνθεσης
Στην υπέρβαση του “φόβου να γνωρίσουμε τον εαυτό μας και του φόβου της ύβρεως” [5], σύμφωνα με τον υπαρξιστή ψυχολόγο Αβραάμ Μάσλοου βρίσκεται ο μίτος της εξέλιξής μας. Η πρόκληση για όλους μας βρίσκεται στο να αναγνωρίσουμε την ατέλειά μας δημιουργικά –ως άτομα και ως σύνολα– όπως θα έλεγε ο Μίλοβαν Τζίλας, [6] και στο να προεκτείνουμε τον υπαρξιακό ορίζοντα στο αίτημα και στο νόημα της ζωής.
Σε τελική ανάλυση, ποιο είναι το μείζον πρόβλημά μας; – Ότι αποδίδουμε σημαντικότητα, χωρίς διάκριση, σε πράγματα που δεν την αξίζουν. Αυτό θα συμβαίνει για όσο καιρό δεν θα έχουμε απόσπαση από τις απαιτήσεις της ατέλειάς μας, για όσο δεν αντιλαμβανόμαστε την αφαιρετικότητα του όντος μέσα μας και την καθολικότητα του όντος παντού. Είναι ανάγκη να μάθουμε την τέχνη του Είναι για να αντιληφθούμε τη δυναμική της σύνθεσης ως συνταύτιση και θέληση για το καλό. Η ενότητα εν μέσω πολλαπλότητας και υπερβατικότητας είναι η φύση του περισσεύματος απ’ όπου εκπηγάζει το ον και ο λόγος για το οποίο μιλούσε ο Πλωτίνος. [7]
Αναφορές:
[1] Γιουνγκ, Καρλ, “Η Ολοκλήρωση της Προσωπικότητας”, εκδ. Σπαγειρία, 1989, σελ. 24: “Τα μη συνειδητά κίνητρα συχνά αγνοούν τις συνειδητές αποφάσεις μας στα βασικά ζητήματα της ζωής“.
[2] Τζαβάρας, Γιάννης , “Η Ποίηση του Εμπεδοκλή”, εκδ. Δωδώνη, 1988, σελ. 205: «Από αμέλεια του νου καταβροχθίζουμε ο ένας τον άλλον.» (Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος)
[3] Κατά Ιωάννην 8:32, «θα γνωρίσετε την αλήθεια, και η αλήθεια θα σας ελευθερώσει».
[4] Μάσλοου, Αβραάμ, “Ο Φόβος της Γνώσης”, “Ψυχολογία της Ύπαρξης”, εκδ. Δίοδος, 1994, σελ. 97.
[5] το ίδιο, σελ. 98.
[6] Μίλοβαν Τζίλας – Βικιπαίδεια.
[7] Πλωτίνος, “Εννεάδες”, εκδ. Κάκτος, 2000.
Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας
Πρώτη δημοσίευση: 4 Φεβρουαρίου 2013
Φωτογραφία: wikipedia
