Η ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΙΟΦΑΝΕΙΑΣ (του Γιάννη Ζήση)

Η εικόνα που έχουμε για τον κόσμο και τη θέση μας σε αυτόν έχει την αντιστοιχία της σε κάποια κοσμολογία. Αν και η εποχή μας χαρακτηρίζεται από μια υλιστική κοσμοθεώρηση, αυτή φαίνεται να αποτελεί ένα ίζημα του παρελθόντος. Υπάρχουν εξελίξεις στην επιστήμη που προκαλούν ρωγμές στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε έως τώρα τον “αντικειμενικό” και “μετρήσιμο” κόσμο. Η ανάδειξη από τον καθηγητή υψηλών ενεργειών Fritjof Capra το 1974, με το βιβλίο του “Το ταό και η φυσική”[1], ότι οι πρόσφατες εξελίξεις στη φυσική μπορούν να παραλληλιστούν με την κοσμοθεωρία και τις μυστικιστικές εμπειρίες των ταοϊστών αποτελούν ένα παράδειγμα. 

Η θεωρία της Γαίας του James Lovelock είναι ένα άλλο σύγχρονο παράδειγμα ρηγμάτωσης της μηχανιστικής και αποσπασματικής σκέψης. Οι συνέπειες της θέσης του Μπέρναρντ Ρίμαν [2] του ανθρώπου που “επηρέασε περισσότερο από κάθε άλλον την πορεία των σύγχρονων Μαθηματικών” ότι το άτομο είναι η πύλη του χρόνου για τον χώρο δεν έχουν εκτιμηθεί επαρκώς.

Τα φαινόμενα “μη τοπικής συνεκτικότητας”, όπως στο φαινόμενο του epr[3], έχουν ανοίξει νέους ορίζοντες αντίληψης για τη συνοχή του κόσμου. Αυτά τα παραδείγματα είναι ενδεικτικά της πρόκλησης μπροστά στην οποία βρίσκεται ο πολιτισμός μας, την οποία ο συγγραφέας αποκαλεί ως “υπέρβαση της συνειδησιοφάνειας“. Μια νέα κοσμολογία αναδύεται και αναδεικνύει την υπερβατικότητα και την εσωτερικότητα του όντος. Το πόσο γρήγορα θα γίνει αυτό, εξαρτάται από  την ικανότητα μας να συνθέσουμε το πάζλ των επιμέρους επιτεύξεων. (συντακτική ομάδα του Σόλωνα)

…………………………………………………………

Η πεποίθηση για την εσωτερικότητα του όντος εντοπίζεται στο ψυχολογικό και στο πνευματικό πεδίο. Είναι το αποτέλεσμα, του ότι διαισθανόμαστε την ύπαρξη μιας ποιότητας διαφοροποιημένης από τη φέρουσα σωματικότητα. Η υπερβατικότητα συνδέεται με την απελευθέρωση από τους περιορισμούς της απεικονιστικής και προσομοιωτικής αντίληψης. Η συνείδηση έχει όρια και τη χαρακτηρίζουν   η ασυμπτωτικότητα και η ασυμβατότητα στην προσέγγισή της προς την αρχή της πραγματικότητας και της αλήθειας. Η συνείδηση έχει ένα εγγενές κρίσιμο σημείο όπου η σχέση γνωστού και αγνώστου, μορφής και άμορφου είναι απροσδιόριστη στη δυναμική της.  

Η υπερβατικότητα αναδεικνύεται από αυτό που ο μαθηματικός και φιλόσοφος Άλφρεντ Νορθ Ουάιτχεντ αποκαλούσε ως οργανισμική πρόοδος (organism process) στην οποία προσέθετε και τον μεταφυσικό χαρακτήρα.[4] Αναδεικνύεται, δηλαδή, στη φαινομενολογική αυτοαναφορικότητα της συνείδησης και στην υπέρβαση της συνειδησιοφάνειας ή της πλήρους πίστης της συνείδησης ότι η αίσθηση και η εμπειρία αντιπροσωπεύουν το πραγματικό.

Εδώ ακριβώς έρχεται η γονιμότητα της Καρτεσιανής αμφιβολίας, η οποία δεν είναι ένας λόγος απιστίας. Τέτοιου είδους παρεξηγήσεις συμβαίνουν όταν οι έννοιες προσεγγίζονται σε ένα επίπεδο κατώτερο από αυτό της ιδρυτικής τους αναφοράς και των εκφραστών του πνεύματος στην ιστορία.

Τρία παραδείγματα
Αναφέραμε πως η έννοια της εσωτερικότητας συνδέεται με την αντίληψη μιας ποιότητας που υπερβαίνει τη φέρουσα σωματικότητα, και πως η έννοια της υπερβατικότητας συνδέεται με την απελευθέρωση από τους περιορισμούς της απεικονιστικής και προσομοιωτικής αντίληψης. Η ανάδειξή τους στο πεδίο των επιστημονικών όρων και των ψυχολογικών αναφορών είναι σταδιακή και αναμένει αναγνώριση. Τα τρία παρακάτω παραδείγματα είναι χαρακτηριστικά:

Α. Η έννοια της συνεκτικότητας στη μη τοπικότητα
Η έρευνα του φαινομένου της συνεκτικότητας στη μη τοπικότητα έχει επαναφέρει τη συζήτηση για τον αιθέρα υπό νέες διαστάσεις όπως:

1. η “σκοτεινή ενέργεια ή σκοτεινή ύλη της φυσικής (που κάθε άλλο παρά σκοτεινή είναι)

2. η μη τοπική συνεκτικότητα πού περιγράφει ο θεωρητικός των συστημάτων Έρβιν Λάσζλο[5]

3. ο κοσμικός ιστός συγχρονικότητας, η ύπαρξη του οποίου αναφέρει ο ψυχολόγος Καρλ Γιούνγκ στο βιβλίο του με τίτλο “συγχρονικότητα, μια μη αιτιατή συνδετική αρχή”[6]

4. οι ρίζες της σύμπτωσης που περιέγραψε ο Άρθουρ Καίσλερ στο ομώνυμο βιβλίο του.[7]
Μπορούμε εδώ να θυμηθούμε την αποκεντρωτική συμπάθεια την οποία εισηγήθηκε ο Εντγκαρ Άλαν Πόε.

Β. Η έννοια της αποκέντρωσης
Ο δρόμος του μυστικισμού είναι ενδοσκοπικός. Είναι ένας δρόμος από την περιφέρεια προς το κέντρο και όχι ένας δρόμος εξέλιξης από το κέντρο προς την περιφέρεια που εμφανίζεται ως αποκέντρωση. Είναι μια διεύρυνση η οποία μετατρέπεται από κρίση επέκτασης σε κρίση ευαισθησίας ή υπερβατικότητας, υπό όρους συνθετικής και όχι χωριστικής λειτουργίας.

Αυτή η έννοια της αποκέντρωσης αναδεικνύεται στη διεύρυνση του σύμπαντος και του εαυτού υπό όρους προστιθέμενης φωτεινότητας ή Μποζονιακής υπεροχής έναντι της Φερμιονικής βαρύτητας.

Ο Μπέρναρντ Ρίμαν, επίσης, εισηγείται τη θέση, ότι το άτομο είναι η πύλη του χρόνου για τον χώρο.

Ουσιαστικά έχει ανοιχτεί ένα πεδίο έρευνας το οποίο αναδεικνύει τις έννοιες τόσο στην επιστήμη όσο και στην ψυχολογία.   

Γ. Η σχέση του ελαχίστου με το μέγιστο
Αντικρίζουμε δύο άκρα, από τη μια ένα σύμπαν και από την άλλη το άτομο. Και τα δύο προσεγγίζονται με εσχατολογική απροσδιοριστία. Και τα δύο έχουν νόρμες ή σήραγγες φορμαλισμού ή φράκταλ[8] που αναδεικνύουν τη σχέση του ελαχίστου με το μέγιστο και του απειροελαχίστου με το άπειρο. Σε αυτή τη σχέση υπάρχει μια όψη υπερβατικότητας από την οποία ξεδιπλώνεται μια όψη εσωτερικότητας.

Επιγραμματικά
Το περίγραμμα μιας νέας κοσμολογίας αναδύεται. Τη χαρακτηρίζει η υπέρβαση της συνειδησιοφάνειας και η ανάδειξη της εσωτερικότητας του όντος. Είναι ανάγκη να επιχειρήσουμε να δώσουμε ένα πιο αναλυτικό σχήμα των εννοιών της εσωτερικότητας και της υπερβατικότητας. Αποτελεί το επόμενο εξελικτικό βήμα του πολιτισμού μας η ανάδειξη αυτών των εννοιών, τόσο στο επιστημονικό πεδίο όρων με ισομορφικές, βιωματικές και εννοιολογικές προσεγγίσεις, όσο και στο πεδίο των ψυχολογικών αναφορών των εννοιών, το οποίο είναι άμεσα εύληπτο από τον άνθρωπο στην ανάγκη του να εξελιχθεί.

Αναφορές:
[1] Fritjof Capra, Το ταό και η φυσική, Εκδ. Ωρόρα, 1982
[2] Μπέρναρντ Ρίμαν, Βικιπαίδεια
[3] Κβαντική μη τοπικότητα: τα επαναστατικά πειράματα (Έρβιν Λάσζλο)
[4] Άλφρεντ Νορθ Ουάιτχεντ (Alfred North Whitehead), Wikipedia
[5] Έρβιν Λάσζλο, Η νέα επιστήμη και το ακασικό πεδίο, Εκδ. Αρχέτυπο, 2006
[6] Καρλ Γιούνγκ,  “Συγχρονικότητα, μια μη αιτιατή συνδετική αρχή”, Εκδ. Ιάμβλιχος, 1991
[7] Άρθουρ Καίσλερ, Οι ρίζες της σύμπτωσης, Εκδ. Χατζηνικολή, 1976
[8] Φράκταλ (μορφόκλασμα ή μορφοκλασματικό σύνολο), Βικιπαίδεια

Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας

Φωτό: Ένα μέρος του συνόλου Μάντελμπροτ, του πιο γνωστού φράκταλ, (βικιπαίδεια)
Ημερομηνία δημοσίευσης: 23 Ιανουαρίου 2013