ΔΙΝΟΝΤΑΣ ΜΟΡΦΗ ΣΕ ΜΙΑ ΙΔΕΑ (του Γιάννη Ζήση)
“Να το επαναλάβουμε”. Έτσι απάντησε ο Εμμάνουηλ Καντ όταν τον ρώτησαν -μετά τη Γαλλική επανάσταση και την παρεκτροπή της- τί θεωρούσε πως πρέπει να γίνει. Το αίτημα για ένα νέο Διαφωτισμό είναι διαχρονικό και δηλωμένο από πολλούς στοχαστές.
Για να προλάβουμε τη δημιουργία αρνητικών, για τον πολιτισμό μας, τετελεσμένων, οφείλουμε να αναλάβουμε ο καθένας μας μεγαλύτερο μερίδιο αυτεξουσιότητας και καθορισμού των εξελίξεων.
Οι επαναστάσεις που γνωρίσαμε ήταν των μεγάλων αριθμών και των μεγάλων κλιμάκων της τεχνολογικής ισχύος. Αυτό πρέπει να εξισορροπηθεί διαφορετικά. Δεν μπορεί όμως να εξισορροπηθεί όταν το κυρίαρχο χαρακτηριστικό είναι η “αμέλεια του νου”.[1] Δεν μπορεί να εξισορροπηθεί όσο είμαστε αστόχαστοι. Μπορεί να εξισορροπηθεί όταν λειτουργούμε ως παράγοντες εργώδους και διεξοδικής γνώσης, που μετουσιώνεται και μετασχηματίζεται σε κατανόηση, σε σοφία και σε ερμηνευτική ενάργεια.
Κακοποιώντας… Ιδέες
Επειδή η γνώση είναι πολιτική δύναμη, ασκήθηκε διαχρονικά μεγάλη πίεση αποπροσανατολισμού της προσοχής σε όλους μας. Αυτό έγινε αφενός διεγείροντας την επιθυμία για αποκτήματα, και αφετέρου ελέγχοντας τα Μ.Μ.Ε. μια οικονομική ελίτ. Η γνώση αντιμετωπιζόταν υποκριτικά ως αγαθό -παρά τη σπανιότητα της- και πάντα έτσι αντιμετωπιζόταν στην ιστορία.
Δυστυχώς η έμπρακτη στάση απέναντι στο σύνολο των αληθινά διανοουμένων και δασκάλων της ανθρωπότητας, των αυτουργών του πολιτισμού και της εξέλιξης, είναι ίδια: λειτουργούσαν εν ζωή ως “φωνή βοώντος εν τη ερήμω” ή ως πεδίο ολοκληρωτικής παρεξήγησης και αντιδικίας. Για παράδειγμα, ο Τζιαμπατίστα Βίκο και ο Άρθουρ Σοπενχάουερ λειτουργούσαν εν ζωή ως “φωνή βοώντος εν τη ερήμω” ενώ ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ και ο Λούντβιχ Αντρέας Φόιερμπαχ παρερμηνεύτηκαν, και το μήνυμά τους το εγκλώβισαν σε μια αδρή μορφή σκέψης που κατέληξε σε εσωτερική αυταπάτη, ολοκληρωτισμό ή μαζικό φονταμενταλισμό.
Ήταν η αμέλεια του νου υπεύθυνη, για αυτού του είδους αντιμετώπισης της πληροφορίας. Η υιοθέτησή της -με τον τρόπο που έγινε- οδήγησε πάλι σε τραγικές συνέπειες στην ιστορία. Τα τραγικά αποτελέσματα προέκυψαν από:
1. τις ατέλειες των ιδεολογιών, που δημιουργήθηκαν ως ανταπόκριση, στις ιδέες που εισηγήθηκαν οι αυτουργοί της εξέλιξης του πολιτισμού και
2. την ελλοχεύουσα και λανθάνουσα χωριστικότητα, που συνεργούσε στη διάδοση μιας μονομερούς μονοδιάστατης προσέγγισης. Σήμερα βιώνουμε τα αποτελέσματα της μειωμένης διεξοδικότητας, διαλεκτικότητας, διαλογικότητας, μειωμένης ευρηματικής εγκυρότητας και επικοινωνιακής διαύγασης, χωρίς την αυστηρή χρήση μιας μεθόδου, είτε αυτή είναι του Καρτέσιου, είτε του Βίκο.
Η αβασάνιστη συνείδηση που βιώνεται σε ένα επίπεδο εθελούσιου αισθησιασμού -όπως τον στιγματίζει ο Σόρεν Κίρκεγκαρντ και πολλοί άλλοι- θα έχει το τίμημά της, γιατί το τίμημα του ελλείμματος της συνειδητότητας στον πολιτισμό, στην ιστορία, στην κοινωνική οργάνωση και στον καθημερινό μας βίο, είναι το καθοριστικό και κρίσιμο σημείο.
Όσο διατηρείται ο φόβος της σκέψης[2] και η καταβύθιση στην κοινωνία του θεάματος, ως αντίδραση απέναντι στις προκλήσεις της ζωής, και όσο υποβαθμίζεται η εκπαίδευση, τόσο περισσότερο θα βαθαίνει η παγκόσμια κρίση.
Τρεις Καθοριστικές Αναγνωρίσεις
Το πρόβλημα της έλλειψης γνώσης, σοφίας, ηθικής, αγάπης και συμπόνιας υπήρχε σε όλες τις εποχές. Δυστυχώς, στη σημερινή εποχή που γιγαντώνεται η δύναμη και η εξουσία -σαν τυφλή Νιτσεϊκή συσσωμάτωση-[3] αυτή η έλλειψη είναι πολύ πιο κρίσιμη και αποφαντική στις συνέπειές της. Αυτό το έλλειμμα αναδεικνύεται ως:
1.αδυναμία βίωσης και αναγνώρισης του κόσμου της έννοιας
2.αδυναμία αναγνώρισης του σχεδίου και του προτάγματος της εξέλιξης
3.αδυναμία αναγνώρισης εκείνων που λειτουργούν στον κόσμο της έννοιας, που αποτελούν τους δημιουργικούς ενδοσκόπους και μέντορες της ανθρώπινης εξέλιξης και του σχεδίου της
Το αποτέλεσμα της αδυναμίας της αναγνώρισης αυτών των τριών γεγονότων είναι η γιγάντωση μιας Νιτσεϊκού τύπου κυριαρχίας, η οποία μας καθιστά υπόδουλους σε ένα σύστημα τύπου Μάτριξ. Το γεγονός της κυρίαρχης πλάνης έχει επισημανθεί από πολλούς φιλοσόφους, μεταξύ των οποίων ο πατέρας της φαινομενολογίας Έντμουντ Χούσερλ και ο εισηγητής της δημιουργικής εξέλιξης Αρνί Μπερξόν.
Επίλογος
Παρά τις πολλές υποσχέσεις των επαναστάσεων και την πρόοδο που επιτεύχθηκε, εξακολουθούμε ως πολιτισμός να είμαστε κάτω από ένα μοντέλο που βασίζεται στη δύναμη του ισχυρότερου. Αυτό δεν βαρύνει τους εισηγητές των μεγάλων ιδεών του πολιτισμού αλλά τους ερμηνευτές τους, που έφτιαξαν μοντέλα στα μέτρα τους. Εκ του αποτελέσματος, μιλώντας, τα εγχειρήματα αυτά υπήρξαν προϊόντα της μονομερούς ερμηνείας των ιδεών που τα εμψύχωναν και της ιδιοτέλειας που κυριαρχούσε στις προσωπικότητες. Αυτός δεν είναι λόγος αποθάρρυνσης αλλά ανανεωμένης προσπάθειας. Η εποχή μας έχει τις προϋποθέσεις για να σταθούν όλοι οι πολίτες ως σκεπτόμενες παρουσίες, θεραπεύοντας τις κακοτοπιές της ανθρώπινης ιδιοτέλειας. Η προσπάθεια διόρθωσης της παγκόσμιας τάσης για αμέλεια του νου μπορεί να επιδιωχθεί εστιάζοντας την προσπάθεια στη βίωση του κόσμου της έννοιας, στην αναγνώριση ότι η εξέλιξη έχει ένα πρόταγμα, και στην αναγνώριση των δημιουργικών μεντόρων του. Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις, το επόμενο εγχείρημα θα είναι περισσότερο τυχερό.
Αναφορές
[1] Τζαβάρας Γιάννης, 1988, “Η Ποίηση του Εμπεδοκλή”, εκδόσεις Δωδώνη, σελ 205.
«Από αμέλεια του νου καταβροχθίζουμε ο ένας τον άλλον» (Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος).
[2] Έριχ Φρομ, Ο φόβος μπροστά στην ελευθερία, Μπουκουμάνης.
[3] Γιάννης Ζήσης, Ο Νιτσεϊκός πυρήνας του κακού.
Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας
Φωτό: wikipedia
Ημερομηνία ανάρτησης: 23 Οκτωβρίου 2012