ΣΤΟΚΧΟΛΜΗ ’72 : ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΜΠΗΚΕ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΤΖΕΝΤΑ, ΑΛΛΑ ΤΙ ΕΧΕΙ ΑΛΛΑΞΕΙ;
Όλα ξεκίνησαν το 1972, πέντε χρόνια μετά το «Καλοκαίρι της Αγάπης» με νωπές τις αναμνήσεις του Μάη του ’68 και εν μέσω ψυχρού πολέμου. Τότε ήταν που για πρώτη φορά το περιβάλλον μπήκε στην πολιτική ατζέντα, όμως τι πραγματικά έχει αλλάξει;
Οι ηγεσίες των χωρών παγκοσμίως και οι πολιτικές τους καταστρέφουν τον πλανήτη και τη βιοποικιλότητα. Οι δοκιμές πυρηνικών όπλων από την Ιαπωνία μέχρι την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική ραντίζουν με ραδιενέργεια φυτά, ζώα και ανθρώπους.
Όπως αναφέρει το BBC, η οικονομική ανάπτυξη είναι πρωτοφανής, αλλά σταδιακά όλοι συνειδητοποιούν πως η φύση εκδικείται. Στις 5 Ιουνίου του 1972 στη Στοκχόλμη, την πρωτεύουσα της Σουηδίας, πραγματοποιείται η πρώτη συνάντηση, υπό τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, σχετικά με το Περιβάλλον. Ήταν η πρώτη σύνοδος του ΟΗΕ με θέμα το περιβάλλον και η πρώτη φορά που το ζήτημα τοποθετείται σε ημερήσια διάταξη.
Έξω από τη συνδιάσκεψη έχουν συγκεντρωθεί δύο διαφορετικές ομάδες. Από την μία επιστήμονες που τα προηγούμενα χρόνια είχαν εκφράσει τις ανησυχίες τους στέλνοντας απελπιστικά μηνύματα στις ηγεσίες για το περιβάλλον, τη ραγδαία αύξηση του πληθυσμού, τη ρύπανση και την υπερκατανάλωση των φυσικών πόρων.
Από την άλλη, μία πολύ μεγαλύτερη ομάδα ανθρώπων, ακτιβιστές, περιβαλλοντικές ομάδες, πραγματοποιούσε πορεία θέλοντας να πιέσει τις πολιτικές ηγεσίες για αλλαγή πολιτικής και περιορισμό της ρύπανσης.
«Το βιβλίο της Rachel Carson ‘Σιωπηλή Άνοιξη’ ήταν αυτό που μας αφύπνισε», αναφέρει ο Jan-Gustav Strandenaes ένας από τους 10.000 διαδηλωτές της 5ης Ιουνίου του 1972 και μέλος του Peoples’ Forum.
«Στο βιβλίο της παρουσίασε μία σειρά ζητημάτων τα οποία είχα ακούσει αλλά δεν τα είχα σκεφτεί ποτέ πραγματικά, όπως η καταστροφή στη Minamata στην Ιαπωνία, όπου άνθρωποι σκοτώθηκαν από δηλητηρίαση από υδράργυρο στο νερό και στα ψάρια», σημειώνει μεταξύ άλλων στο BBC ο Jan-Gustav Strandenaes.
Μέσα από το βιβλίο της η Rachel Carson επέκρινε την εκτός ελέγχου τεχνολογική πρόοδο και τα φυτοφάρμακα ζητώντας να σταματήσει η αδιάκριτη χρήση τους και καλώντας τις ηγεσίες αλλά και τον κόσμο να αλλάξουν τον τρόπο που αντιμετώπιζαν το περιβάλλον και τη φύση.
Στις 5 Ιουνίου του 1972 ενώπιον του πλήθους παρουσιάστηκε το πιο πειστικό επιχείρημα για όσους είχαν ακόμα επιφυλάξεις. Οι επιζώντες της καταστροφής στην Minamata με συμπτώματα που εταιρείες και πολιτικές ηγεσίες επιχείρησαν να συγκαλύψουν, αλλά και βετεράνοι του πολέμου στο Βιετνάμ, όπου οι ΗΠΑ έκανα εκτεταμένη χρήση χημικών όπως το Agent Orange θέλοντας να διαλύσουν τους αντάρτες, καταστρέφοντας τα δάση και προκαλώντας τεράστια προβλήματα υγείας στον τοπικό πληθυσμό.
Η παρουσία του οικολογικού κινήματος στην συνδιάσκεψη του ΟΗΕ ήταν πρωτοφανής. Η κυβέρνηση της Σουηδίας, αναφέρει το BBC, «καλωσόρισε» το Peoples’ Forum, όμως δεν είναι σαφές πως πραγματικά γνώριζαν τι θα γεννιόταν από αυτό.
Ωστόσο πολλοί ηγέτες έχοντας λάβει το μήνυμα εξέφρασαν τις ανησυχίες τους για την καταστροφή του περιβάλλοντος από την ανθρώπινη δραστηριότητα. «Η πρωθυπουργός της Ινδίας, Ίντιρα Γκάντι, είχε τονίσει πως «ο σύγχρονος άνθρωπος θα πρέπει να αποκαταστήσει τη σχέση του με τη φύση και τη ζωή».
Την ίδια στιγμή οι αναπτυσσόμενες χώρες είχαν αρκετές επιφυλάξεις. Ο Maurice Strong, διπλωμάτης από τον Καναδά, που συμμετείχε στη συνδιάσκεψη του ΟΗΕ στην Στοκχόλμη, θυμάται πως «οι αναπτυσσόμενες χώρες σκεφτόντουσαν να μποϊκοτάρουν τη συνδιάσκεψη».
«Πίστευαν πως οι νέες περιβαλλοντικές ανησυχίες ήταν ένα εφεύρημα των πλούσιων χωρών για να αποσπάσουν την κοινή γνώμη από τα προβλήματα της φτώχειας και της συνεχούς εξέλιξης».
Η πολιτική των ΗΠΑ βρέθηκε στο επίκεντρο της συνδιάσκεψης. Ο τότε πρωθυπουργός της Σουηδίας, Ούλοφ Πάλμε, επιτέθηκε στις ΗΠΑ λέγοντας πως στο Βιετνάμ συντελέστηκε μία «οικοκτονία». Οι ΗΠΑ αρνήθηκαν να συζητήσουν τις ενέργειές τους στο Βιετνάμ, ωστόσο θέλοντας να ακολουθήσουν το ρεύμα έστρεψαν την κοινή γνώμη στην φαλαινοθηρία.
Οι ΗΠΑ σταμάτησαν εκείνη την περίοδο τα δικά τους φαλαινοθηρικά θέλοντας να κερδίσουν τις εντυπώσεις. Το ίδιο έπραξαν και οι σύμμαχοί τους Βρετανία, Γερμανία και Ολλανδία. Οι μόνες δύο χώρες που συνέχισαν τη φαλαινοθηρία ήταν η Σοβιετική Ένωση και η Ιαπωνία. Αν και η φαλαινοθηρία δεν ήταν αρχικά στα κύρια ζητήματα της συνδιάσκεψης οι ΗΠΑ το μετέτρεψαν σε βασικό θέμα και τελικά υπογράφτηκε ένα μορατόριουμ για την εμπορική φαλαινοθηρία. Αυτό ήταν και το αποτέλεσμα που προβλήθηκε περισσότερο μετά τη συνδιάσκεψη.
Το εν λόγω αποτέλεσμα παρουσιάστηκε ως «οικολογικό» και εν μέρει είναι, ωστόσο δεν υπάρχει αμφιβολία, όπως σημειώνει το BBC, ότι τα κίνητρα για αυτή την απόφαση ήταν πολιτικά, τουλάχιστον σε κυβερνητικό επίπεδο. Το εν λόγω μορατόριουμ δεν ήταν ωστόσο το σημαντικότερο αποτέλεσμα εκείνης της συνδιάσκεψης.
Μία ακόμα απόφαση της 5ης Ιουνίου του 1972 ήταν η δημιουργία ενός προγράμματος για το περιβάλλον από τον ΟΗΕ. Η θέσπιση του εν λόγω προγράμματος ήταν ένα από τα βασικά αποτελέσματα της συνδιάσκεψης καθώς για πρώτη φορά οι πολιτικές ηγεσίες αναγνώρισαν πως η τεχνολογία μπορεί να βλάψει σοβαρά το περιβάλλον. Συμφώνησαν επίσης πως η κάθε χώρα έχει υποχρέωση να μην μολύνει την άλλη και πως τα απειλούμενα είδη χρειάζονται διεθνή προστασία.
Tα αποτελέσματα της συνδιάσκεψης επικρίθηκαν καθώς όπως σημειώναν επιστήμονες και ακτιβιστές με αυτές τις αποφάσεις οι χώρες δεν έκαναν τα βήματα που έπρεπε να κάνουν, όπως το να περιορίσουν την βιομηχανική ανάπτυξη που αποτελεί και την κύρια αιτία ρύπανσης. Αλλά ο Jan-Gustav Strandenaes αναφέρει πως τουλάχιστον «η Στοκχόλμη ξεκίνησε κάτι. Έβαλε το περιβάλλον στην πολιτική ατζέντα».
Σήμερα ο 83χρονος Maurice Strong, λίγο πριν τη διάσκεψη του Ρίο, δηλώνει απαισιόδοξος με τις εξελίξεις σχετικά με την καταστροφή του περιβάλλοντος. «Κινδυνεύουμε να μην κάνουμε τίποτα από αυτά που πρέπει να κάνουμε». Από την άλλη δηλώνει «ότι όσο υπάρχει ακόμα ελπίδα, γιατί υπάρχει ελπίδα, πρέπει να προχωρήσουμε και να εργαστούμε» για την επιβίωση πάνω στον πλανήτη.
Πηγή/φωτό: Tvxs