1

HOMO DELPHINUS, HOMO BALAENA (της Ιριάννας Λιανάκη – Δεδούλη)

Από όλα τα θαλάσσια θηλαστικά σίγουρα τα δελφίνια κατέχουν µια ξεχωριστή θέση στην καρδιά µας. Αξιολάτρευτοι συνταξιδιώτες, πρωταγωνιστές σε αφηγήσεις ναυτικών και ντοκιµαντέρ, καταφέρνουν συχνά µαζί µε τις φάλαινες να τραβούν την προσοχή µας. Με κάποιον τρόπο, ακόµα και εάν δεν γνωρίζουµε, διαισθανόµαστε ότι µε αυτά τα πλάσµατα µοιραζόµαστε κοινά χαρακτηριστικά.


Τα έχουµε βαφτίσει «πανέξυπνα», αναγνωρίζοντας στη συµπεριφορά τους χαρακτηριστικά θεωρούµενα ως κατεξοχήν ανθρώπινα, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που άνθρωπος και θαλάσσια θήλαστικά καταφέρνουν να επικοινωνήσουν µε έναν µοναδικό τρόπο.
Έτσι, δεν είναι καθόλου τυχαίο που στην επιστηµονική κοινότητα πληθαίνουν οι φωνές που υποστηρίζουν ότι τα δελφίνια πρέπει να χαρακτηριστούν «µη ανθρώπινα πρόσωπα» – «non human persons» – µε εγγενή δικαιώµατα στην ύπαρξη και την ελευθερία.

Μάλιστα, κατά την ετήσια συνάντηση της Αµερικανικής Ένωσης για την Πρόοδο της Επιστήµης (AAAS), στο Βανκούβερ, οι επιστήµονες προχώρησαν ένα βήµα παραπέρα υποστηρίζοντας την υπογραφή µιας ∆ιακήρυξης για τα δικαιώµατα των κητοειδών.

Σύµφωνα µε τους επιστήµονες, τόσο τα δελφίνια όσο και οι φάλαινες είναι αρκούντως έξυπνα, ώστε να τους αξίζει να έχουν τα ίδια δικαιώµατα µε τους ανθρώπους.

«Μη ανθρώπινα πρόσωπα»
Τι θα σήµαινε όµως η αναγνώριση στα κητοειδή αντίστοιχων µε τους ανθρώπους δικαιωµάτων; Πολύ απλά θα σήµαινε το τέλος της φαλαινοθηρίας, της σφαγής των δελφινιών, της αιχµαλωσίας τους και της χρησιµοποίησής τους σε «ψυχαγωγικά» πάρκα. Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος θα έπρεπε να σταµατήσει να τα αντιµετωπίζει ως ιδιοκτησία ή εµπόρευµα. Όπως τόνισε ο καθηγητής Tom White από το Πανεπιστήµιο Loyola Marymount του Λος Άντζελες, η ηθεληµένη θανάτωση δελφινιών και φαλαινών ισοδυναµεί µε ηθεληµένη θανάτωση ανθρώπων. «Η φαλαινοθηρία δεν είναι συγκοµιδή πόρων, είναι δολοφονία» προσυπογράφει η Lori Marino, ερευνήτρια του Πανεπιστηµίου της Ατλάντα.

Στο αρχικό κείµενο της διακήρυξης – όπως αυτό είχε διαµορφωθεί τον Μάιο του 2010 – υπήρχαν οι επισηµάνσεις: «κάθε ανεξάρτητο κητοειδές έχει δικαίωµα στη ζωή», «κανένα κητοειδές δεν πρέπει να είναι αιχµάλωτο ή υποτελές, να υφίσταται βάναυση µεταχείριση ή να αποµακρύνεται από το φυσικό του περιβάλλον», καθώς επίσης και «κανένα κητοειδές δεν µπορεί να είναι ιδιοκτησία κανενός κράτους, οργανισµού, οµάδας ή ατόµου».

Στην τελευταία συνάντηση στο Βανκούβερ προστέθηκε ακόµα ότι «τα δικαιώµατα, οι ελευθερίες και οι κανόνες που ορίζονται στη διακήρυξη θα πρέπει να προστατεύονται τόσο από το διεθνές δίκαιο όσο και από τα επιµέρους εθνικά δίκαια».

Σίγουρα η υιοθέτηση αυτής της ριζοσπαστικής πρότασης προϋποθέτει έναν µεγάλο βαθµό ωριµότητας από το ανθρώπινο είδος, την οποία πιθανόν να µην έχει ακόµα κατακτήσει. Το να αναγνωρίσουµε και σε άλλα είδη δικαιώµατα, δεν περιορίζει τα δικά µας, αντιθέτως µας εξυψώνει.

Η υπέρβαση είναι δυνατή και όλοι πρέπει να παλέψουμε γι’ αυτήν.

Τα κοινά γνωρίσματα
Στην Ισλανδία φάλαινες και ψαράδες συνεργάζονται σε καθημερινή βάση. Οι φάλαινες υποδεικνύουν στα ψαράδικα πού έχει μπόλικα ψάρια για να ρίξουν τα δίχτυα τους και σε αντάλλαγμα οι ψαράδες τούς δίνουν μέρος της ψαριάς.

Χρόνια επιστημονικής έρευνας επιβεβαιώνουν ότι τόσο τα δελφίνια όσο και οι φάλαινες έχουν μεγάλους, σύνθετους εγκεφάλους και επίπεδα «αυτογνωσίας» παρόμοια με εκείνα των ανθρώπων.

Η ερευνήτρια δρ Lori Marino από το Πανεπιστήμιο της Ατλάντα υπογραμμίζει πως πλήθος ερευνών έχει δείξει πως τα κητοειδή έχουν, εάν όχι όλα, τα περισσότερα από τα ανθρώπινα γνωρίσματα, όπως η νοημοσύνη, η αυτονομία και οι κοινωνικές δεξιότητες.

«Οι βασικές τους ανάγκες είναι παρόμοιες με εκείνες των ανθρώπων: Θέλουν να παραμείνουν ζωντανά, να μην περιορίζονται, να κάνουν επιλογές, να ταξιδεύουν και να μετέχουν στην κοινωνική αλληλεπίδραση» τονίζει η ερευνήτρια.

Μάλιστα, η ίδια διεξήγαγε ένα ενδιαφέρον πείραμα, στο οποίο καταδεικνύονται τα κοινά γνωρίσματα μεταξύ ανθρώπων και δελφινιών.

Πιο συγκεκριμένα, στο εν λόγω πείραμα τα δελφίνια επέλεγαν ανάλογα με ήχους που άκουγαν – συχνά πανομοιότυπους – τον έναν από τους δύο μοχλούς που υπήρχαν, ή έναν τρίτο όταν ήθελαν να υποδείξουν ότι το τεστ ήταν πολύ δύσκολο για να απαντηθεί και προτιμούσαν να προχωρήσουν στην επόμενη ερώτηση. Σύμφωνα με τη Lori Marino, τα δελφίνια αντέδρασαν στη συγκεκριμένη κατάσταση με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που θα δρούσαν και οι άνθρωποι.

«Τα δελφίνια έχουν το δικό τους μυαλό και τις δικές τους σκέψεις» τονίζει η ερευνήτρια, εστιάζοντας παράλληλα και στην αυτοσυνειδητότητα των δελφινιών, η οποία, όπως λέει, αποδεικνύεται όταν κοιτάζονται στον καθρέφτη και μπορούν να αναγνωρίσουν το είδωλό τους.

Ιριάννα Λιανάκη-Δεδούλη
Πηγή/φωτό: Το Ποντίκι