ΕΥΘΥΝΗ ΤΗΣ ΘΕΛΗΣΗΣ, ΖΩΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ

Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΚΑΙ ΟΜΑΔΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ (του Γιάννη Ζήση)

naturali common - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print
naturali common - Σόλων ΜΚΟΗ Δυναμική της Μικρής Κλίμακας και η Ανάπτυξή της
1. Η μεγάλη κλίμακα
Όπως έχει αναπτυχθεί η κρίση -στον βαθμό που δεν προβαίνουμε σε μια συντακτική δημιουργική πολιτική- έχει υπερβεί τις δυνατότητες του ανθρώπινου παράγοντα. Το σύστημα και οι λειτουργίες της μεγάλης κλίμακας λειτουργούν σε μήκος χρόνου ως επιδεινωτικοί παράγοντες της κρίσης. Ακόμη και παράγοντες της διεθνούς οικονομικής πολιτικής -που ανήκουν στην πλέον συντηρητική γραμμή σκέψης- έχουν διαβλέψει την κρίσιμη ανεπάρκεια του χρηματοοικονομικού συστήματος. Το παράδοξο είναι ότι αυτή η διαπίστωση δεν κεφαλαιοποιείται από τη συντεταγμένη -κοινοβουλευτικά κομματικά- πολιτική δεν επηρεάζει τις αποφάσεις της. Η λατρεία, η λαγνεία της εξουσίας παρουσιάζεται ως πάθος υπηρεσίας των λαών, των κοινωνιών, και ως πάθος ευφυούς αποδοτικότητας στη διακυβέρνηση, στη διαχείριση των κοινωνικών θέσεων και συστημική διαπραγμάτευσή τους.

Η μεγάλη κλίμακα χρεωκοπεί:

  1.  με μια πορεία εντροπίας, κυριαρχίας του θυμικού σήματος ή της στατιστικής κρισιμότητας,
  2. με το καταστροφικό αδιέξοδο στο οποίο οδηγούμαστε από το σημερινό περιβαλλοντικό πρότυπο και
  3. με τα αδιέξοδα ζητήματα που προκαλούνται από το σημερινό μη βιώσιμο πολιτισμικό,  κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό πρότυπο. Οι συνιστώσες ανεπάρκειες κεφαλαιοποιούνται στη συνισταμένη ανεπάρκεια της αυτορρύθμισης των αγορών και του οικονομικού συστήματος.

2. Η μικρή κλίμακα και η πολιτική της «καμμένης γης» στη διάσταση της ομαδικότητας
Ήδη πριν από την οικονομική κρίση ο ανθρώπινος παράγοντας έθετε τον δρόμο της δικής του κρίσης -ως βιωματική, ως ψυχολογική, ως πολιτισμική καθημερινότητα- σε ένα επίπεδο προσωπικό και ομαδικό. Ταυτόχρονα ξεδίπλωνε νέες δυνάμεις. Ο κύριος τομέας στον οποίο αυτές οι νέες δυνάμεις μπορούσαν να λειτουργήσουν ήταν στο πεδίο της κοινωνικής οικονομίας, της χαμηλής έντασης κεφαλαίων και της εργασίας στον τομέα του εθελοντισμού και σε μέρος του τομέα των υπηρεσιών και αυτό με τη συνάρθρωση του δημοσίου και του ιδιωτικού με τον κοινωνικό τομέα. Αυτές οι νέες δυνάμεις πλέον απαξιώνονται, καθώς φαίνεται να αποψιλώνεται η κοινωνική οικονομία. Με την υποχώρηση αυτής της δυναμικής λόγω της κρίσης, στην ουσία αναχαιτίζεται τόσο η αλληλεπίδραση του ανθρωπολογικού, κοινωνικού και πολιτισμικού νέου γίγνεσθαι με την οικονομία, όσο και η συστημική ανατροφοδότησή του.

Συνεπώς, αυτό που μένει είναι να υποχωρήσει ο ανθρώπινος παράγοντας σε αυτό το σημείο που μπορεί πραγματικά να ελέγξει. Δηλαδή, να επιλέξει μια πολιτική που έχει λειτουργήσει πολλές φορές αποτελεσματικά στην ιστορία σε στρατιωτικό επίπεδο. Επιτυχημένα παραδείγματα αυτής της στρατηγικής σε στρατιωτικό επίπεδο αποτελούν αυτό των Μπαρκλεϊ, Κουτούζωφ και του Ουέλινγκτον. Οι Μπαρκλεϊ, Κουτούζωφ εφάρμοσαν την τακτική της καμμένης γης απέναντι στα στρατεύματα του Ναπολέοντα. Ο Ουέλινγκτον ακολούθησε την τακτική καμένης γης υποχωρώντας στη Λισαβόνα αντιμετωπίζοντας τον Ομάρ Σενάρ στην Πορτογαλία.

Αναφερόμαστε στην πολιτική της υποχώρησης σε σχέση με τη διάσταση της προσωπικότητας, της εσωτερικότητας, της ομαδικότητας και γενικότερα της μικρής κλίμακας και των αιτίων αυτής της μικρής κλίμακας.

Η μεγάλη κλίμακα είναι αφημένη στους φαύλους κύκλους και στα βραχυκυκλώματα της εξουσίας της αυταπάτης του τίποτε [1], στη Νιτσεϊκή και στη Μακιαβελική της παραζάλη [2] που οδηγεί στην τραγωδία και στη χρεωκοπία που τόσο ωραία έχει αναδείξει η τέχνη και η ιστορία κατ’ επανάληψη.

3. Πραγματικές ανάγκες και το πρόσωπο ως πολιτική δυναμική ολότητα
Η κρίση επαναφέρει τη σημασία του προσώπου, την οποία αναζήτησαν αρκετοί εναλλακτικοί στοχαστές–σύγχρονοι, όπως ο Λιούις Μάμφορντ ή ο Ίβαν Ίλλιτς κ.λπ., και λιγότερο σύγχρονοι, όπως ο Θορώ. Ερχόμαστε τελικά σε μια αναζήτηση στο πεδίο του ανθρώπου που θα πρέπει να τον χαρακτηρίζει η βούληση, η υπευθυνότητα, το πραγματικό πνεύμα ελευθερίας (και όχι η ελευθερία ως πεδίο αγοραίου πατερναλισμού και ενιαίας πολιτισμικής, καταναλωτικής και κοινωνικής μόδας, ενός μεταπτωτικού φορμαλισμού).

Ερχόμαστε δηλαδή στο σημείο που πραγματικά η συνείδηση μας θα πρέπει να αναδειχθεί σαν προσωπική διαμορφωτική δύναμη του βίου, παράλληλα με τη σεισμική κρίση του συστήματος.

Στον βαθμό που δεν λειτουργούμε ως συντακτική πολιτική δημιουργική ολότητα δεν μπορούμε να επιφέρουμε αποτελέσματα. Λειτουργούμε σαν «φωνή βοώντος εν τη ερήμω» ή σαν πορεία του Τζάρροου [3] στη βαρήκοη πολιτική των γηραιών κρατών, για να παραπέμψουμε σε ένα ανάλογο στην προηγούμενη οικονομική κρίση, που τελικά οδήγησε στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το ζήτημά μας είναι να λειτουργήσουμε -όπως ο Ιβάν Ίλιτς- στο επίπεδο των ανθρώπινων αναγκών και να τις επαναπροσδιορίσουμε. Μια θεμελιωδώς πραγματική ανθρώπινη ανάγκη είναι η συνειδησιακή διεύρυνση, η συνειδησιακή βιωματικότητα, η αυτοπραγμάτωση, η εκπλήρωση (για να θυμηθούμε τους υπαρξιστές ψυχολόγους). Είναι η ανάγκη για ευεξία, για τη χαρά της δημιουργίας, για υπαρξιακή συναδέλφωση, για υπαρξιακή ή εσωτερική αλληλεγγύη.

Οι συνειδησιακές ανάγκες είναι εξελικτικές. Αποκαλύπτουν την ανάγκη μας για εξέλιξη, για τελείωση. Οι συνειδησιακές ανάγκες είναι θεμελιωδώς υπαρξιακές, αναδεικνύουν ένα διαφορετικό επίκεντρο της ζωής, την αναζήτηση της πνευματικής ασφάλειας με όρους ελευθερίας, αυτοπραγμάτωσης, συντροφικότητας ή ομαδικής συνεργατικότητας.

Η ανθρώπινη προσωπικότητα, για να ανασυγκροτήσει το συστημικό πλαίσιο εξυπηρέτησης των αναγκών της και των προοπτικών της, θα πρέπει να αναπτυχθεί μεταοικονομικά, μετακαταναλωτικά, με συνεργατική δημιουργικότητα ως εκείνο το πολιτισμικό πεδίο που θα επάγει κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές, οι οποίες θα καταλήξουν και σε οικονομικές αλλαγές.

Πρωταρχικά η ανθρώπινη προσωπικότητα καλείται να απελευθερωθεί-αποσυνδεθεί από τη συστημική ομηρία της. Αυτό θα πρέπει να το αναδείξει τόσο μέσα από συνθήκες εσωτερικότητας όσο και ομαδικότητας.

Πρέπει να το αναδείξει ως δυναμική μικρής κλίμακας, ως ποιοτική ανασύνταξή της, ως μια υπεύθυνη βούληση και ελευθερία,  ως λόγος που ενσαρκώνεται και λειτουργεί βιωματικά και κοινωνικά. Μόνο μέσα από την ανάκτηση της εσωτερικότητας θα επαναπροσδιοριστούν οι αληθινές ανάγκες. Οι πραγματικές ανάγκες δεν λειτουργούν ως κοινωνική ανταγωνιστικότητα, ως ναρκισσισμός, ως σισύφεια διαδρομή ευφυούς ναρκισσιστικά κατά φαντασίαν μοναχικότητας και ανόητης συλλογικότητας, όπως θα έλεγε και ο Σόλωνας.

4. Η εξελικτικότητα των συνειδησιακών αναγκών
Οι συνειδησιακές εξελικτικές ανάγκες συνδέονται:

  1.  με την πραγμάτωση του αληθινού, του ωραίου και του αγαθού και
  2. με το εγχείρημα της ομαδικής δυναμικής και της εξέλιξης με την ανιδιοτέλεια και την αποκέντρωση που θα απελευθερώσει μια νέα ποιότητα κινήτρων στο προσωπικό και στο συλλογικό γίγνεσθαι.

Αυτή η ποιότητα θα μπορέσει να λειτουργήσει ως συντακτική θεσμική βάση και βούληση για τη μετασυστημική μεταρρύθμιση και ανακαίνιση. Χωρίς να στρεφόμαστε στον στόχο της μεγάλης κλίμακας μπορούμε να ενεργούμε αλλάζοντας τον εαυτό μας με μια εσωτερίκευση της εργασίας, με την ελαχιστοποίηση των αναγκών μας και των  συστημικών δουλειών μας. Αυτό θα το πετύχουμε επαναπροσδιορίζοντας τη συνειδητότητά μας, βιώνοντας την αφθονία, την υπερβατικοποιημένη αποσυνδεδεμένη πληρότητα (όχι την πληθωριστική φανταστική κεντρική ρητορική, αλλά τη βιωματική, γιατί στη βιωματική επάρκεια κρίνεται όλη η επίτευξη, η εκπλήρωση και η αυτοπραγμάτωση).

Αν λοιπόν ξεκλειδώσουμε από μέσα μας το άπειρο -δημιουργικά, υπεύθυνα, διαλεκτικά και αλληλέγγυα- σε αυτή την περίπτωση και οι ανάγκες μας θα περιοριστούν και οι συστημικές μας δουλείες. Αυτός είναι ο δρόμος της απελευθέρωσης της ανθρώπινης θέλησης, οπότε εκόντες αγαθοί -διαβάζοντας κατοπτρικά το Σωκρατικό αίτημα- οδηγούμαστε σε έναν νέο πνευματικό και κοινωνικό ορίζοντα.

Μπορούμε να αλλάξουμε πολλά πράγματα αν:  

  1. περισσότεροι και με ομαδική αντίληψη επιχειρήσουμε εγχειρήματα όπως αυτό του Θορώ στη λίμνη Ουώλντεν [4]
  2. περισσότεροι και με ομαδική αντίληψη επιχειρήσουμε να αντιμετωπίσουμε το υπαρξιακό αίτημα και κάνουμε ζεύξη από το πεδίο των ατελειών μας, διαπραγματευτικοί προς το αίτημα αυτό, όπως το θέτει και ο Μάσλοου και οι υπαρξιστές ψυχολόγοι. [5]

Υπάρχει μια θεμελιώδης δυναμική στον ανθρώπινο παράγοντα. Αυτή η δυναμική χάνοντας τις νόρμες της ποιότητας και της συνοχής της είναι που οδήγησε:

  1. στην αγοραία εκτροπή και αυτή είναι η αδυναμία της αγοράς και η αδυναμία του κοινοβουλευτισμού,
  2. στην αδυναμία του καταναλωτή και στην κυριαρχία από την επιθυμία για ισχύ και στην παραγωγική της ηγεμονία,
  3. στη διαμόρφωση των πολιτισμικών προτύπων, στη διαμόρφωση που εξιδανίκευσε την αργόσχολη τάξη Νιτσεϊκά σε όλο το φάσμα του ανθρώπινου πολιτισμού

Ας απελευθερωθούμε λοιπόν. Αυτός είναι ο Βουδιστικός, ο Ταοϊστικός, ο Χριστιανικός ή ο φιλοσοφικός δρόμος, αυτός είναι ο δρόμος της εσωτερικότητας και εκείνης της ομαδικότητας που αναδεικνύεται ως διακονούσα.

Αν λοιπόν αναδείξουμε έτσι τη θέλησή μας, τη δυναμική μας, ως θέληση για το καλό, (και το ωραίο και το αληθινό) στη δημιουργία μιας νέας ποιότητας, στον αυτοπροσδιορισμό και στην αλληλέγγυα αυτοεξυπηρέτηση των αναγκών μας, τότε τα πάντα μπορούν να αλλάξουν, τα πάντα μπορούν να γίνουν νέα.

Εκεί βρίσκεται τελικά το κλειδί, για να περισώσουμε -από μια νέα αμυντική θέση- την ελευθερία μας και την κοινωνική σύνθεση.

Αυτή η ανασύνταξη της μικρής κλίμακας ή η αλληλέγγυα απελευθέρωση-αποσύνδεση του εαυτού  θα λειτουργήσει ακριβώς όπως η τακτική της καμένης γης που προαναφέραμε και που ολοκληρώνει την υποχώρηση σε ισχυρές θέσεις, σε θέσεις ανθρώπινης εσωτερικότητας και αυθεντικότητας. Θα λειτουργήσει ως καμένη γη για το πεδίο των οικονομικών, πολιτικών και επικοινωνιακών υπεραξιών, για την καταναλωτική μας ενδοτικότητα στο σύστημα, την οικονομική ή την πολιτισμική και την πολιτική τελικά ενδοτικότητά μας.

Μέσα στην εσωτερικότητά μας θα ανακτήσουμε την ολότητά μας μέσα στην ελευθερία μας, τη σύνθεση και την υπερβατική ή εξελικτική αυτοπραγμάτωση. Θα επιβεβαιώσουμε όχι μόνο τον αυτοκαθορισμό μας, όχι μόνο με τη δράση, αλλά, όπως έλεγε και ο μεγάλος ποιητής Ουΐτμαν, και με την Παρουσία.

Είναι ο δρόμος για να αποτινάξουμε την νέα Βαστίλλη – Μάτριξ, όπως επιδιώκουν στοχαστές όπως ο Ούλριχ Μπεκ [6]. Στην ανάδειξη αυτής της εσωτερικής ελευθερίας είναι που καλούνται να λειτουργήσουν εποικοδομητικά οι θρησκείες, η φιλοσοφία ο πολιτισμός και η επικοινωνία και η παιδεία.

Αν δεν το κάνουν, τότε συνεργούν σε ένα συστημικό φαύλο κύκλο, σε έναν διαρθρωτικό ολοκληρωτισμό, και γιγαντώνουν τη μελλοντική διάσταση της κρίσης, μιας κρίσης που θα βρει αποδυναμωμένο τον ανθρώπινο παράγοντα μπροστά σε μαζικά μεγέθη κρίσης και κατάρρευσης.  

Επιγραμματικά:

  • Τα μοντέλα του σημερινού συστήματος  λειτουργούν επιδεινωτικά στην κρίση.
  • Λόγω της κρίσης αναχαιτίζεται τόσο η αλληλεπίδραση του ανθρωπολογικού, κοινωνικού και πολιτισμικού νέου γίγνεσθαι (εθελοντισμού) με την οικονομία όσο και η συστημική ανατροφοδότησή του.
  • Αυτό που μένει είναι να υιοθετήσουμε μια πολιτική υποχώρησης στη διάσταση της προσωπικότητας, της εσωτερικότητας, της ομαδικότητας και γενικότερα της μικρής κλίμακας.
  • Αναδεικνύεται η αναζήτηση στο πεδίο του ανθρώπου που θα πρέπει να τον χαρακτηρίζει η βούληση, η υπευθυνότητα, το πραγματικό πνεύμα ελευθερίας.
  • Στον βαθμό που δεν λειτουργούμε ως συντακτική πολιτική δημιουργική ολότητα δεν μπορούμε να επιφέρουμε αποτελέσματα.
  • Πρωταρχικά η ανθρώπινη προσωπικότητα καλείται να απελευθερωθεί-αποσυνδεθεί από την συστημική ομηρία της. Αυτό θα πρέπει να το αναδείξει τόσο μέσα από συνθήκες εσωτερικότητας όσο και ομαδικότητας.
  • Οι συνειδησιακές εξελικτικές ανάγκες συνδέονται:
    1. με την πραγμάτωση του αληθινού, του ωραίου και του αγαθού και
    2. με το εγχείρημα της ομαδικής δυναμικής και της εξέλιξης με την ανιδιοτέλεια και την αποκέντρωση που θα απελευθερώσει μια νέα ποιότητα κινήτρων στο προσωπικό και στο συλλογικό γίγνεσθαι.
  • Αυτή η ανασύνταξη της μικρής κλίμακας ή η αλληλέγγυα απελευθέρωση – αποσύνδεση του εαυτού  θα λειτουργήσει ακριβώς όπως η τακτική της καμένης γης που προαναφέραμε και που ολοκληρώνει την υποχώρηση σε ισχυρές θέσεις, σε θέσεις ανθρώπινης εσωτερικότητας και αυθεντικότητας. Θα λειτουργήσει ως καμένη γη για το πεδίο των οικονομικών, πολιτικών και επικοινωνιακών υπεραξιών, για την καταναλωτική μας ενδοτικότητα στο σύστημα, την οικονομική ή την πολιτισμική και την πολιτική τελικά ενδοτικότητά μας.
  •  

Αναφορές:
[1] Γιάννης Ζήσης, Η ΕΙΔΩΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΤΙΠΟΤΕ
[2] Ιωάννα Μουτσοπούλου, O NITΣΕΪΚΟΣ ΠΥΡΗΝΑΣ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ
[3] Γιάννης Ζήσης, Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΤΖΑΡΡΟΟΥ – ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ 
[4] Ντέηβιντ Χένρι Θορώ, Ουώλντεν, εκδόσεις Διεθνής Βιβλιοθήκη, 1990
[5] Αβραάμ Μάσλοου, Ψυχολογία της Ύπαρξης, εκδόσεις ΔΙΟΔΟΣ, 1995
[6] Ούλριχ Μπεκ, ΚΛΙΜΑ ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΗ (του Ούλριχ Μπεκ)

Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας

Ημερομηνία ανάρτησης: 2 Νοεμβρίου 2011

Φωτό: wikimedia

 

Σχετικά άρθρα