Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ & Η ΨΥΧΟΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ, Μέρος Α΄, του Roberto Assagioli*

Ψυχολογικές Διαφορές μεταξύ Ανδρών και Γυναικών
Εισαγωγή: Πριν αναφερθούμε στο ειδικό αντικείμενο της παρούσας μελέτης, για χάρη εκείνων που δεν έχουν ακόμη αποκτήσει κάποια γνωριμία με την «Ψυχοσύνθεση», ας θίξουμε το θέμα της με ένα γενικό τρόπο. Γιατί είναι αναγκαία η ψυχοσύνθεση;  Γιατί όλοι μας έχουμε μέσα μας διαφορετικά και αντίθετα στοιχεία τα οποία εναλλάσσονται και συγκρούονται. Αυτά συχνά αποκτούν τόσο μεγάλη δύναμη, ώστε σχηματίζουν ξεχωριστές προσωπικότητες και υποπροσωπικότητες, καθεμιά από τις οποίες αγωνίζεται μέσα μας να κυριαρχήσει.

 Αυτό οδηγεί σε ένα αριθμό αντιθέσεων, συγκρούσεων, διαταραχών και αναστατώσεων, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές νευροψυχικές δυσκολίες και συχνά δίνει στο άτομο μιας διαρκώς αυξανόμενη αίσθηση μη ικανοποίησης, αστάθειας και δυσαρμονίας. Αλλά αυτή η «ανθρώπινη κατάσταση» δεν είναι οπωσδήποτε μοιραία και αναπόφευκτη.  Μπορούμε να την μεταβάλλουμε και την θεραπεύσουμε, αν είμαστε διατεθειμένοι να εξετάσουμε τους εαυτούς μας διεξοδικά και αν εφαρμόσουμε τις μεθόδους που απαιτούνται για να συνενώσουμε τα αποδιοργανωμένα και αντιτιθέμενα στοιχεία και να τα μεταμορφώσουμε σε μία πλούσια και αρμονική σύνθεση.

Η σύνθεση είναι μία οργανωτική και ενοποιητική αρχή που δραστηριοποιείται σε όλες τις περιοχές της φύσης.  Συναντάμε εκδηλώσεις της που στην ανόργανη ύλη με τη μορφή των χημικών ενώσεων.  Η ίδια δρα κατά ένα πιο φανερό τρόπο στην οργανική ζωή ως η δύναμη της αυτολειτουργίας των ζωντανών οργανισμών, ως η λεπτή και θαυμαστή ισορροπία ανάμεσα στη φθορά και την αποσύνθεση και στην ανασύνθεση των ιστών.

Στην ψυχολογική ζωή η αρχή της σύνθεσης βρίσκει την εφαρμογή της με διάφορους τρόπους:  με το να συνενώνει αντίθετα ζωτικά ενδιαφέροντα και δραστηριότητες αναφορικά με τον εξωτερικό και τον εσωτερικό κόσμο του ατόμου (εξωστρέφεια και εσωστρέφεια), με το να συνθέτει σκέψη και συναίσθημα και άλλα ψυχολογικά στοιχεία γύρω από ένα ενωτικό κέντρο στην ψυχοσύνθεση της προσωπικότητας.

Ύστερα είναι το πρόβλημα της πνευματικής ψυχοσύνθεσης μεταξύ της προσωπικότητας και του Εγώ ή της ψυχής, που αποτελεί τον υψηλό σκοπό και τη φιλοδοξία όλων των ατόμων τα οποία δεν μπορούν να ικανοποιούνται μόνο με τις γήινες αξίες.

Μία άλλη άποψη της σύνθεσης είναι αυτή που συνενώνει ένα άτομο με άλλα άτομα με πολυάριθμες σχέσεις σύνδεσης.  Υπάρχει πρώτα απ’όλα η ψυχοσύνθεση του ανθρώπινου ζεύγους, το αιώνιο πρόβλημα των σχέσεων μεταξύ των φύλων για το οποίο θα έχουμε περισσότερα να πούμε στη συνέχεια.  Ύστερα έρχεται η σύνθεση της οικογενειακής ομάδας, κοινωνικών ομάδων, εθνικών ομάδων και τελευταία το τελικό ιδεώδες –η ψυχοσύνθεση όλης της ανθρωπότητας.

Ψυχολογικές Διαφορές μεταξύ Ανδρών και Γυναικών
Το πρώτο σημείο που πρέπει να εξεταστεί στα πλαίσια αυτού του θέματος αναφέρεται στις λειτουργίες και στα καθήκοντα που μπορεί και πρέπει να εκτελεί η γυναίκα στους συγκεκριμένους τύπους ψυχοσύνθεσης, που μπορεί αυτή να διαμορφώσει σύμφωνα με την ιδιαίτερη ψυχολογική της δομή και στα πολλά προβλήματα που ανακύπτουν από την ψυχή της ίδιας της γυναίκας ή από τη σχέση της με τον άνδρα.  Καταστάσεις και προβλήματα αυτής της φύσης παρουσιάζονται στη ζωή κα΄θε γυναίκας και είναι ανα΄γκη να τα αντιμετωπίζει κατά έναν τρόπο που θα είναι ο πιο ικανοποιητικός γι’αυτήν και για τους άλλους που σχετίζονται με αυτά.

Ο πιο φυσικός και συχνός ρόλος για μία γυναίκα είναι αυτός της συντρόφου του άντρα, της συζύγου του.  Ένας ιταλός συγγραφέας ο Lucio D’Ambra έγραψε δύο νουβέλες με τους τίτλους «το επάγγελμα του συζύγου» και «η αποστολή της συζύγου» («The Occupation of the Husband»-«The Profession ofthe Wife», αντίστοιχα.  Μία σπουδαία ψυχολογική αλήθεια υποδηλώνεται με αυτούς τους διαφορετικούς προσδιορισμούς, η αλήθεια δηλαδή είναι ότι, ενώ τα κύρια λειτουργήματα του άντρα είναι οι δραστηριότητες του έξω από την οικογένεια και έχουν κοινωνικό χαρακτήρα, της γυναίκας η πιο σπουδαία δραστηριότητα, το «επάγγελμά» της είναι γενικά μέσα στην και με την οικογένεια.  Για να χρησιμοποιήσουμε μία λιγότερο μοντέρνα αλλά πιο ευγενική και εύστοχη έκφραση:  η γυναίκα είναι, ή πρέπει να είναι, η «βασίλισσα του σπιτιού».

Δυστυχώς αυτό το βασίλειο του σπιτιού συχνά ενοχλείται από σιωπηλές ή θορυβώδεις δυσαρμονίες και συγκρούσεις, οι οποίες μερικές φορές το ταράζουν και μπορούν ακόμη και να το διαλύσουν.  Αν αναζητήσουμε τις αιτίες αυτών των διχονοιών, ανακαλύπτουμε ότι κυρίως είναι δύο:  ατομισμός και έλλειψη κατανόησης.  Οι διάφορες θεραπείες που αντιστοιχούν μπορούν συνεπώς να προσδιοριστούν σε δύο βασικές:
Η πρώτη είναι η καλοσύνη και το πνεύμα θυσίας.  Αυτές οι αρετές είναι δύσκολο να αναπτυχθούν αλλά είναι τόσο σπουδαίες και οι καρποί τους ανταμείβουν τόσο πολύ, ώστε πρέπει καθένας να τις καλλιεργεί.

Το δεύτερο θεραπευτικό μέσο είναι η έξυπνη, διαισθητική, πρόθυμη ψυχολογική και πνευματική κατανόηση.  Αυτή η κατανόηση δεν είναι εύκολο να αποκτηθεί γιατί η ψυχολογική ιδιοσυγκρασία στον άντρα και στη γυναίκα είναι πολύ διαφορετική, πολύ περισσότερο από όσο γενικά νομίζουμε.  Μπορεί σχεδόν κανείς να πει ότι ανήκουν σε δύο διαφορετικά είδη.  Θα είναι λοιπόν χρήσιμο να σταματήσουμε και να εξετάσουμε με κάποιον τρόπο τα διαφορετικά χαρακτηριστικά της ψυχολογίας του άντρα και της γυναίκας.  Και μιλώντας με ειλικρίνεια, ίσως μερικές φορές φανώ σκληρός και προς τα δύο φύλα.

Τυπικά, οπωσδήποτε όχι όμως καθολικά, υπάρχουν μεταξύ ενός του συζύγου και της συζύγου διάφορες αντιθέσεις, πολώσεις ψυχολογικών λειτουργιών.  Ο άντρας φαίνεται να υπερέχει σε μερικές ζωτικές λειτουργίες ενώ η γυναίκα διεκδικεί άλλες.  Πχ ο άντρας για την αντιμετώπιση του φυσικού περιβάλλοντος έχει ανεπτυγμένες τις λειτουργίες δράσης, χειρισμού και δημιουργίας σε αυτό, ενώ η γυναίκα ως σύζυγος και μητέρα, πρώτα ενδιαφέρεται για την διατήρηση και προφύλαξη της ζωής και των εφοδίων της οικογένειας.  Εξάλλου στη σφαίρα των συναισθημάτων και της φαντασίας, η γυναίκα η οποία είναι καλύτερα αναπτυγμένη, πιο θετική και παραγωγική, βρίσκεται ανάμεσα στους δύο.  Στον τομέα αυτό ο σύζυγος τείνει να είναι σχετικά αφελής και να τα χάνει εύκολα.  Έτσι υπάρχει μία προφανής αντιστροφή κυριαρχίας λειτουργιών την οποία ο άντρας και η γυναίκα είναι ανάγκη να κατανοούν και να εκτιμούν και άρα να συνεργάζονται μεταξύ τους προκειμένου να αποτελούν μία δημιουργική συνεργατική ομάδα.

Κατά τον ίδιο τρόπο ανάμεσα στον άντρα και στη γυναίκα υπάρχει μία διανοητική σφαίρα.  Ο άντρας τείνει περισσότερο προς τον ορθολογισμό και τη δράση.  Είναι συνειδητά προασανατολισμένος στα πραγματικά δεδομένα, στις σχέσεις και τις επιπτώσεις τους.  Αντίθετα της γυναίκας οι πνευματικές λειτουργίες είναι λιγότερο αναπτυγμένες αλλά ισορροπημένες χάρη στην υπεροχή της σε μία άλλη σφαίρα, τη σφαίρα της διαίσθησης.  Αυτή είναι η ικανότητα για την επίτευξη της κατανόησης με μη λογικούς και μη συνειδητούς τρόπους, οι οποίοι είναι εξίσου έγκυροι με τη στοχαστική λογικότητα του άντρα.

Αυτές οι διαφορετικές πολώσεις καθορίζουν μερικές σπουδαίες διακρίσεις ανάμεσα στον άντρα και στη γυναίκα.  Αυτές οι διαφορές μπορούν να εξηγήσουν πολλές ψυχολογικές συγκρούσεις και διαταραχές.

Μιλώντας για τον άντρα κατά ένα γενικό τρόπο θα μπορούσαμε να σημειώσουμε ότι αυτός που αποκαλούμε μέσο κανονικό άνθρωπο αναπτύσεει ιδιότητες και λειτουργίες όπως είναι η επιθετικότητα, η πνευματική δραστηριότητα και η αποδοτικότητα.  Αυτές τις εκδηλώνει σε έναν σημαντικό βαθμό ενώ οι ιδιότητες του γυναικείου τύπου, όπως είναι η ευαισθησία, το συναίσθημα, η φαντασία και η διαίσθηση παραμένουν σε μία ανεξέλικτη και καμιά φορά σχεδόν ατροφική κατάσταση.  Επειδή οι τελευταίες αυτές λειτουργίες δεν ακολουθούν το ρυθμό της υπόλοιπης ανάπτυξής του, για το λόγο αυτό συχνά τυχαίνει ο μέσος άντρας να παραμένει σχετικά πρωτόγονος και μερικές φορές ακόμη και βάρβαρος.  Η φαντασία του γενικά καταπιεσμένη στο ασυνείδητο, διαταράσσεται, όταν αναδύεται στην επιφάνεια και συχνά εκδηλώνεται με φαντασιώσεις για τις οποίες ο ίδιος αισθάνεται ντροπή. Η συναισθηματική του φύση τείνει να παραμείνει πρωτόγονη, ο άνδρας δε διακρίνεται ούτε για συναισθηματική λεπτότητα ούτε για πλαστικότητα. Μπορεί να περάσει από εκρήξεις σχεδόν άγριου πάθους σε σκληρότητα και αναισθησία και αντίστροφα, ή μπορεί να περάσει από την έλλειψη ευαισθησίας σε σχεδόν παιδική αδυναμία και συναισθηματικότητα. Η διαίσθηση του είναι γενικά υποτυπώδης, σχεδόν ανύπαρκτη. Προσπαθεί να λύσει όλα τα προβλήματα, πραγματικής ή αφηρημένης φύσης, μόνον με τις διανοητικές λειτουργίες και επειδή δεν υπολογίζει τα πιο λεπτά, συγκεκαλυμμένα και με ασήμαντη βαρύτητα στοιχεία, συχνά πέφτει έξω. Στα ποικίλα συμβάντα της ζωής, τα έξυπνα διαμορφωμένα σχέδια και προγράμματά του συχνά καταλήγουν σε αποτυχία, και αντί να αναζητήσει τα σφάλματα, που βρίσκονται μέσα σ’ αυτόν και στις δικές του ατέλειες, κατηγορεί άλλους ανθρώπους και γεγονότα για τις αποτυχίες του.

Οι ψυχολογικές λειτουργίες της μεγάλης πλειοψηφίας των γυναικών είναι εντελώς αντίθετες. Οι γνώμες της μέσης γυναίκας δεν είναι τίποτε περισσότερο από προκαταλήψεις και προλήψεις, στις οποίες προσκολλάται με ισχυρογνωμοσύνη, ακόμη και μπροστά σε αποδείξεις από τα πραγματικά δεδομένα περί του αντιθέτου. Φυσικά, οι γνώμες της μερικές φορές είναι σωστές, ιδίως όταν βασίζονται σε καλή διαίσθηση. Πολύ συχνά, ωστόσο, είναι εσφαλμένα αποτελέσματα προσωπικών συναισθημάτων, φαντασιών διαφόρων ειδών, ή τυφλά παραδεδεγμένων παραδόσεων. Είναι γενικό φαινόμενο σε πολλές γυναίκες (ιδιαίτερα σε εκείνες που δεν εργάζονται σε επιστημονικά επαγγέλματα ή που δεν κατέχουν διοικητικές θέσεις στη δημόσια ζωή, το ότι δεν εξετάζουν τη σωστή φύση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν. Η πνευματική τους ενέργεια συνίσταται σε μια εξέταση πραγμάτων κατά ένα μη αναλυτικό, συγκεχυμένο, χωρίς κατάληξη σε σαφές συμπέρασμα τρόπο, με επιχειρήματα που συχνά έχουν προσωπικό μάλλον παρά αντικειμενικό χαρακτήρα.

Είναι λοιπόν προφανές, ότι η μονομερής ψυχολογική εξέλιξη του μέσου άνδρα ή γυναίκας συνεπάγεται ατέλειες που οδηγούν σε σοβαρά προβλήματα. Πολλοί άνδρες ή γυναίκες είναι καθένας ή καθεμία χωριστά ατελείς, σχεδόν ψυχολογικά ανάπηρα όντα. Μπορούν να βρουν τη λύση των προβλημάτων τους μόνον με αμοιβαία ολοκλήρωση, δηλαδή συνδυάζοντας τις ιδιότητες τους, ώστε να συνιστούν μαζί ένα πλήρες ανθρώπινο ον.

Ο άνδρας, στο βαθμό που οι γυναικείες λειτουργίες του είναι υποτυπώδεις, αδυνατεί να καταλάβει και να εκτιμήσει τη γυναίκα. Ο ίδιος αισθάνεται έλξη προς αυτήν, μερικές φορές σε βαθμό που δεν μπορεί να της αντισταθεί, νοιώθει ότι αυτή κατέχει χαρακτηριστικά που τα χρειάζεται, αλλά δε γνωρίζει πώς να την προσεγγίσει ψυχολογικά. Του φαίνεται σαν ένα ον παράξενο, που πάντα του ξεφεύγει, που συμπεριφέρεται σαν τον χαμαιλέοντα. Η οξύτητα και η μεταβλητότητα της συναισθηματικότητάς της, ο πλούτος και η πλαστικότητα της φαντασίας της τον συγχύζουν και τον μπερδεύουν, η διαίσθηση της τον εντυπωσιάζει, αλλά αδυνατεί να κατανοήσει τη φύση και την προέλευση της,  τον φέρνει σε αμηχανία και γενικά την αντικρύζει με σκεπτικισμό.

Η μέση γυναίκα, με τη σειρά της, είναι ανίκανη να ξεφύγει από την υποκειμενικότητά της και το προσωπικό αντίκρυσμα των πραγμάτων, της λείπει η κατανόηση των ανδρικών δραστηριοτήτων και ιδιοτήτων και συχνά καθόλου δεν προσπαθεί να τις κατανοήσει. Αγαπά τον άνδρα, αλλά με ένα προσωπικό, κτητικό, ζηλιάρικο συναίσθημα. Αλλά παρόλο που τον αγαπά, δεν καταλαβαίνει ούτε εκτιμά τον κόσμο του, τα διαφέροντα του, τα ιδανικά του. Τείνει να τον θεωρεί σαν ένα άγριο που με τραχύ χέρι κρατά μια ντελικάτη πεταλούδα, που ανελέητα καταστρέφει ευωδιαστικά και πολύχρωμα άνθη, σαν ένα άτακτο αγόρι που έχει έφεση στον πόλεμο με τους άλλους, σαν εκείνο που ανόητα διακινδυνεύει τη ζωή του σε τολμηρά εγχειρήματα, που παίζει με τις περίπλοκες μηχανές του και που παραμελεί εκείνους που τον αγαπούν για να τρέξει εκεί όπου θα βρει αρχαία ερείπια ή σπάνια χειρόγραφα, ή για να συνθέσει δύσκολες και άχρηστες θεωρίες και συστήματα.

Σκόπιμα έχω υπερβάλλει την περιγραφή μου ακραίων περιπτώσεων για να παρουσιάσω το σημείο αυτό του θέματος μου με μεγαλύτερη σαφήνεια. Γενικά, ευτυχώς, τα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα όσο τα παρουσίασα. Η αμοιβαία κατανόηση αυξάνει, η σύγχρονη ζωή παρέχει διδακτικές εμπειρίες και ενθαρρύνει την προσαρμογή. Τα οδυνηρά χτυπήματα, στα οποία οι άνθρωποι είναι εκτεθειμένοι σωστά, τους αναγκάζουν να σκεφθούν, κι αυτό συμβαίνει στις κοινωνικές σχέσεις, όπως επίσης και στα παντρεμένα ζευγάρια. Κατά  τον ίδιο τρόπο πολλά πράγματα έχουν ήδη πραγματοποιηθεί, αλλά περισσότερο μπορούν να γίνουν. Αποφασιστικά βήματα χρειάζονται ως προς την ίδια μας την ψυχοσύνθεση, την εσωτερική μας ενοποίηση. Θα κατανοήσουμε τότε ότι οι ιδιότητες που παρατηρούμε στο αντίθετο φύλο είναι εξωτερικές εκδηλώσεις, προβολές όπως λέμε, μερικών λειτουργιών, τις οποίες και εμείς επίσης κατέχουμε, αλλ’ οι οποίες έχουν παραμείνει λανθάνουσες, υποτυπώδεις και κάτω από το κατώφλι της δικής μας συνείδησης.

Παρατηρώντας, κατανοώντας και εκτιμώντας τη γυναίκα, μπορεί ο άνδρας να αναπτύξει τη δική του λανθάνουσα και υποτυπώδη θηλυκότητα. Παρόμοια μπορεί να κάνει και η γυναίκα αναφορικά με τις ανδρικές ιδιότητες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορεί καθένας να καταστεί, ψυχολογικά, ένα πλήρες ανθρώπινο ον. Φυσικά, πρέπει καθένας ή καθεμία να διατηρεί μια υπεροχή των ψυχολογικών χαρακτηριστικών που ανήκουν στο δικό του ή δικό της φύλο, αλλά και τα χαρακτηριστικά του αντίθετου φύλου μπορούν και πρέπει να αναπτυχθούν ως ένα βαθμό για να επιτευχθεί η ισορροπία και η ολοκλήρωση που τόσο χρειάζεται. Χτίζοντας αυτή την «ψυχολογική γέφυρα» ανάμεσα στα δύο φύλα θα φτάσουμε σε μια αμοιβαία κατανόηση και επαρκή εκτίμηση του ενός προς το άλλο. Μπορούμε κατ’ αυτό τον τρόπο να εξαλείψουμε οδυνηρές παρεξηγήσεις και αναίτιες αντιθέσεις που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί και στη θέση τους να δημιουργήσουμε μια ευτυχισμένη και καρποφόρο συνεργασία, την ψυχοσύνθεση του άντρα  και της γυναίκας, το θαύμα της αληθινής αγάπης.

_______________________
*Ο Roberto Assagioli (27/02/1888 – 23/08/1974) ήταν Ιταλός ψυχολόγος, ειδικευμένος στην ανθρωπιστική και διαπροσωπική ψυχολογία. Υπήρξε ο εφευρέτης του κινήματος της ψυχοσύνθεσης και εξέτασε λεπτομερώς τη δυνατότητα της σταδιακής ολοκλήρωσης της προσωπικότητας μέσα από τη χρήση της Θέλησης.

Απόσπασμα από το βιβλίο: «ΒΑΣΙΚΑΙ ΕΝΝΟΙΑΙ ΨΥΧΟΣΥΝΘΕΣΕΩΣ», του οποίου, η μετάφραση & έκδοση πραγματοποιήθηκε το 1969 από τον κ.Τριαντάφυλλο Τριανταφύλλου. Τον ευχαριστούμε θερμά για την ευγενική παραχώρηση του αποσπάσματος, προς δημοσίευση.

Μεταφορά καθαρεύουσας σε δημοτική: solon.org.gr

Διαβάστε επίσης του Roberto Assagioli:
—Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ & Η ΨΥΧΟΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ, Μέρος Β΄, του Roberto Assagioli(Η μητρική αποστολή της γυναίκας)
—Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ & Η ΨΥΧΟΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ, Μέρος Γ΄, του Roberto Assagioli(α.Η γυναίκα στην εκπαίδευση, β.Η γυναίκα στη νοσοκομειακή περίθαλψη & γ. Η γυναίκα στην κοινωνική πρόνοια)
—Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ & Η ΨΥΧΟΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ, Μέρος Δ΄, του Roberto Assagioli (Η γυναίκα ως πηγή έμπνευσης)