ΠΑΙΔΕΙΑ & ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ, ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ

Η ΝΕΟΛΑΙΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ (του Γιάννη Ζήση)

aco - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

aco - Σόλων ΜΚΟΔυο νέα στοιχεία υφίστανται για την νεολαία του 21ου αιώνα:
1.
 Mια βιωματική κενότητα στον τρόπο της ανθρωπιστικής και της κοινωνικής μάθησης. Αυτή η κενότητα στην καλύτερη των περιπτώσεων προβάλλει ως ημιμάθεια και στη χειρότερη ως ομιλία μιας νέας «γλώσσας» χωρίς συντακτική και νοηματική υπόσταση, χωρίς ίχνος λογικής δημιουργικότητας. [1]
Το μόνο που διαφαίνεται να μένει ως προϊόν της παιδείας είναι ο επαγγελματικός μιμητισμός ως το ανώτατο στάδιο καταξίωσης. Όμως αυτή η τυποποιημένη προσαρμογή όπου θεωρείται ως αυτοσκοπός είναι ευτελής από ψυχική και ανθρώπινη σκοπιά.

2. Mια μειονεξία που δημιουργεί αλαζονεία, αδιαφορία και άγνοια. Αναδεικνύεται εντονότερα από κάθε άλλη φορά η αδιαφορία και η άγνοια ως στυλ «κουλτούρας», ως μαγκιά του ύφους ενάντια στην εσωτερικότητα και ως μια «κοινωνική» περίπου οργάνωση της δημιουργικότητας μια τρομερή πολιτιστική χαοτική πτώση της ψυχαγωγίας.Έτσι, δημιουργείται ένα χάσμα ανάμεσα στην ανθρωπότητα και τον ορθά νοούμενο ορθολογισμό. Αυτό το χάσμα απειλεί να κλονίσει τη δημοκρατικότητα που αποκαλύπτει την υποκρισία και την επιφανειακότητα του λεγόμενου πολιτισμού και της λεγόμενης παιδείας.

Ολοκληρωτισμός και το θυμικό κενό της νεολαίας
Η ψυχή της νεολαίας χαρακτηρίζεται από ένα θυμικό κενό κοινωνικότητας. Αυτό το κενό δεν φαίνεται ικανή η σημερινή «δημοκρατική» πολιτική να το κερδίζει. Αυτό το θυμικό, το ψυχικό κενό πρέπει να αποτελέσει την πρώτη βάση του δημοκρατικού και συμμετοχικού εγχειρήματος. Η νεολαία παρά τη δραματική κατάστασή της είναι μαρτυρία αλήθειας και ειλικρίνειας. Δύο στοιχεία που σε γενικές γραμμές λείπουν από την ηλικιωμένη κουλτούρα.

Το κύριο στοιχείο της νεολαίας είναι ότι αποτελεί την μόνη φάση -σε κανονικές κοινωνικές συνθήκες ανάπτυξης του ανθρώπινου πληθυσμού- προς μια ψυχική έκφραση. Συνεπώς –γενικεύοντας- από την νεολαία κυρίως αναμένεται ότι μπορεί να κυματίσουν ενδιαφέροντα, διαθέσεις και συλλογικότητες πέραν του οικονομισμού άσχετα από τον εμφανή καταναλωτισμό και την κοινωνική ραθυμία.

Το δυστύχημα είναι ότι προς το παρόν ο φασισμός και ο φονταμενταλισμός είναι τα μόνα πολιτικά κινήματα με μέλλον που διαθέτουν και επικαλούνται θυμικές εντάσεις. Κατά τα άλλα η νεολαία αποπροσωποποιείται και υποβαθμίζεται μέσω δημιουργίας άσκοπων θυμικών εντάσεων της τρέχουσας «υποκουλτούρας».

Ο ολοκληρωτισμός –κάθε μορφής- είναι «έτοιμος» ως μια «κουλτούρα» βαρβαρότητας να καλύψει το θυμικό πεδίο της νεολαίας. Η σημερινή οικονομιστική δημοκρατία δεν δείχνει ότι μπορεί να καλύψει το θυμικό πεδίο της νεολαίας, γιατί ο οικονομικός χαρακτήρας της ζητάει μια ατονική θυμικότητα. Προς το παρόν το μόνο εμπόδιο για την κυριαρχία του φονταμενταλισμού είναι η ανύπαρκτη ηγετική ενοποίηση στο προσκήνιο.

Η ορθολογική οργάνωση του ανορθολογισμού
Τα περισσότερα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν έχουν εποικοδομητικό ρόλο για την δημοκρατία. Το εξαγοράσιμο πάθος τους για θέατρο και δημόσια τραγικότητα είναι υπονομευτικό. Η κατοχή τους –στις περισσότερες περιπτώσεις- από ανθρώπους με μεγάλο πλούτο αναπόφευκτα χρωματίζει τους σκοπούς και την κατεύθυνση της δράσης τους. Η σύγκρουση συμφερόντων φέρνει μερικές φορές στην επιφάνεια υποθέσεις ανάμιξης ΜΜΕ  σε εκβιασμούς πολιτικών, υποκλοπές τηλεφώνων και «αυτοκτονίες» εμπλεκόμενων δημοσιογράφων, θέτοντας θέμα ύπαρξης ενός αφανούς ολοκληρωτισμού.  [2]

Ο 21ος αιώνας δεν θα μπορέσει να γίνει αιώνας δημοκρατίας αν δεν είναι δημοκρατική η ψυχή και ορθολογική η δράση της νεολαίας. Η τεχνοκρατία δεν μπορεί να αποτελέσει τον μοχλό της δημοκρατίας μέσα από την οικονομία. Η δημοκρατία χρειάζεται και θυμική τεκμηρίωση και αυτή την χάνει. Ας μην ξεχνάμε επίσης τον ρόλο της κοινωνικής αδικίας που πυροδοτεί ο τρόπος της σημερινής διαχείρισης των ανθρώπων που βασίζεται σε μια σειρά από «αθώες απάτες». [3]

Είναι καιρός να αναδιαταχθούν οι θυμικές δυνάμεις και παράμετροι της δημοκρατίας. Είναι καιρός για αυτοκριτική και εξισορροπητική δράση. Ο κόσμος μας είναι ακόμα μπροστά στο τραγικό τρίστρατο του Οιδίποδα, αν και οι τάσεις διαφαίνονται αν και η διορατικότητα ήδη δικαιώνεται και από τα πρώτα γεγονότα ανατροπής του σκηνικού μιας επιφανειακής ευταξίας:

Η λεκτική και η ακουστική στενότητα των νέων αλλά και της κοινωνίας ολόκληρης, μαζί με την επιφανειακότητα της διανόησης -παρόλη την τεχνοκρατική δομή της- δεν εγγυάται ότι η ιστορία θα παραμείνει στο άρμα του ορθολογισμού, αν είναι σε αυτό.

Η σαπουνόπερα της Μπέλ επόκ τελειώνει, η χώρα των super markets ήδη συγκινείται από την ωδή της αυτοκαταστροφής.

Το στοχαστικό διάλειμμα, η Μπρεχτική αποστασιοποίηση ανάμεσα στα δυο έργα είναι μάλλον ανύπαρκτη και η προσωπικότητα των ανθρώπων είναι επαρκώς αναλώσιμη και εύφλεκτη στις αλλαγές. Αυτό συμβαίνει ίσως επειδή ο ορθολογισμός -όπως έλεγε ο Μαρκούζε- ή ο πολιτισμός -σύμφωνα με τον Καρλάϋλ- διακοσμεί απλώς κάτι βαθύτερο. Μπορούμε εδώ να θυμηθούμε και το κλασικό έργο του Φρόυντ «ο πολιτισμός ως πηγή δυστυχίας».

Η «ορθολογική οργάνωση του ανορθολογισμού» έχει επίκεντρό της τον ανορθολογισμό σε μάκρος χρόνου. Η μεταφορά του Ορθού Λόγου και του Κλασικισμού σε σλόγκαν είναι ιδιαίτερα δυσχερής και προσκρούει σε δυο αντιπάλους:

  1. τη διάψευση του ορθολογισμού και των κλασικών αξιών από την καθημερινή κοινωνική και οικονομική αλλοτρίωση και
  1. την στενότητα της επικοινωνίας, του διαλόγου, της έκφρασης και της ακοής, με δεδομένο τον πληθωρισμό των σωμάτων και τη θυμική ισχύ του παραλόγου.

Νεολαία – κλασική σκέψη – ολοκληρωτισμός

Αν η κλασική σκέψη δεν συνθεθεί και δεν επεξεργαστεί τον εαυτό της με τα δεδομένα της σύγχρονης επικοινωνιακής βιομηχανίας θα αποτύχει οριστικά. Aν η κλασική σκέψη δεν αναμετρηθεί με τον εκτρωματικό της απόγονο -την τεχνοκρατία- δεν θα υπάρξει ομαλή διαδοχή.

Το ρήγμα του Ορθολογισμού και του Κλασικού Ανθρωπισμού και Οικολογισμού -με την ανθρωπότητα και την Νεολαία- πρέπει να θεραπευθεί τώρα. Αυτό δεν μπορεί να γίνει με την αθυμία και την υποκρισία του μεγαλύτερου μέρους της λεγόμενης «πνευματικής» ηγεσίας, των χρισμένων «επωνύμων» που πάσχουν από ιστορική απουσία, από μια επιδημία Αλτσχάϊμερ. Εάν ήταν διαφορετικά δεν θα ξαναγυρίζαμε σχεδόν αδιαμαρτύρητα σε στάσεις ζωής που κυριάρχησαν πριν το ξέσπασμα των δύο μεγάλων παγκόσμιων πολέμων.

Χρειάζεται πολύ δουλειά για να γεφυρωθούν και να εμπνευσθούν τα θυμικά χάσματα της «κουλτούρας» με τον Ορθολογισμό και το Ήθος της Ανιδιοτέλειας, την μόνη αξία βάθους.

Χρειάζεται μια τεράστια επένδυση και πριμοδότηση του Πνεύματος και της Ψυχής στην σύγχρονη επικοινωνιακή βιομηχανία.

Μηνύματα βγαλμένα από την καρδιά της αυτοκριτικής του ανθρώπινου πολιτισμού, από στοχασμό και έμπνευση πρέπει να επαναφορτίσουν με το ήθος τους τη Δημόσια και την Ιδιωτική Επικοινωνία, να γεμίσουν με πολίτες το Μέλλον.

Η θυμική ισχύ χρειάζεται απεριόριστα για να επαναφέρει το Νόημα του Πολιτισμού στο προσκήνιο της Ιστορίας με όλο το δέος και το ρίγος του Οικουμενικού Πατριωτισμού της Ανιδιοτέλειας.

Η ιδεολογία της τεχνολογίας και της οικονομίας έχει ήδη φθαρθεί λόγω της υιοθέτησης της από την εξουσία ως πανάκειας και έχει χρεωθεί τα πολιτικά, οικονομικά, και περιβαλλοντικά αδιέξοδα. Η ιδεολογία της τεχνολογίας και της οικονομίας δεν θα αντέξει στην επίθεση αλλά και τον πλουραλισμό του φονταμενταλισμού που έχει την ευχέρεια να αφήνει αναλλοίωτους τους ανθρώπους και να τους αθωώνει ως ενεργούμενα του.

Αντίθετα ο Ορθολογισμός και η Ηθική δεν θα προσκρούσουν μόνο στα θυμικά φράγματα, αλλά και σε νοητικές παρανοϊκές στενότητες που δεν είναι συνήθως εμφανείς.

Το κύρος της μαζικής επικοινωνίας ή καλύτερα της συλλογικής κυκλοφορίας σημάτων μπορεί να μειώσει τη δυσχέρεια αυτή του Λόγου και του Ήθους. Το επίκεντρο αυτής της Κοινωνίας Λόγου και Ήθους πρέπει να είναι η Νεολαία.

Η ευθύνη της επιλογής πρέπει να ανήκει στους νέους και στους λαούς
Δεν αρκεί μόνο να θεραπεύσουμε το πρόβλημα της ανεργίας της νεολαίας -πράγμα πανάθλιο- δεν αρκεί να εφοδιάσουμε με οικονομικές ιδέες το παραγωγικό δυναμικό της νεολαίας, αλλά πρέπει να φροντίσουμε ώστε συνθήματα που έχουν ένα πρωτογενή δυναμισμό στις ενορμήσεις της νεολαίας να πλαισιωθούν με δημοκρατικότητα, κοινωνικότητα και ορθολογισμό. Διαφορετικά συνθήματα ναζιστικά όπως «χαρά δια της δυνάμεως και δύναμη δια της χαράς» θα γίνουν τα επίκεντρα της ψυχαγωγίας της μέσα από υπερβολή και υστερία, σχηματίζοντας μια συλλογική μαζική ακοινωνησία ως παρακαταθήκη έτοιμη να βρει και την καταστροφική της πολιτική έκφραση.

Η επικοινωνιακή στρατηγική των συμφερόντων έχει ήδη καταλύσει τη συνταγματική δημοκρατία [4] του 18ου και 19ου αιώνα επιβάλλοντας ένα μαζικό πολιτισμό ως μήτρα όλων των ολοκληρωτισμών όπως έλεγε ο Καρλ Γιάσπερς.

Η υφιστάμενη κατάσταση απαιτεί ένα νέο θεσμικό όραμα –τόσο για την επικοινωνία όσο και για τον ρόλο του πνευματικού κεφαλαίου σε μια επικοινωνιακή δημοκρατία. Η διαρκής θεσμική και δημοκρατική λειτουργία του πνεύματος πρέπει να είναι ουσιαστική στην νεολαία και τον 21ο αιώνα.

Η στρατηγική ανάγκη για είσοδο της κλασικής σκέψης στο προσκήνιο της νεολαίας και της θεσμικής δημοκρατίας και της επικοινωνίας, δεν πρέπει να αποτελέσει ένα νέο εφαλτήριο λεπτοφυούς φασισμού ή μια νέα κεφαλή της Λερναίας Ύδρας του.

Η ευθύνη της επιλογής πρέπει να ανήκει στους νέους και στους λαούς. Η νεολαία και η ανθρωπότητα έχοντας στη διάθεσή της τη σύγχρονη τεχνολογία επικοινωνίας, έχουν πια οριστικώς χάσει το άλλοθι της άγνοιας.  Και βέβαια ο πνευματικός κόσμος έχει χάσει την αθωότητά του πριν από την τεχνολογία των media.

Αναφορές
[1] Ζήσης Γιάννης, H κρίση, η ανεπάρκεια και ο ανασχεδιασμός της εκπαίδευσης
[2] Άρης Χατζηστεφάνου, “Ο θαυμαστός υπόκοσμος του κυρίου Μέρντοχ”, Πριν28/7/2011 (προσθήκη συντακτών του ΣΟΛΩΝΑ)
[3] Τζον Γκαλμπρέιθ, Τα Οικονομικά της Αθώας απάτης
[4]  Γιάννης Ζήσης, Η πυραμίδα της στρεβλής υπανάπτυξης ή της ανυπαρξίας της δημοκρατίας

Γιάννης Ζήσης
Συγγραφέας

Φωτό: wikimedia

Σχετικά άρθρα