Στο πεδίο της πολιτικής χρειάζεται ουσιαστική καινοτομία και αυτή μπορεί να παραχθεί μέσα από μια φασματική ανίχνευση των πεδίων δυναμικής της. Εδώ, ακριβώς, απαιτείται μια νέα φασματική πολιτική θεωρία αναθεμελίωσης των πολιτικών, των κοινωνικών, αλλά και των οικονομικών επιστημών.
Η τριπλή κρίση του κοινοβουλευτισμού
Προτού προχωρήσουμε σε αυτή τη φασματική θεώρηση και προσέγγιση της πολιτικής, είναι ανάγκη να κάνουμε μια κριτική προσέγγιση στο ζήτημα του κοινοβουλευτισμού, διότι αυτό είναι ένα κεντρικό ζήτημα τόσο για την κρίση της πολιτικής, όσο και για τον πραγματισμό της προσέγγισής μας.
Ο κοινοβουλευτισμός διέρχεται μια τριπλή κρίση:
πρώτον, είναι παγιδευμένος σε μια διαπλοκή στο πεδίο της οικονομικής διακυβέρνησης·
δεύτερον, λειτουργεί με μια ρητορικοποίηση της αντιδικίας, με μια υπερβολή κριτικής, χωρίς ουσιαστική συνέργεια και αποτελεσματικότητα διαλόγου και επικοινωνίας·
τρίτον, λειτουργεί ή εκπίπτει σε κλειστό ολιγαρχικό σύστημα μέσω:
- της διαμεσολαβούμενης επικοινωνίας της πολιτικής κοινωνίας και της αγοράς·
- της οικονομικής διαπλοκής και της ισχύος·
- της θεσμικής στένωσης της δημοκρατίας.
Αυτό δεν σημαίνει ότι ο κοινοβουλευτισμός πρέπει να απαξιωθεί ολοκληρωτικά, αλλά ότι πρέπει να βελτιωθεί με θεσμικό πλουραλισμό και με διαδικασίες αποτελεσματικότητας γύρω από τη δημοκρατική, κοινωνική και ομαδική διεύρυνση της πολιτικής κοινωνίας.
Ανθρώπινος παράγοντας και κρίσεις
Θα κάνουμε, επίσης, μια δεύτερη θεμελιώδη ανθρωπολογική διαπίστωση γύρω από το ζήτημα της εξελικτικής θεώρησης και της λειτουργίας του ανθρώπινου παράγοντα:
Σε κάθε κρίση απόδοσης των συστημάτων αναδεικνύεται ο ανθρώπινος παράγοντας τόσο με την ατομική όσο και υπό την κοινοτική του δυναμική.
Το κρίσιμο ζήτημα για την απόδοση του ανθρώπου στο ιστορικό γίγνεσθαι είναι ότι η ανέλιξη της ανθρώπινης βούλησης είναι ο υποκειμενικός προσδιοριστικός παράγοντας των εξελίξεων:
- είτε αυτή αφορά την εκδήλωση της ζήτησης – επιθυμίας, στο πεδίο το οικονομικό και το πολιτισμικό·
- είτε αφορά το κύριο πεδίο θεσμικής έκφρασης της βούλησης, που είναι το πεδίο της διακυβέρνησης.
Στο πεδίο της βούλησης είναι που πρέπει να αναδειχθεί και να εστιαστεί η εξέλιξη του ανθρώπου, γιατί αυτό είναι το πεδίο που διασυνδέει την ελευθερία με το παιγνίδι και την απόδοση ή την αποτελεσματικότητα.
Η θέληση ως πεδίο εξυγίανσης του ανθρώπινου παράγοντα
Η θέληση αποτελεί το πεδίο της εξυγίανσης της λειτουργίας του ανθρώπινου παράγοντα. Δεν βλέπουμε κανέναν λόγο αντιδικίας του ανθρώπου με την υγεία του ή με την εξυγίανση των ρυθμιστικών δυνατοτήτων, ιδιοτήτων ή όψεών του.
Υπό την έννοια αυτή, χρειάζεται μια εξυγίανση στο πεδίο της θέλησης, της επίκλησης, της επιθυμίας, της ζήτησης. Η ίδια η θέληση εκφράζεται ως ρυθμιστική διέπουσα αρχή, ως διαμορφωτικός και επικλητικός παράγοντας αίτησης και δυναμικής.
Το ζητούμενο είναι να προσεγγίσουμε υγιώς το ζήτημα της θέλησης:
- στο πεδίο της παιδείας·
- στο πεδίο της λειτουργίας της πολιτικής·
- στο πεδίο της πολιτισμικής και της πνευματικής θεώρησης.
Αυτό ήταν το κύριο μέλημα σε όλους τους μεγάλους στοχαστές της Δύσης (προ-Σωκρατικά, μετα-Σωκρατικά, Πλατωνικά, Αριστοτελικά, Καντιανά) και της Ανατολής.
Η εξυγίανση της θέλησης συνδέεται με τη φασματική αλληλουχία, ισορροπία και σύνθεση. Πρωταρχικά, πρέπει να αναπτύξουμε την θέληση για το καλό. Όσο ενοχλητική και αν φαίνεται στη σημερινή μας εποχή, η αναφορά στο «καλό» ως ένα αξιακό πεδίο είναι η λέξη που υποδηλώνει την απελευθερωτικότητα. Παρότι το αγαθό υποδηλώνει την απελευθερωτικότητα, αυτό έχει δυσφημιστεί από τους «ιεροκήρυκές» του μέσα στους αιώνες.
Οι ιεροκύρηκες, έχοντας υποδαυλίσει τον δογματισμό, το θρησκευτικό και εθνικό μίσος, τον σκοταδισμό, την άρνηση της επιστημονικής σκέψης, τους θρησκευτικούς πολέμους και τις Ιερές Εξετάσεις, απαξίωσαν την ιδέα του αγαθού στη συνείδηση του ανθρώπου. Η απαξίωση αυτή του αγαθού, του καλού και της ηθικής διευκόλυνε τον δρόμο του ολοκληρωτισμού και της εξουσίας ως ζωικής τιτανικής ωμότητας και βαρβαρότητας.
Η έκφραση της θέλησης για το καλό
Χωρίς θέληση για το καλό, δεν θα μπορέσει να λειτουργήσει αποτελεσματικά και ουσιαστικά η θέληση για δύναμη. Για να αναπτυχθεί θέληση για το καλό πρέπει να εκδηλωθεί:
- ως θέληση ολοκλήρωσης του ατόμου στο όλο·
- ως θέληση για θυσία υπό την έννοια του λόγου, της καθαρής λογικής και της αγάπης, της γνώσης και της ερμηνείας – υπό την έννοια, δηλαδή, μιας φαινομενολογικής αποσύνδεσης, απόσπασης, αδιαφορίας και αμεροληψίας, υπό την έννοια μιας αναλογικής δικαιϊκής προσέγγισης της σχέσης μεταξύ του μέρους και του όλου.
Η θέληση για το καλό, για να είναι αληθινή, θα πρέπει να λειτουργήσει:
1. Με όρους ελευθερίας από τον ολοκληρωτισμό, την κιβδήλευση, την αλλοτρίωση και την εξουσία σαν αυτοσκοπό.
2. Με όρους αναγνώρισης του πεδίου των ιδεών όπως η ελευθερία, η ισότητα και η αδελφοσύνη.
Μόνο με αυτούς τους όρους μπορεί να εκδηλωθεί αβλαβώς, υγιώς και εξελικτικά η θέληση για δύναμη. Η θέληση για δύναμη, λοιπόν, που θα επιφέρει αποτελεσματικότητα, θα επιφέρει ζωτικότητα εκφράζοντας το καλό και τη σύνθεση απελευθερωτικά.
3. Με όρους εξισορρόπησης της συστημικής κλίμακας και εσωτερικής οργάνωσης του μεγέθους ή της ποσότητας, επιτρέποντας, έτσι, στο άτομο να λειτουργήσει απέναντι στην πλανητική διάσταση με όρους επάρκειας, εναρμονιστικής ποιότητας, ακεραιότητας και αποδοτικότητας.
4. Με όρους ισχυρής ηθικής και πνευματικής ανέλιξης ή εναρμόνισης της ανθρώπινης προσωπικότητας σε έναν φασματικό ορίζοντα με πλουραλισμό, αφθονία και πληρότητα.
Γιάννης Ζήσης
Φωτό: wikimedia
Το παρόν κείμενο αποτελεί μέρος του δοκιμίου με τίτλο “Πολιτικές αξίες και αξιοπιστία στη νέα εποχή” το οποίο δημοσιεύεται σταδιακά.
