Παρατηρώντας τη διεθνή δημοσιογραφία για τα οικονομικά θέματα διαπιστώνει κανείς μια αδυναμία ή φόβο για να μιλήσει για την ολιστική φύση της οικονομικής κρίσης. Με αυτό, εννοούμε τη διαπίστωση ότι η οικονομία δεν κινδυνεύει μόνο από τη στρέβλωση του βασικού κανόνα της προσφοράς και της ζήτησης της αγοράς, αλλά και από την προσβολή του περιβάλλοντος, την επέκταση του καταναλωτικού τρόπου ζωής σε συνθήκες εξάντλησης φυσικών πόρων, τη διάχυτη κυρίαρχη τάση για κυριαρχία του ανθρώπου, τη νομιμοποίηση των «επαγγελματικού επιπέδου» διαμορφωτών κοινής γνώμης, των διάφορων κέντρων διασποράς φόβου, τα ΜΜΕ που είναι στα χέρια μιας ολιγαρχίας πλούτου κλπ.
Σε κάθε συζήτηση για τη σημερινή παγκόσμια οικονομική κρίση –και όχι μόνο- κυριαρχούν κομματικές, οικονομικές ή ιδεολογικές σκοπιμότητες και προκαταλήψεις. Έτσι, ο δημόσιος διάλογος δεν επικεντρώνεται σε ολόκληρη την εικόνα, γιατί εάν τεθεί ορθά το ερώτημα, τότε η απάντηση θα είναι ανατρεπτική για όλους!Δυστυχώς δεν έχει υπάρξει ακόμα μια συνθετική κοινωνική θεωρία που να λαμβάνει υπόψη της ολόκληρη την εικόνα. Παρόλα αυτά, για να υπάρξει, θα πρέπει προηγουμένως να αναγνωριστεί η έλλειψή της! [1]
Ο ρόλος των πολιτικών
Για να δικαιολογήσουν οι πολιτικοί τον τίτλο τους θα πρέπει να δώσουν λύσεις σε δύσκολα προβλήματα όπως:
1.Πως θα μειώσουν άμεσα το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και την ποσότητα απελευθέρωσης αερίων του θερμοκηπίου, χωρίς την κατάρρευση της υπάρχουσας δομής της οικονομίας;
2.Πως θα αναδιανείμουν τον παγκόσμιο πλούτο χωρίς ο σχεδιασμός τους να υπαγορεύεται από φθόνο απέναντι στην εξουσία των πλούσιων; Όπως έδειξε η ιστορία- ο φθόνος για την εξουσία ανακυκλώνει τις κραυγαλέες ανισότητες και βαναυσότητες μετά από κάθε «επανάσταση». Όλες οι ιδεολογίες υπονομεύονται από την ανθρωπολογική ανωριμότητα του ανθρώπου,η οποία είναι το σύνηθες υπόστρωμα όχι μόνο των πλούσιων αλλά και των φτωχών.
3.Πως θα τερματιστεί ο έλεγχος της σκέψης των ανθρώπων (από τους διαμορφωτές «συναίνεσης», τους διασπορείς μαζικών φόβων, τα ελεγχόμενα πρακτορεία ειδήσεων, τα ελεγχόμενα από μια χούφτα πλούσιων ανθρώπων think tank και ΜΜΕ κλπ);
Όσο οι πολιτικοί δεν δίνουν βιώσιμες λύσεις σε τέτοιου είδους πραγματικά προβλήματα θα δικαιολογούν τοποθετήσεις όπως του Πωλ Βαλερύ:
«Η πολιτική ήταν αρχικά η τέχνη του να εμποδίζεις τους άλλους να ανακατεύονται σε ό,τι τους αφορά. Σε μια επόμενη φάση προστέθηκε η τέχνη του να αναγκάζεις τους άλλους να αποφασίζουν γι’ αυτά που δεν καταλαβαίνουν»[2]
Η αγάπη του χρήματος και της εξουσίας ως η ρίζα του προβλήματος
Προς το παρόν το χρήμα συγκεντρώνεται σε μια μικρή ομάδα ανθρώπων. Η δυνατότητά της να συγκεντρώνει τόση πολύ μεγάλη εξουσία, οφείλεται στο ότι οι άνθρωποι υιοθετούν την αγάπη της εξουσίας ως την πρώτη -έναντι όλων των άλλων- αρχή. Βάζοντας όλους στο παιγνίδι αυτό, οι πιο ικανοί αρπάζουν την εξουσία για τον εαυτό τους σε «νομιμοποιημένες» γι’ αυτούς συνθήκες. Είναι η συνθήκη που τους επιτρέπει να αυθαιρετήσουν. Ακόμη και ο φθόνος προς τους εξουσιάζοντες δημιουργεί πολώσεις όπου εγκλωβίζουν όλους στο παιχνίδι τους.
Τί θα γίνει εάν σταματήσει το κυνήγι της εξουσίας και του χρήματος από τους ανθρώπους για προσωπικούς σκοπούς; Τι θα γίνει εάν πάψει η απόκτηση της εξουσίας να θεωρείται ως υπέρτατη αρχή; Τότε θα σφραγιστεί η πύλη της νομιμοποίησης του κάθε ολοκληρωτισμού. Η κυριαρχική ελίτ θα χάσει τη νομιμοποίησή της και θα αποδυναμωθεί η αποτελεσματικότητα της αρχαίας της τεχνικής της διασπαστικής χρήσης του φόβου και της υπνωτικής δύναμης της επιθυμίας. Γι’ αυτό και ο εμπνευστής του «κοινωνικού συμβολαίου» Ζαν Ζακ Ρουσσώ θεωρούσε πως:
«Αυτοί που θα θελήσουν να πραγματευτούν χωριστά την πολιτική και την ηθική δεν καταλαβαίνουν τίποτα για καμιά από τις δύο» [3]
Το γεγονός και μόνο ότι συζητάμε για την κερδοσκοπία -έτσι όπως την ξέρουμε σήμερα- αποτελεί απόδειξη του πόσο έχει επεκταθεί ο οικονομικός ολοκληρωτισμός και του πόσο μια «άσχημα τοποθετημένη δύναμη» επιτρέψαμε να μας ελέγχει. Τώρα που η κερδοσκοπία χτύπησε τις δυτικές κοινωνίες, υπάρχει ελπίδα να γίνουν κάποιες θεμελιώδεις αλλαγές, θεσμικές αλλά και ψυχολογικές.
Ως ανθρωπότητα, βιώσαμε το πώς μια «συντροφική» ιδεολογία όπως ο κομουνισμός, και πως μια «φιλελεύθερη» ιδεολογία, μπορούν να γίνουν μορφές ολοκληρωτισμού εάν δεν υπάρξει μια αυτοεπιλεγόμενη διαδικασία μετουσίωσης της αρχέγονης τάσης για κυριαρχία. Αυτό βρίσκεται πίσω από τη διαπίστωση του οικονομολόγου Γκαλμπρέιθ ότι «στον καπιταλισμό έχουμε τη στυγνή εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, ενώ στον κομουνισμό έχουμε ακριβώς το αντίθετο». Λόγω αυτής της εμπειρίας και της διάχυσής της σε παγκόσμια κλίμακα, αντιμετωπίζουμε την ευκαιρία να δώσουμε μια σοφότερη -από κάθε άλλη που δώσαμε στο παρελθόν- απάντηση.
Εμπόδιο στην ανθρωπολογική ωρίμασή μας στέκεται ο φόβος. Όχι στην περίπτωση που τον αντικρίζουμε, αλλά στην περίπτωση που παραδινόμαστε σε αυτόν. Είναι ένδειξη ωριμότητας το ότι νιώθουμε τον φόβο – γιατί δεν είμαστε αφελείς ή βλάκες. Η πρόκληση βρίσκεται στο να ενεργούμε το σωστό, παρά την πίεση που μας ασκεί ο φόβος.
Συμπέρασμα
–«Χρειάζεται μια «νέα σύνθεση, ένας πλανητικός τρόπος του σκέπτεσθαι και συναισθάνεσθαι, όπου θα είναι για τον επόμενο αιώνα, ό,τι ο Σχολαστικισμός για το μεσαίωνα και ό,τι ο Μαρξισμός για το μισό του σύγχρονου κόσμου. Η νέα αυτή σύνθεση πρέπει να αποτελεί μια παγκόσμια φιλοσοφία-όχι πλέον την αποκλειστική ιδιοκτησία ή συνεισφορά του «Δυτικού ανθρώπου»-και θα πρέπει να βρίσκει την πρακτική της εφαρμογή όχι μόνο στη δύση, αλλά και στην ανατολή.» [4]
— Οι κρίσεις των ανθρώπινων συστημάτων παράγονται από την αναγόρευση της αγάπης του χρήματος και της εξουσίας ως της υπέρτατης αρχής έναντι όλων των άλλων.
–«Ο 21ος αιώνας πρέπει να σημάνει ένα σημαντικό πλέον γίγνεσθαι, μια σημαντική κινητοποίηση στην υπερβατική οντολογία και κοσμολογία, στην υπερβατική ανθρωπολογία, η οποία θέτει κατ’ ουσίαν ξανά μερικές βασικές και θεμελιώδεις Πλατωνικές -και όχι μόνο- αναγνωρίσεις. Πέρα από όποιες αποσπασματικές αποτυχημένες ή αναχρονιστικές επιμέρους απόψεις, που αντίστοιχα ανάλογές τους κυοφορούνται και στη σύγχρονη επιστημονοτεχνική κατεστημένη εγκυρότητα»[5]
Αναφορές:
[1] Ζήσης Γιάννης, 2010, Η ΟΛΙΣΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ – ΟΛΙΣΤΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ
[2] Βικιφθέγματα, Αρχική σελίδα
[3] Rousseau Jean Jacques, ΑΙΜΙΛΙΟΣ, τόμος α, σελ 29
[4] Oliver Reiser, Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΩΣ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
[5] Ζήσης Γιάννης, 2009, ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΜΙΑΣ ΚΟΣΜΟΘΕΩΡΙΑΣ ΠΟΥ ΣΥΝΘΕΤΕΙ ΚΑΙ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΝΕΙ ΤΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΚΑΤΑΛΥΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
Αλέξανδρος Μπέλεσης,
Μέλος της Μ.Κ.Ο. Σόλων
info@solon.org.gr
(Φωτό: wikimedia)
