Για άλλη μια φορά εισερχόμαστε σε μια περίοδο κρίσης. Προηγήθηκε η πτώση του τοίχους του Βερολίνου που συμβόλισε το τέλος της πλάνης ότι τα προβλήματα του ανθρώπου θα λύνονταν με τον πλήρη έλεγχο της οικονομίας από το κράτος. Η πτώχευση της Leehman Brothers ήδη συμβολίζει το τέλος της πλάνης ότι τα προβλήματα του ανθρώπου θα λύνονταν εάν αφεθούν οι αγορές να «αυτορυθμιστούν», χωρίς κανέναν θεσμικό έλεγχο που θα τις επόπτευε για τυχόν βλάβη του κοινού καλού. Έτσι, όπως λέει ο John Galbraith, στην πράξη, «στον καπιταλισμό έχουμε τη στυγνή εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, ενώ στον κομουνισμό έχουμε ακριβώς το αντίθετο».
Ο John Galbraith, στα “Οικονομικά της Αθώας Απάτης”* ασχολείται «με το πώς η οικονομία και γενικότερα τα οικονομικά και πολιτικά συστήματα καλλιεργούν τη δική τους αλήθεια, είτε λόγω χρηματικών ή άλλων πιέσεων είτε εξαιτίας της πρόσκαιρης μόδας», στην οικονομία της «ελεύθερης αγοράς». Θεωρεί ότι η οικονομία της αποκαλούμενης «ελεύθερης αγοράς», έτσι όπως υπάρχει στην πράξη, δεν θεμελιώνεται στην θεωρία της, αλλά σε ορισμένες κοινά αποδεκτές απάτες.
Μερικές αθώες και μη απάτες
Μια από τις πιο διαδεδομένες απάτες είναι ο μύθος της κυριαρχίας του καταναλωτή, ο οποίος υποτίθεται ότι επιλέγει ελεύθερα αυτό που επιθυμεί. Όμως «η πίστη στην οικονομία της αγοράς στην οποία ο καταναλωτής κυριαρχεί είναι μια από τις πιο διάχυτες μορφές απάτης», καθώς η «δύναμη του παραγωγού εξαπλώνεται τόσο, ώστε να επηρεάζει ακόμη και να ελέγξει την καταναλωτική ζήτηση» μέσω της διαφήμισης και της διαπλοκής με τους πολιτικούς.
Η πραγματικότητα του «ελέγχου της ζήτησης» από το κεφάλαιο, αποτελεί ένα θέμα ταμπού για την ακαδημαϊκή κοινότητα. Δεν σχολιάζεται στις οικονομικές συζητήσεις, ούτε στις αίθουσες διδασκαλίας, και δεν γίνεται λόγος για «οικονομική εξουσία». «Μια καθόλου αθώα απάτη». Για την «αποδεκτή απάτη» που αποκαλεί ως «θαυμαστή και καλοπληρωμένη διαχείριση της ανταπόκρισης του κοινού» -εκλογικού και καταναλωτικού- για τη οποία δαπανώνται «απροκάλυπτα μεγάλα χρηματικά ποσά» υπάρχει μια συνενοχή.
Ο John Galbraith, καταπιάνεται και με τον μύθο της διάκρισης των «δύο τομέων», του ιδιωτικού και του δημόσιου. Στην πράξη λέει υπάρχει απορρόφηση του δημόσιου από τον ιδιωτικό, με προφανείς οι βλάβες στο κοινό καλό, στο δημόσιο συμφέρον και στην διεθνή ειρήνη. Η «βιομηχανία όπλων είχε αναλάβει τον έλεγχο της δημόσιας εξοπλιστικής πολιτικής» και «η άμυνα και η ανάπτυξη των οπλικών συστημάτων είναι παρακινητικές δυνάμεις στην εξωτερική πολιτική».
Άλλη μια κυρίαρχη μορφή απάτης είναι η ικανότητα πρόβλεψης των οικονομικών ευκαιριών και γεγονότων. Όμως, «αυτό που προβλέπεται είναι αυτό που οι άλλοι επιθυμούν να ακούσουν ή από το οποίο να αποκομίσουν κάποιο έσοδο ή κέρδος, ή ελπίδα». Το ότι κανένας οίκος αξιολόγησης δεν προειδοποίησε για το κράχ του 2008, αποτελεί μια απόδειξη αυτού του ισχυρισμού. Εξάλλου, το γεγονός ότι οι οίκοι αυτοί αξιολογούν τον πελάτη που τους πληρώνει, δημιουργεί μια κατάσταση σύγκρουσης συμφέροντος που αποτρέπει την αντικειμενική γνώση ακόμη και εάν αυτή υπάρχει. Ο γενικός εισαγγελέας της πολιτείας της Νέας Υόρκης, Έλιοτ Σπίτζερ, αποκάλυψε ότι αναλυτές της Γουόλ Στριτ, (Merrill Lynch) «επέλεξαν να κάνουν προβλέψεις που επιβράβευαν στο έπακρο εκείνους που είχαν παραγγείλει την έρευνα».
Συμπέρασμα
Αυτό το βιβλίο, από μια σκοπιά, αναλύει το υπόβαθρο πάνω στο οποίο έχει στηθεί ο αναδυόμενος οικονομικός ολοκληρωτισμός. Ο συγγραφέας καταλήγει στο ότι «η ελευθερία δεν πρέπει να συγκαλύπτει ούτε την νόμιμη ούτε την παράνομη κατάχρηση εισοδήματος ή πλούτου», και προειδοποιεί:
«Μια κοινωνία, στην οποία κυριαρχεί το επιχειρηματικό οικονομικό έγκλημα και η κατάχρηση, ούτε μπορεί να προσφέρει ούτε πάνω από όλα μπορεί να επιβιώσει».
______________
*John Galbraith, Tα Οικονομικά της Αθώας Απάτης, 2006, Εκδοτικός Οίκος Α.Α. Λιβάνη, σελ. 117
Ο Τζον Κένεθ Γκάλμπρεϊθ (1908- 2006) ήταν σπουδαίος Καναδοαμερικανός οικονομολόγος. Υποστηρικτής του Κευνσιανισμού, υπήρξε σύμβουλος του Φραγκλίνου Ρούσβελτ στην περίοδο του New Deal. Έγραψε πολλά βιβλία, τα πολλά από τα οποία έγιναν διάσημα. Μεταξύ των διασημότερων έργων του ήταν ο Αμερικανικός Καπιταλισμός (1952), Η Κοινωνία της Αφθονίας (1958) και Το Νέο Βιομηχανικό Κράτος (1967). Δίδαξε για πολλά χρόνια στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Υπηρέτησε τις προεδρίες των Ρούσβελτ, Τρούμαν, Κέννεντι και Τζόνσον.
Αλέξανδρος Μπέλεσης
Μέλος της ΜΚΟ Σόλων
info@solon.org.gr
24 Φεβρουαρίου 2011
