ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ & ΜΥΘΟΛΟΓΙΑΣ, ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

ΤΟ ΗΘΙΚΟ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ (του Γιάννη Ζήση)

Diluvio - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

 Diluvio - Σόλων ΜΚΟΥπάρχουν πάντα ιστορικά παραδείγματα που αποτελούν πρόκληση για την  πνευματική και ηθική ευθύτητά μας. Για παράδειγμα, όταν θαυμάζουμε τον Παρθενώνα ή την Καπέλα Σιξτίνα θυμόμαστε άραγε τον άδικο τρόπο εξασφάλισης της χρηματοδότησης για την ανοικοδόμησή τους; Θυμόμαστε άραγε ότι η ανοικοδόμηση του Παρθενώνα βασίστηκε στην λήστευση του συμμαχικού ταμείου, στους δούλους του Λαυρίου και στην πολιτική διαφθορά;

        Αντίστοιχα, όταν θαυμάζουμε την Καπέλα Σιξτίνα, θυμόμαστε άραγε ότι χρηματοδοτήθηκε από χρήματα που προέκυπταν από -την μεγάλη πανευρωπαϊκή απάτη- που αποκαλούμε συγχωροχάρτια, μια επινόηση ιδιαίτερα ιταμής και ταπεινωτικής φύσης για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και για το Χριστικό και το ένθεο ήθος. Προφανώς ούτε το περισσότερο σύγχρονο παράδειγμα της απλότητας και της ένδειας του Φραγκίσκου της Ασίζης ήταν αρκετό να τους εμπνεύσει την έμφαση στον «εσωτερικό» ναό του θεού και όχι στην επίδειξη εντυπωσιακών κτιρίων που να γεμίζουν με εξωτερικό δέος τις ψυχές των Χριστιανών, εκλείψει του εσωτερικού.

        Το πρόβλημα λοιπόν της διάκρισης αφορά τόσο την μέθοδο όσο και την ποιότητα του παραδείγματος σε σχέση με την αναγκαιότητά του, την δυναμική του προς το όλο και προς το πνεύμα. Έτσι λοιπόν μπορούμε να δούμε και τις δυσκολίες που έχουμε να αξιολογήσουμε -όταν εξετάζουμε το αποτύπωμα φιλοσόφων όπως είναι ο Επίκουρος, ή ανθρώπων που λειτούργησαν στο πλαίσιο μιας αυτοκρατορίας-  προσπαθώντας να κρίνουμε το κατά πόσο η ηθική των ιστορικών πρωταγωνιστών αποτελούσε ένα διάκοσμο για μια βαθύτερη βεβήλωση αξιών.

Αναγνώριση του ηθικού έναντι του κυριαρχικού αποτυπώματος
        Κανείς ελεύθερος από εμπάθεια άνθρωπος δεν θα ήθελε να αδικήσει ιστορικά πρόσωπα, αλλά ούτε και να τα «αγιοποιήσει» χωρίς σπουδή. Είναι δυνατόν να μην αποτελεί πρόκληση για την κρίση μας η φύση του έργου του Τριβωνιανού[1] και η συνεισφορά του στις επιλογές του Ιουστινιανού ο οποίος θέσπισε τα «βασανιστήρια πίστης» και τους διωγμούς, ενώ υποκίνησε τον αφορισμό του Ωριγένη; 
       Μπορούμε να παραβλέψουμε αβασάνιστα το πλαίσιο της διττότητας του χαρακτήρα του Ιουστινιανού που μας παρουσίασε ο Προκόπιος; Ποια ήταν τελικά η ηθική και η πνευματική δυναμική της περιόδου του Ιουστινιανού που βυθίστηκε σε μια περίοδο βίας και ηθικής απαξίας; Τι σημαίνει το γεγονός ότι δοξάστηκε μνημειακά -όπως ακριβώς και οι Λουδοβίκοι- με τις γενεές των ανακτόρων τους και με τα πολεμικά τους εγχειρήματα;

        Ποια ήταν ακριβώς η διαφοροποίηση του Ιουλιανού του παραβάτη ο οποίος ενήργησε ως ένας αναχρονιστικός ρομαντισμός; 
       Ή ακόμη θα έλεγε κανείς και στην περίπτωση του Ριένζι[2], πόσο σε τελική ανάλυση αυτή η ρομαντική γοητεία του παρελθόντος, ενδεδυμένη φιλοσοφικότητα ή ενδεδυμένη δημοκρατικότητα ήταν στο βάθος προοδευτική;

       Υπάρχουν, στην ιστορία, πολλές διάσημες περιπτώσεις της πολιτικής ή άλλων τομέων που αποτελούν πρόκληση για την διάκρισή μας. Αυτό δεν θα έπρεπε να μας ξεφεύγει θεωρώντας  συλλήβδην ότι ο καλλιτεχνικός ή ο επιστημονικός τομέας βρίθει μιας ηθικής ουδετερότητας ή ενός καλού.

        Εάν για παράδειγμα θυμηθούμε τις ψυχολογικές καθηλώσεις ενός μαθηματικού -όπως του Λουι Οκγιστέν Κοσί και όχι μόνο- πόσο μπορούμε να σταθούμε απέναντί τους -από μια διαλεκτική οπτική σκοπιά-  ως προς την συμβολή τους στην εξέλιξη του πολιτισμού; Το ίδιο ισχύει και όσον αφορά το προσωπικό ήθος κάποιων επιστημόνων απέναντι και σε άλλους συναδέλφους τους.

        Στην πολιτική ωστόσο, φαίνεται πολύ πιο έντονο το πρόβλημα, η σημασία και η αναγκαιότητα του να μπορέσουμε να διακρίνουμε το ανθρωπολογικό αποτύπωμα, γιατί είναι ένας χώρος έντονης ισχύος διαμεσολάβησης.

        Είναι πρόκληση η διάκριση μεταξύ του προοδευτικού και του υποκρινόμενου την πρόοδο.  Για παράδειγμα δεν είναι δεδομένο το πώς θα μπορούσε να δει κανείς τα ζητήματα που αφορούν τον εκσυγχρονισμό της Ρωσίας από τον Μεγάλο Πέτρο, από την σκοπιά της πνευματικής προόδου του πολιτισμού.  Θα μπορούσε να δει κανείς, -γιατί όχι- στον Μεγάλο Πέτρο, μια μορφή ανάλογη με αυτήν του Βίσμαρκ. Αντίστοιχα, θα μπορούσε να δει το ίδιο πράγμα σε σχέση με τον Φρειδερίκο τον Γ’ ο οποίος ενώ τον ύστερο μεσαίωνα οριοθετήθηκε τελικά από το γεγονός ότι εξουδετερώθηκε η πολιτική – στρατιωτική ισχύς του από την επέλαση των Μογγόλων οι οποίοι έφτασαν έως την Βιέννη και την Πολωνία.

Συμπέρασμα
        Η αδυναμία να διακρίνουμε μεταξύ ενός ιδιόρρυθμου βιογραφικού ιστορικού πλαισίου και δυναμικής και μιας προχωρημένης και δυσεξιχνίαστης έκφρασης είναι εμφανής. Αν η ανθρωπότητα -όπως λέει ο Ουάιτχεντ-  πρόκειται να συμπράξει με την ένθεη διαδικασία εκβολής του κακού -που είναι και μια Ωριγενική προσέγγιση των ζητημάτων της σωτηρίας και εσχατολογίας- θα πρέπει να αναπτύξει αυτή την διάκριση μέσα από την συλλογικότητα του καλού, μέσα από την μαζική ακέραια πρόθεση.
       Με άλλα λόγια:
       είναι ανάγκη η βαθιά και θεμελιώδης διαλεκτική της προοδευτικότητας να προκύπτει μέσα από το κοινωνικό συμβόλαιο και όχι μέσα από αυτό που συνήθως εμφανίζεται ως πρόοδος παγίδευσης των εξελίξεων σε σημεία που γίνονται ηθικές αντιστροφές, και τα ιζήματα και οι υπολειμματικότητες ανακτούν την επιρροή τους με μια συγκαλυμμένη όψη.



[1] Τριβωνιανός, επιφανής νομικός και στενός συνεργάτης του Αυτοκράτορα Ιουστινιανού, εμπνευστής του Ιουστινιανού Κώδικα. Την εποχή της Στάσης του Νίκα κατηγορήθηκε για διαφθορά και αποπέμφθηκε προσωρινά από τον Ιουστινιανό.

[2] Ο Ριένζι, Cola di Rienzo ή di Rienzi,  (1313 – 8 Οκτωβρίου 1354) ήταν Ιταλός πολιτικός και λαϊκός ηγέτης του Μεσαίωνα, Wikipedia, http://en.wikipedia.org/wiki/Cola_di_Rienzi

Διαβάστε επίσης:
Η βαθύτερη αναγνώριση του νόμου της εξέλιξης στην ιστορία
H γεωπολιτική του φονταμενταλισμού

Φωτό:Wikimedia

Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας
Μέλος της γραμματείας της ΜΚΟ Σόλων
ioanzisi@otenet.gr

17 Δεκεμβρίου 2010 

Σχετικά άρθρα