ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ & ΜΥΘΟΛΟΓΙΑΣ, ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

Η ΒΑΘΥΤΕΡΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ (του Γιάννη Ζήση)

Carel van Mander common1 - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

Carel van Mander common1 - Σόλων ΜΚΟΈνα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα, είναι αυτό που αναφέρεται τόσο στο ιστορικό γίγνεσθαι και στην πνευματική διάστασή του όσο και στο εσωτερικό γίγνεσθαι της καθημερινότητας. Είναι το πρόβλημα της διάκρισης -της ποιότητας και της κατεύθυνσης- των φορέων ή των προσωπικοτήτων που δρουν καταλυτικά.

Η διάκριση των κινήτρων των προσώπων στη μυθολογία και τη θρησκεία
         Στο ινδικό έπος Μαχαμπαράτα ενυπάρχουν μια σειρά προσωπικοτήτων απέναντι στις οποίες εκδηλώνεται πνευματική αδιακρισία.  Η πνευματική αυτή αδιακρισία εκδηλώνεται απέναντι στο γεγονός ότι το κακό μπορεί να μετέλθει ποιοτήτων πολύ υπερβατικών έναντι της συνήθους πολιτισμικής άμεσης διάκρισης οι οποίες απαιτούν μια ολοκληρωμένη διαλεκτική δικαιϊκής αντίληψης για την αποδόμηση, την απομυθοποίηση και την διάλυση της γοητείας τους. Τέτοια πρόσωπα ήταν ο Μπίσμα ο Ντρόνα, ενώ σε ένα μικρότερο βαθμό ήταν ο Κάρνα ή ο Σάλυα. Αντίθετα βλέπουμε τον θεό Βισνού να χρειάζεται να χρησιμοποιήσει τη Μάγια Μόχα (Maja Mocha) για να αποδομήσει μια τυποποιημένη και ειδωλοποιημένη Κάστα Βραχμάνων. Αντίστοιχα βλέπουμε τον θεό Κρίσνα να χρειάζεται να χρησιμοποιήσει πανουργίες για να αντιμετωπίσει τη συσσώρευση της ισχύος ενός εμφανούς -αν ήθελε κανείς να είναι με ευθύτητα τοποθετημένος- κακού. Αναφερόμαστε τόσο στον σφετερισμό που επιδείχθηκε -από μέρους των Κουράβα εις βάρος των Παντάβα αλλά και στο επεισόδιο που αφορούσε την προσβολή της Ντροπάντι.

       Η παραδοξότητα αυτής της διαλεκτικής αναδεικνύεται στην προτιμησιακότητα που μπορεί να εκδηλώσει το υπερβατικό, το ιερό, το θείο, το πνευματικό, έναντι του συμβατικού και της χρήσης της μεθόδου που υπαγορεύεται από την λογική του ότι «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Αυτό το βλέπουμε τόσο στην επιλογή του Ιώβ στην Παλαιά Διαθήκη όσο και σε πολλές άλλες περιπτώσεις τις οποίες συναντάμε στις θρησκείες και στους μύθους.

        Το Ρωμαϊκό Δίκαιο -που αποτελεί μια πολιτισμική δόξα- πέρα από τον ερανισμό, το Ελλαδικό Δίκαιο- οφείλει το γίγνεσθαι του στην ύπαρξη τερατωδών συνθηκών ανηθικότητας και παρανομίας.  Αυτές οδήγησαν τους βασικούς νομοδιδασκάλους και θεσμοθέτες της Ρώμης, όπως ο Παπινιανός και ο Ουλπιανός[1] στον τραγικό θάνατο.

       Το Ρωμαϊκό Δίκαιο επίσης οφείλει την καταγωγή του στη συνύπαρξη κάποιων Στωικών Πατρικίων με τη θηριώδη αυτοκρατορική εξουσία και τη λαϊκή διαφθορά -όπως αυτή αναδεικνυόταν στα πολλά στάδια του Κολοσσαίου τα οποία υπήρχαν την εποχή του Τίτου ή του Βεσπασιανού ή του Νέρβα και του Αντωνίνου [2].

Ο ρόλος του Μάρκου Αυρήλιου στην παρακμή της Ρώμης
 Το μεγάλο ζήτημα όμως προκύπτει για τις περιπτώσεις εκείνες που ξεγελούν ή υπερβαίνουν τη διακριτική ευθύτητα της εποχής τους -του μέλλοντος- και που θέτουν υπό δοκιμασία την ατέλεια της διακριτικότητας ή της ηθικότητας και της δικαιϊκής αντίληψης του λόγου και της ιστορίας.

       Μια τέτοια μορφή είναι ο Μάρκος Αυρήλιος που στο επίπεδο της εμπράγματης ιστορίας -πέρα από τον αδικαιολόγητο διωγμό των Χριστιανών- λειτούργησε με όρους νεποτισμού, σπάζοντας την αξιοκρατική παράδοση των Αντωνίνων, και δρομολογώντας με τις επιλογές του την φθορά της Ρώμης. Η εμπράγματη ζωή του ήταν σε πλήρη αντίφαση με τα κείμενά του τα οποία τον αναγόρευσαν σε διάσημο φιλόσοφο.

         Αποτελεί σοβαρό δίλλημα το -αν και κατά πόσο- η θεία πρόνοια ήθελε την φθορά της Ρώμης, τη φθορά του πεδίου του Καίσαρα και την πολιτισμική οπισθοχώρηση της τότε ανθρωπότητας. Οι ολοκληρωτικές συνθήκες που αναπτύσσονταν στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία  -εάν θα δέσποζαν διαχρονικά ως μεγάλος πνευματικός φονταμενταλισμός, και ως εσωτερική βαρβαρότητα- θα στρέβλωναν τη στοχαστική, την εργαλειακή και την οικονομική πρόοδο. Εάν κρίνουμε από τη στάση μας σήμερα απέναντι στη βιοτεχνολογία, τα πυρηνικά και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, θα μπορούσαμε να εικάσουμε πως η πρώιμη βιομηχανική ανάπτυξη θα δημιουργούσε έναν φουτουριστικό -υπό μια σύγχρονη έννοια Οργουελικό- πολιτισμό που δεν θα υπήρχε καμία πιθανότητα να χειριστεί το ανθρώπινο πνεύμα. Από εδώ τίθεται το κριτήριο του κατά πόσο ο Μάρκος Αυρήλιος λειτούργησε εκφράζοντας μια τέτοια πρόνοια της ιστορίας ή όχι.

Ο ρόλος των Μογγόλων στην καταστροφή της Ισλαμικής ηγεμονίας 
 
      Ένα ανάλογο δίλημμα -υπό άλλη έννοια- τίθεται στην περίπτωση της καταστροφής, από τους Μογγόλους, της ιστορικής ηγεμονίας του Ισλαμικού κόσμου. Αυτό το λέμε παρά του ότι γνωρίζουμε τις εκ των υστέρων ευεργετικές συνέπειες του εξισλαμισμού τους, και τις ιδιαίτερες πολυτεχνικές επιδόσεις τους στα βασίλεια, στις αυτοκρατορίες τους στην Ινδία και αλλού. 

       Το θέμα που τίθεται είναι το κατά πόσο σε τελική ανάλυση η πολιτισμική καθήλωση -αυτής της γοργά αναπτυσσόμενης περιοχής του Ισλάμ- μέσω της δημογραφικής αποκλιμάκωσης που προκάλεσαν οι Μογγόλοι, λειτούργησε ως χειρ-μάστιξ του Θεού που συγχρόνισε για άλλη μια φορά την εσωτερική με την εξωτερική πολιτισμική εξέλιξη της ανθρωπότητας.

       Είναι οπωσδήποτε ενδιαφέρον ότι μια αντίστοιχη καταστροφή -αυτού του Μαύρου Θανάτου στην Ευρώπη-    οδήγησε τους ανθρώπους στις πόλεις και επιτάχυνε τον δρόμο του εκδημοκρατισμού, της βιομηχανικής επανάστασης, του ατμού και της πολιτισμικής αναγέννησης, μέσω του μαζικού εκπαιδευτικού συστήματος για το σύνολο των πολιτών.

      Τη δυσκολία της επίδειξης ωριμότητας της ανθρωπότητας απέναντι στη δύναμη που έχει στα χέρια της μέσω της σύγχρονης τεχνολογίας, τη διαβλέπουμε στις κρίσεις του 19ου και του 20ου αιώνα, παρά την τεράστια πρόοδο των θεσμών και του εκπαιδευτικού πολιτισμού.  Πράγματι, με τη δημογραφική μεγέθυνση που είχε το Ισλάμ, με την πολιτισμική και εργαλειακή του πρόοδο και με την οικονομική ανάπτυξη της εποχής ενδεχόμενα θα μπορούσε να πει κανείς ότι το προ-Μογγολικό Ισλάμ ωρίμαζε με τέτοια ταχύτητα με την οποία θα έφτανε πολύ νωρίτερα στην πορεία που βρέθηκε ο Δυτικός Πολιτισμός τον 18οαιώνα. 

Η πρόνοια – σκοπιμότητα της τρωτότητας
        Εδώ, τίθεται και η αναγνώριση της πρόνοιας – σκοπιμότητας μιας έριδας στο επίπεδο της ανθρωπότητας και της διαμάχης που τόσο συμβολικά κωδικοποιείται στη ρήξη των γλωσσών, στην παρεξηγησιμότητα του λόγου και της επικοινωνίας που ως παράσταση μας προσφέρεται από τον μύθο της Βαβέλ.

        Η ίδια σκοπιμότητα, κατ’ αντίστοιχο τρόπο, αναδεικνύεται στην πορεία της οχυρωματικής επάρκειας των τειχών της Τροίας ή στον μύθο της ερμαφρόδιτης αφετηρίας των ανθρώπων στο Πλατωνικό Συμπόσιο. Την αναγκαιότητα της τρωτότητας τη βλέπουμε επίσης στους μύθους της ενανθρώπισης και της θέωσης, όπως αντίστοιχα αυτή εμφανίζεται στον Αχιλλέα και στον Κρίσνα ή  κατ’ αντιστοιχία στον θάνατο και στη γέννησή τους ή στο θάνατο του Ηρακλή.

      Υπό αυτή την έννοια εμφανίζεται η δυσχέρεια διάκρισης του καλού, όταν ακριβώς αυτό μετέρχεται μεθόδων ισχύος και μεθόδων βίας. Τέτοιες αναγκαστικές καταστάσεις μετήλθαν οι Συμμαχικές Δυνάμεις των Ηνωμένων Εθνών στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ή ο Ατατούρκ -από πλευράς μεθόδου και τρόπου- κατά την προσπάθειά του δημιουργίας ενός νεότερου Τουρκικού κράτους απαλλαγμένου από τον φονταμενταλισμό και τον Οθωμανισμό. 

Συμπέρασμα
      Η διαμάχη των δύο αντιθέτων όψεων –ως μια πρόνοια της ζωής-  εμφανίζεται ως ένα μέρος της διαλεκτικής και της δικαιϊκής ή της καρμικής εξέλιξης του κόσμου, ως τρόπος εξάντλησης του τιτανικού αιτιατού υπολείμματος-ιζήματος και της τιτανικής αντιστροφικής αντικατροπτικής ειδωλοποίησης του πνεύματος στην ύλη. 

[1] Παπινιανός Αιμίλιος (142 – 212 π.Χ), Ρωμαίος σπουδαίος νομοδιδάσκαλος, μετά το θάνατό του τον αναγνώρισε ο Μέγας Κωνσταντίνος με τον νόμο των Παραπομπών σύμφωνα με τον οποίο αν οι γνώμες γύρω από τους νόμους διίστανται τότε θα έπρεπε να υιοθετηθεί η άποψη του Παπινιανού. Έγραψε πολλά έργα μεταξύ των οποίων το Quaestiones (37 )Εκτελέστηκε από τον αυτοκράτορα Καρακάλλα όταν αρνήθηκε να προσφέρει νομική «κάλυψη» για την δολοφονία του αδελφού και πολιτικού του αντιπάλου Γέτα. 
Ουλπιανός Δομίτιος, «Ρωμαίος νομοδιδάσκαλος (πέθανε το 228 μ.Χ.). Το 222 μ.Χ. εξορίστηκε από τον Ηλιογάβαλο, αλλά επέστρεψε στη Ρώμη τον ίδιο χρόνο, όταν ανέβηκε στον θρόνο ο φίλος του Αλέξανδρος Σεβήρος. Έγινε αρχηγός του πραιτορίου, προκάλεσε όμως το μίσος των πραιτοριανών, οι οποίοι και τον φόνευσαν. Ο Ουλπιανός υπήρξε φωτισμένος συγγραφέας και κύριος εκπρόσωπος της νομικής επιστήμης κατά το 2ο αι. Στον “Πανδέκτη” του Ιουστινιανού ο Ου. αντιπροσωπεύεται με 2462 χωρία, δηλ. περίπου το 1/3 όλης της ύλης. Από τα πολυάριθμα έργα του αναφέρουμε τα δύο σχόλια “Αd edictum” (81 βιβλία) και το σχόλιο “Αd Sabinum” (51 βιβλία)». LivePedia.gr

[2] Αντωνίνος Πίος,  http://el.wikipedia.org  «ΟΑντωνίνος Πίος (19 Σεπτεμβρίου 86 μ.Χ. – 7 Μαρτίου 161) ήταν Ρωμαίος αυτοκράτορας, θετός γιος και διάδοχος του Αδριανού. Ξεχώριζε για την ωραιότητα του, την ευγένεια, την φιλοπονία, την μόρφωση και την τιμιότητα. Διαδέχτηκε τον Αδριανό το 138, αφού διήλθε από όλη την κλίμακα της συγκλητικής ιεραρχίας. Ήταν μετριοπαθής προς τους Χριστιανούς και απεχθάνονταν τον πόλεμο. Έλεγε χαρακτηριστικά “προτιμώ να σώσω τη ζωή ενός πολίτη παρά να δώσω διαταγή να θανατωθούν χίλιοι”. Πολέμησε όμως εναντίων όσων επιβουλεύονταν την ακεραιότητα της αυτοκρατορίας στη Βρετανία, εναντίον των Πάρθων, των Ιουδαίων και των Αιγυπτίων που είχαν εξεγερθεί. Ήταν ιδιαίτερα δίκαιος ως ηγεμόνας και η φήμη του είχε φθάσει μέχρι τις Ινδίες, όπου ηγεμόνες της περιοχής ζητούσαν την διαιτησία του σε διαφορές με τους Βακτριανούς και τους Υρκανούς. Η βασιλεία του θεωρείται μια από τις καλύτερες περίοδους της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας».

Διαβάστε επίσης:
Το ηθικό αποτύπωμα στην ιστορία
H γεωπολιτική του φονταμενταλισμού


Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας,
Μέλος της γραμματείας της ΜΚΟ Σόλων
ioanzisi@otenet.gr

Φωτό:Wikimedia

15 Δεκεμβρίου 2010

Σχετικά άρθρα