ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΠΡΟΣ ΟΦΕΛΟΣ ΤΩΝ ΑΓΟΡΩΝ

Οι προς επίτευξη συμφωνίες, οι οποίες ανακοινώθηκαν στη Διάσκεψη του Κανκούν από τη Γραμματεία της Διακυβερνητικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, δεν αφήνουν ιδιαίτερα περιθώρια αισιοδοξίας, έχοντας στο επίκεντρό τους το κέρδος και όχι το περιβάλλον και τον άνθρωπο.

Οι επιδιωκόμενες συμφωνίες τις οποίες φιλοδοξεί να επιτύχει η Διακυβερνητική Επιτροπή,
i) είτε παίρνουν μια σαφή κατεύθυνση εμπορευματοποίησης (αποθήκευση εκπομπών άνθρακα, τεχνική υποστήριξη με επιστημονική και τεχνολογική βοήθεια από εταιρίες προς κράτη, αμφισβητούμενο πρόγραμμα προστασίας των δασών),
ii) είτε είναι τελείως ασαφείς (αύξηση χρηματοδοτήσεων για ανάμειξη της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής).

Η Κίνα για πρώτη φορά άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να ενταχθεί σε μία δεσμευτική συμφωνία στο μέλλον, ενώ οι δύο χώρες οι οποίες έχουν συσπειρώσει γύρω τους εχθρούς και φίλους, είναι η Ιαπωνία εκ μέρους των ανεπτυγμένων κρατών, για τη ρητή άρνησή της να υπογράψει μια επιμήκυνση του πρωτοκόλλου του Κιότο, και η Βολιβία εκ μέρους των αναπτυσσόμενων, η οποία μέσω του επικεφαλή της αντιπροσωπείας της Πάμπλο Σόλον, αποκάλεσε «γενοκτονία» τους 300.000 θανάτους ετησίως στον πλανήτη, εξαιτίας των ακραίων καιρικών φαινομένων. Η Βολιβία προσπαθεί να συσπειρώσει ένα γκρουπ 100 και πλέον αναπτυσσόμενων κρατών, προκειμένου να εντείνει τις πιέσεις προς τις υπεύθυνες για την κλιματική αλλαγή ανεπτυγμένες οικονομίες για περαιτέρω μείωση των εκπομπών ρύπων τους.

Πέραν των διαπραγματεύσεων και των ελιγμών όμως, οι μέχρι τώρα συμφωνίες που θα προσπαθήσει να παρουσιάσει ο Ο.Η.Ε. στην τελική Συνεδρία της Παρασκευής, φαίνεται να ρυθμίζονται με μοναδικούς ωφελημένους τους «ιέρακες» της φιλελεύθερης αγοράς εις βάρος των πρωτοφανών προβλημάτων που έχει επιφέρει η ασύδοτη ανθρώπινη δραστηριότητα στο περιβάλλον.

Αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα και όχι μείωση του
Η Γραμματεία της Διακυβερνητικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών ανακοίνωσε ότι τα διαπραγματευόμενα μέρη βρίσκονται «κοντά σε συμφωνία» σχετικά με την αποθήκευση άνθρακα στο υπέδαφος, στα βάθη των ωκεανών και στα δάση, των οποίων η έκταση θα αυξηθεί μέσω αναδασώσεων. Η αποθήκευση θα γίνεται με βάση τον Μηχανισμό Καθαρής Ανάπτυξης (Clean Development Mechanism – CDM), όπως αυτός είχε συμφωνηθεί στα πλαίσια του Πρωτοκόλλου του Κιότο

Με δεδομένο ότι οι τεχνολογίες αποθήκευσης άνθρακα αποτελούν ακόμα ερωτηματικό όσον αφορά στην αποτελεσματικότητά τους αλλά και το ζήτημα της ασφάλειας, πολλοί μίλησαν για μία λανθασμένη προοπτική. Ένας από αυτούς, ο Χιλιανός περιβαλλοντολόγος Εντουάρντο Γκίσεν, συντονιστής της οργάνωσης Global Anti-Incinerator Alliance (GAIA) για τη Λατινική Αμερική, συνόψισε τις απόψεις των επικριτών της επικείμενης συμφωνίας για την αποθήκευση άνθρακα: «Πρόκειται για λανθασμένη λύση. Αντί να μειώσουμε τις εκπομπές άνθρακα, η ιδέα είναι να προσπαθήσουμε να τις θάψουμε, κάτι που απλώς θα παρατείνει την ημερομηνία της κρίσης». Ερωτηματικά ανακύπτουν βέβαια σχετικά με τις αναθέσεις του τεράστιου αυτού έργου, όταν ξεπεραστούν διάφορα τεχνικής φύσεως προβλήματα.

Τεχνική υποστήριξη στις φτωχές χώρες μέσω εταιριών;
Μία άλλη συμφωνία που βρίσκεται σύμφωνα με τον Ο.Η.Ε. κοντά στην υλοποίησή της, είναι η ανανέωση της εντολής για 5 επιπλέον χρόνια της ειδικής Επιτροπής Ειδικών των Ηνωμένων Εθνών προς βοήθεια των Λιγότερων Αναπτυσσόμενων Κρατών. Η Επιτροπή είναι επιφορτισμένη με την τεχνική υποστήριξη των φτωχότερων χωρών προκειμένου αυτά να αντιμετωπίσουν όσο το δυνατόν καλύτερα τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Και σε αυτή τη συμφωνία οι επικρίσεις είναι πάρα πολλές, καθώς μεγάλο μέρος της επιστημονικής κοινότητας και της κοινωνίας των πολιτών, θεωρεί πως η παροχή «υποστήριξης» με τον τρόπο που θα δίνεται, σε “βιομηχανική κλίμακα”, θα ωφελήσει λίγες μεγάλες εταιρίες. Το ερώτημα που προκύπτει έχει να κάνει με την άρνηση χρηματοδότησης των τοπικών κοινοτήτων και φορέων, δεδομένο που αυξάνει την καχυποψία εκ μέρους πολλών αναπτυσσόμενων κρατών, ότι όλα γίνονται προς όφελος λίγων και εκλεκτών.

Μέλη τοπικών οργανώσεων μαζί με μέλη της Via Campesina, της Friends of the Earth International και του Grassroots Global Justice Alliance πραγματοποίησαν διαδήλωση την Κυριακή έξω από τον συνεδριακό χώρο, διαμαρτυρόμενα για τον εμπορευματικό χαρακτήρα τον οποίο παίρνει αυτή η προσπάθεια βοήθειας προς τις φτωχότερες χώρες.

Τα νέα ζητήματα που ανοίγει η REDD+
Αντίστοιχες ανησυχίες εκφράζονται και για τα ζητήματα που ίσως προκύψουν από την επιδιωκόμενη συμφωνία προστασίας των δασικών εκτάσεων, στα πλαίσια του Προγράμματος Μείωσης των Εκπομπών Ρύπων από την Αποψίλωση των Δασών και την Υποβάθμισή τους (Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation – REDD). 
Σειρά ακαδημαϊκών, επιστημόνων και μη κυβερνητικών οργανώσεων εκφράζουν τις ανησυχίες τους για το προωθούμενο στο Κανκούν REDD+, όπως ονομάζεται, το οποίο μάλλον δημιουργεί αντί να επιλύει μία σειρά ζητημάτων:
-τον αποκλεισμό ή την ανάγκη μετακίνησης ιθαγενών πληθυσμών και κοινοτήτων από τις γαίες τους,
-την πιθανότητα να δημιουργηθούν νομικές διαμάχες σχετικά με την κατοχή και την εκμετάλλευση γης,
-τα περιθώρια που ανοίγονται για νέες καλλιέργειες, αλλά και το ποιοι θα έχουν αυτό το δικαίωμα,
-τη δυνατότητα ανάπτυξης καλλιεργειών βιοκαυσίμων, ως λύσης «περιβαλλοντικά φιλικής», με όλα τα αρνητικά επακόλουθα, τόσο στη διατροφή των τοπικών πληθυσμών, όσο και –σε μάκρος χρόνου- στο ίδιο το περιβάλλον.

Πιο ενεργή ανάμειξη της κοινωνίας των πολιτών
Άλλη μία συμφωνία την οποία η Διακυβερνητική Επιτροπή του Ο.Η.Ε. ελπίζει να επιτύχει, αφορά στην αύξηση της χρηματοδότησης για την περιβαλλοντική εκπαίδευση και στην αύξηση της ευαισθητοποίησης της παγκόσμιας κοινής γνώμης, όπως και στην πιο αποφασιστική ανάμειξη της κοινωνίας των πολιτών στις αποφάσεις που αφορούν στο περιβάλλον, τόσο σε επίπεδο εθνικών νομοθεσιών, όσο και σε επίπεδο Ηνωμένων Εθνών. Το πώς θα γίνει κάτι τέτοιο προκαλεί εύλογα ερωτηματικά, με δεδομένη τη στάση που επιφυλάσσουν μια σειρά κρατών, αλλά και τα ίδια τα Ηνωμένα Έθνη για τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών, όποιοι και αν είναι αυτοί.
Όπως και στην Κοπεγχαγη, δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρόσβασης και συμμετοχής στη Διάσκεψη εκτός των μελών κυβερνητικών αντιπροσωπειών ή αυστηρά επιλεγμένων μη κυβερνητικών οργανώσεων. Περιττό βέβαια να αναφερθεί ότι, υπάρχει ιδιαίτερη “αναστάτωση” σχετικά με τα κριτήρια επιλογής των συμμετεχόντων.

Στο Κανκούν, με τις συνομιλίες να διεξάγονται σε καλύτερα πλαίσια από τα αντίστοιχα της Διάσκεψης της Κοπεγχάγης, γίνεται όλο και περισσότερο ξεκάθαρο, πως μία νέα δεσμευτική Συμφωνία στην οποία ίσως φτάσουν οι μεγάλοι διαπραγματευτές το 2011 ή το 2012, θα στηρίζεται στους νόμους της αγοράς και της ελεύθερης οικονομίας και όχι στις πραγματικές κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανάγκες που γεννούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Ίσως όμως, τίποτα δεν είναι τυχαίο. Το συνήθως ηλιόλουστο θέρετρο του Κανκούν στο οποίο διεξάγεται η Διάσκεψη, δεν έχει όπως συνηθίζεται καλό καιρό και κάποιοι θεωρούν γι’ αυτό υπαίτια την κλιματική αλλαγή. 
Κάποιοι άλλοι δημοσιεύουν φωτογραφίες της περιοχής με μεγάλες παραλίες κατεστραμμένες από τις τουριστικές υποδομές και τα τεράστια ξενοδοχεία, τα οποία υπόσχονται παραθερισμό δίπλα στο κύμα.

Πηγές: InterPress Service News Agency, Reuters
Φωτό: Κανκούν – Wikipedia

Άρης Καπαράκης
Συνεργάτης της ΜΚΟ Σόλων
aris@solon.org.gr

7 Δεκεμβρίου 2010