ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ, ATZENTA

ΜΙΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ

whitesitroom - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

whitesitroom - Σόλων ΜΚΟΗ περιγραφή της νέας παγκόσμιας τάξης που βρίσκεται σε κατάσταση αμόκ. Μια εναλλακτική θεώρηση της πλέον κυρίαρχης ιδεολογίας της εποχής μας
Το βιβλίο αυτό αμφισβητεί τον πιο κεντρικό και λατρεμένο ισχυρισμό της επίσημης ιστορίας: ότι ο θρίαμβος του απορρυθμισμένου καπιταλισμού σήμαινε τη γέννηση της ελευθερίας, ότι οι χωρίς περιορισμούς αγορές συμβαδίζουν με τη δημοκρατία.



Εγώ θα αποδείξω ότι μαμή αυτής της φονταμενταλιστικής μορφής καπιταλισμού υπήρξαν πάντα οι πιο βίαιες μορφές καταναγκασμού, οι οποίες επιβλήθηκαν τόσο στο συλλογικό πολιτικό σώμα όσο και σε αναρίθμητα σώματα μεμονωμένων ατόμων. Η ιστορία της σύγχρονης ελεύθερης αγοράς – που γίνεται ίσως καλύτερα κατανοητή ως άνοδος του κορπορατισμού – γράφτηκε με σοκ.

Το διακύβευμα είναι μεγάλο. Η εταιρική συμμαχία βρίσκεται ήδη καθ’ οδόν προς την κατάκτηση και των τελευταίων εδαφών που εποφθαλμιά: των κλειστών πετρελαϊκών οικονομιών του αραβικού κόσμου και των τομέων εκείνων των δυτικών οικονομιών που προστατεύονται εδώ και χρόνια από την κερδοσκοπία – συμπεριλαμβανομένων της ανταπόκρισης σε καταστροφές και της συγκρότησης στρατών. Καθώς δεν μπορεί να βρεθεί κανένα πρόσχημα προκειμένου να εξασφαλιστεί η κοινωνική συναίνεση για την ιδιωτικοποίηση αυτών των τόσο σημαντικών τομέων, είτε εντός είτε εκτός της χώρας, η κλιμάκωση της βίας και οι ολοένα μεγαλύτερες καταστροφές αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις για να επιτευχθεί ο στόχος. 
Ωστόσο, επειδή ο καθοριστικός ρόλος που διαδραματίζουν τα σοκ και οι κρίσεις έχει επιμελώς παραλειφθεί από το επίσημο ιστορικό αρχείο της συνόδου των ελεύθερων αγορών, οι ακραίες τακτικές που εφαρμόστηκαν στο Ιράκ και στη Νέα Ορλεάνη αποδίδονται συχνά, λανθασμένα, στην άνευ προηγουμένου ανικανότητα και στην ευνοιοκρατία που επικρατούσε στον Λευκό Οίκο επί προεδρίας Μπους. Στην πραγματικότητα, τα επιτεύγματα του Μπους αντιπροσωπεύουν απλώς την τερατωδώς βίαιη και δημιουργική αποκορύφωση μιας εκστρατείας πενήντα ετών για την ολοκληρωτική απελευθέρωση των εταιρειών.

Πρέπει να αντιμετωπίζουμε με πολύ μεγάλη προσοχή κάθε προσπάθεια να θεωρηθεί κάποια ιδεολογία υπεύθυνη για τα εγκλήματα που διέπραξαν οι οπαδοί της. Είναι πολύ εύκολο να ισχυριζόμαστε ότι αυτοί με τους οποίους διαφωνούμε όχι απλώς κάνουν λάθος, αλλά είναι τύραννοι, φασίστες, δολοφόνοι που διαπράττουν γενοκτονίες. Ωστόσο αληθεύει εξίσου ότι μερικές ιδεολογίες συνιστούν κίνδυνο για την κοινωνία, και οφείλουμε να αναγνωρίζουμε ότι είναι επικίνδυνες. Πρόκειται για κλειστά, φονταμενταλιστικά δόγματα που δεν μπορούν να συνυπάρχουν με άλλα συστήματα πεποιθήσεων, καθώς οι οπαδοί τους απορρίπτουν τη διαφορετικότητα και απαιτούν να έχουν τα χέρια τους ελεύθερα για να επιβάλουν το τέλειο σύστημά τους. Ο κόσμος όπως είναι πρέπει να ισοπεδωθεί, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για το ανόθευτο επινόημά τους. Καθώς έχει τις ρίζες της στις βιβλικές φαντασιώσεις των σαρωτικών κατακλυσμών και των μεγάλων πυρκαγιών, πρόκειται για μια λογική που οδηγεί αναπόφευκτα στη βία. Οι ιδεολογίες που λαχταρούν μια «λευκή σελίδα», η οποία μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω κάποιου είδους κατακλυσμού, είναι επικίνδυνες.

Συνήθως είναι τα ακραία θρησκευτικά και φυλετικά συστήματα ιδεών που απαιτούν να αφανιστούν ολόκληροι λαοί και πολιτισμοί προκειμένου να εκπληρωθεί ένα εξαγνισμένο όραμα για τον κόσμο. Ωστόσο μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης υπάρχει μεγάλος συλλογικός προβληματισμός σχετικά με τα τεράστια εγκλήματα που διαπράχθηκαν εν ονόματι του κομμουνισμού. Τα σοβιετικά αρχεία άνοιξαν για τους ερευνητές προκειμένου να γίνει καταμέτρηση των νεκρών – όσων πέθαναν εξαιτίας των καταναγκαστικών λιμών, όσων έχασαν τη ζωή τους στα στρατόπεδα εργασίας, όσων δολοφονήθηκαν. Η διαδικασία πυροδότησε μια έντονη διαμάχη σε όλο τον κόσμο για το αν πολλές από αυτές τις φρικαλεότητες απέρρεαν από την ίδια την κομμουνιστική ιδεολογία ή αν οφείλονταν στη διαστρέβλωσή της από ανθρώπους όπως ο Στάλιν, ο Τσαουσέσκου, ο Μάο και ο Πολ Ποτ.

«Ήταν ο κομμουνισμός με σάρκα και οστά που επέβαλε την ολοκληρωτική καταπίεση, η οποία κορυφώθηκε με το βασίλειο του τρόμου που εγκαθίδρυσε το κράτος» γράφει ο Στεφάν Κουρτουά, ένας από τους συγγραφείς του «Black Book of Communism» («Η Μαύρη Βίβλος του Κομμουνισμού», Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 2001). «Είναι η ιδεολογία άμοιρη ευθυνών;». Ασφαλώς και δεν είναι. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι όλες οι μορφές του κομμουνισμού προάγουν εγγενώς τη γενοκτονία, όπως περιχαρείς ισχυρίστηκαν μερικοί. Ωστόσο είναι βέβαιο ότι ήταν μια ερμηνεία της κομμουνιστικής θεωρίας, δογματική, αυταρχική και με απόλυτη περιφρόνηση προς την πολυφωνία, που οδήγησε στις σταλινικές εκκαθαρίσεις και στα στρατόπεδα αναμόρφωσης του Μάο. Ο αυταρχικός κομμουνισμός είναι – και θα πρέπει να μείνει για πάντα – στιγματισμένος από αυτά τα εργαστηριακά πειράματα που έγιναν σε συνθήκες πραγματικού κόσμου.

Ισχύει όμως το ίδιο και για τη σημερινή σταυροφορία για την απελευθέρωση των παγκόσμιων αγορών; Τα πραξικοπήματα, οι πόλεμοι και οι σφαγές προκειμένου να επιβληθούν και να διατηρηθούν καθεστώτα με ευνοϊκή προδιάθεση προς τον κορπορατισμό δεν αντιμετωπίστηκαν ποτέ ως εγκλήματα του καπιταλισμού, αλλά, αντίθετα, καταγράφτηκαν ως υπερβολές μανιακών δικτατόρων, ως θερμά μέτωπα του Ψυχρού Πολέμου στο παρελθόν και του πολέμου της τρομοκρατίας σήμερα. Αν οι πιο ένθερμοι αντίπαλοι του κορπορατικού οικονομικού μοντέλου εξολοθρεύονται συστηματικά είτε στην Αργεντινή τη δεκαετία του 1970 είτε στο Ιράκ σήμερα, η καταστολή αυτή ερμηνεύεται ως η βρόμικη όψη του αγώνα εναντίον του κομμουνισμού ή της τρομοκρατίας – και σχεδόν ποτέ ως μια αναπόσπαστη πλευρά του αγώνα για την προώθηση του ανόθευτου καπιταλισμού.

Δεν υποστηρίζω ότι όλες οι μορφές του συστήματος της αγοράς είναι εγγενώς βίαιες. Είναι εφικτό να υπάρχει μια οικονομία βασισμένη στην αγορά η οποία δεν προϋποθέτει μια τέτοια βιαιότητα και δεν απαιτεί μια τέτοια ιδεολογική καθαρότητα. Μια ελεύθερη αγορά καταναλωτικών προϊόντων μπορεί να συνυπάρχει με τη δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, με τη δημόσια παιδεία, με τον έλεγχο ενός μεγάλου μέρους της οικονομίας (όπως μιας εθνικής πετρελαϊκής βιομηχανίας) από το κράτος. Είναι εξίσου εφικτό να υποχρεώνονται οι εταιρείες να πληρώνουν αξιοπρεπείς μισθούς και να σέβονται το δικαίωμα των εργαζομένων να συνδικαλίζονται, αλλά και να μπορούν οι κυβερνήσεις να φορολογούν και να αναδιανέμουν τον πλούτο έτσι ώστε να μειώνονται οι μεγάλες ανισότητες που χαρακτηρίζουν το κοπρορατικό κράτος. Δεν είναι αναγκαίο οι αγορές να είναι φονταμενταλιστικές.

Ο Κέινς είχε προτείνει αυτήν ακριβώς τη μεικτή, ρυθμισμένη οικονομία μετά τη Μεγάλη Ύφεση. Επρόκειτο για μια επανάσταση στη δημόσια πολιτική, η οποία γέννησε το Νιου Ντιλ και παρόμοιες μεταρρυθμίσεις σε όλο τον κόσμο. Και ήταν ακριβώς αυτό το σύστημα συμβιβασμών, ελέγχων και ισορροπιών που η αντεπανάσταση του Φρίντμαν άρχισε να διαλύει μεθοδικά από χώρα σε χώρα. Ιδωμένος από αυτήν την οπτική γωνία, ο καπιταλισμός της Σχολής του Σικάγου έχει όντως κάτι κοινό με άλλες επικίνδυνες ιδεολογίες: τον χαρακτηριστικό πόθο για μια ανέφικτη καθαρότητα, για μια «λευκή σελίδα» πάνω στην οποία θα γραφτεί ένα αναδιαμορφωμένο κοινωνικό μοντέλο.

Αυτός ο πόθος απόκτησης θεϊκών δυνάμεων για μια εκ νέου απόλυτη δημιουργία είναι ακριβώς ο λόγος για τον οποίο οι ιδεολόγοι της ελεύθερης αγοράς έλκονται από τις κρίσεις και τις καταστροφές. Η μη Αποκαλυπτική πραγματικότητα απλώς δεν προάγει τις φιλοδοξίες τους. Για τριάντα χρόνια η ζωογόνος πνοή της αντεπανάστασης του Φρίντμαν ήταν η έλξη προς ένα είδος ελευθερίας και δυνατοτήτων που είναι διαθέσιμες μόνο σε περιόδους κατακλυσμιαίων αλλαγών, όταν βγαίνουν από τη μέση οι άνθρωποι με τις πεισματικές συνήθειές τους και τα επίμονα αιτήματά τους, μόνο σε στιγμές που η δημοκρατία μοιάζει να είναι πρακτικά ανέφικτη.

Όσοι ασπάζονται το δόγμα του σοκ είναι πεπεισμένοι ότι μόνο μια μεγάλη ρήξη (μια πλημμύρα, ένας πόλεμος, μια τρομοκρατική επίθεση) μπορεί να τους εξασφαλίσει το είδος του μεγάλου λευκού καμβά που ποθούν. Και είναι ακριβώς αυτές τις καθοριστικές στιγμές, όταν ψυχολογικά είμαστε έρμαια και σωματικά ξεριζωμένοι, που αυτοί οι δεξιοτέχνες της χειραγώγησης της πραγματικότητας απλώνουν τα χέρια τους και αρχίζουν να αναπλάθουν τον κόσμο.

Πηγή: Naomi Klein
Το δόγμα του ΣΟΚ
Η άνοδος του καπιταλισμού της καταστροφής
Μετάφραση: Άγγελος Φιλιππάτος
Εκδόσεις: Α.Α. Λιβάνη, Σελ.: 718

Από το Ποντίκι

Φωτό:Wikimedia

16 Νοεμβρίου 2010

Σχετικά άρθρα