ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΦΙΛΟΖΩΪΑ

ΜΕ ΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ (της Άννας Λυδάκη)

Abessinier - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

Abessinier - Σόλων ΜΚΟΜια συνηγορία των ζώων από επιστήμονες και συγγραφείς που κατανοούν ότι δεν είμαστε μόνοι και κυρίαρχοι πάνω στη Γη
       
Την εποχή των Φώτων και των επιστημονικών ανακαλύψεων, τον 17ο αιώνα, συντελείται ταυτόχρονα και «η πλέον θεμελιώδης τραγωδία του πνεύματος στη διαδικασία του πολιτισμού εν γένει ίσως», γράφει ο Ζίμελ.
       «Είναι το γεγονός ότι το μέρος ενός όλου, ο άνθρωπος, μετατρέπεται σε αυτόνομο όλον, αποσπώμενο από το πρώτο και αξιώνοντας απέναντί του ένα δικό του δίκαιο…». (Περιπλάνηση στη νεωτερικότητα,
 Αλεξάνδρεια 2004,σ. 179 κ.ε.).

Αναφερόμενοι στην ίδια εποχή οι Χορκχάιμερ και Αντόρνο παραλληλίζουν την απομάγευση και την υποδούλωση της φύσης με την κυριαρχία του ανθρώπου από τον άνθρωπο και την καταπίεση της γυναίκας από τον άνδρα, σημειώνοντας επίσης: «Η κατοχή του Λόγου διέπει τη φανερή ιστορία και τα άλογα πλάσματα τον υπέστησαν. Ακόμη και το πιο ισχυρό ζώο είναι άπειρα αδύναμο…» (Διαλεκτική του Διαφωτισμού, Νήσος, 1996,σ. 391).

         Το ανθρώπινο «δίκαιο» βασίστηκε εν τέλει στην ιεράρχηση των ειδών, στην ανωτερότητα του λευκού έναντι του έγχρωμου (ρατσισμός), στην κατωτερότητα της γυναίκας (σεξισμός), στις διακρίσεις εις βάρος των διαφορετικών, των ξένων κλπ. και, βέβαια, στον υποβιβασμό και την εκμετάλλευση των ζώων που θεωρήθηκαν όντα χωρίς ψυχή και συνείδηση, ανίκανα να αισθανθούν και να συναισθανθούν.

         Το παρόν αφιέρωμα αποτελεί μια συνηγορία των ζώων εκφρασμένη από επιστήμονες και συγγραφείς, ανθρώπους του πνεύματος που γράφουν με λογική και ευαισθησία. Είναι στρατευμένο – δηλώνεται καθαρά από την αρχή -, όμως αυτό δεν αναιρεί τίποτα από την εγκυρότητα των επιχειρημάτων υπέρ των ζώων. Λέγεται πως η επιστήμη οφείλει να διαχωρίζει τη λογική από το συναίσθημα, όμως δεν πιστεύουμε ότι η ασυγκινησία προάγει την ορθολογικότητα. Η θυμική διάθεση στην οποία βρισκόμαστε ορίζει τον τρόπο θέασης των πραγμάτων, όσο και αν θέλουμε να πιστεύουμε πως είμαστε «αντικειμενικοί». 

       Παρά ταύτα, γράφοντας για τα ζώα προσπαθήσαμε να ελέγξουμε το συναίσθημα, τη θετική συγκινησιακή κατάσταση απέναντί τους και με λογικά επιχειρήματα να καταδείξουμε το ανήθικο της εκμετάλλευσής τους και των βιαιοπραγιών εναντίον τους. Παράλληλα με λογοτεχνικό τρόπο καταγράφονται εμπειρίες και η παρουσία των ζώων στα έργα του ανθρώπου. 

       Τα ζώα δεν είναι κατώτερα όντα. Αισθάνονται, πονούν, αγαπούν, αντιλαμβάνονται, κρίνουν, θυμούνται, έχουν συνείδηση, έχουν ικανότητες που δεν έχουμε, έχουν δικαιώματα. Ζώα άγρια που ο «πολιτισμός» τα διώχνει από τους χώρους τους, ζώα κατοικίδια που μας υπηρετούν ως σύντροφοι, ζώα παραγωγικά που εκτρέφονται σε άθλιες συνθήκες για τροφή και ένδυση, ζώα που βασανίζονται στα εργαστήρια και ταλαιπωρούνται στο τσίρκο, ζώα που σκοτώνονται άνευ λόγου, ζώα και φυτά που καίγονται μέσα σε φλόγες που ανάβουν ανενδοίαστοι, κήτη που το αίμα τους βάφει κόκκινες τις θάλασσες, πουλιά που σφαίρες σταματούν απότομα το πέταγμά τους, είναι όλα Γήινα, όπως αναφέρεται και στο ομότιτλο εξαιρετικό φιλμ του Shaun Μonson Εarthlings με αφήγηση του J. Ρhoenix (βλ.http: //vodpodcomwatch/1360118-earthlingsgreeksubtitles). Όλα είναι όντα που κατοικούν στη Γη, συνυπάρχοντας με το ανθρώπινο είδος εντός της φύσης και κανείς δεν έχει το δικαίωμα να θεωρεί εαυτόν κυρίαρχο του κόσμου.

        Το «δίκαιο» που αναχωρεί από τη θέση ότι ο άνθρωπος είναι το ανώτερο ον είναι άδικο. Όμως και ο απλός οίκτος του δυνατού προς τον αδύναμο δείχνει μια συγκατάβαση άνευ αξίας – άλλο το πάθος και άλλο η συν-πάθεια – και τα όντα που πάσχουν στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι τα ζώα. Εκείνο που οφείλουμε να κάνουμε είναι να προσπαθήσουμε να αναπτύξουμε μια εν-παθητική σχέση μαζί τους, να αντιληφθούμε τα δεινά που υφίστανται, να τα αγαπήσουμε όπως «αγαπάει ο έξυπνος τον αθώο, ο δυνατός τον ευάλωτο…» (Μonson, Εarthlings) και να αναλάβουμε δράση υπέρ τους. 
       Υπέρ των όντων που επί σειρά ετών ήταν αποδέκτες μιας απαράδεκτης, ανήθικης, απάνθρωπης συμπεριφοράς εκ μέρους εκείνου που υπερηφανεύεται πως είναι κάτοχος της αλήθειας και της γνώσης. Καιρός να βάλουμε ένα τέλος στην οίηση που χαρακτηρίζει το ανθρώπινο είδος. Ο λογοκεντρικός/εργαλειακός τρόπος ύπαρξής μας με τις διανοητικές αναλύσεις, ας εμπλουτιστεί με στοιχεία αναστοχασμού, όχι μόνο ατομικού αλλά και σε σχέση με τα άλλα όντα. 

       Η νοσταλγία της χαμένης ενότητας, η καταστροφή του συνεχούς της ύπαρξης και η απώλεια της «φωνής» των ζώων και της φύσης, σε συνειδητό ή ασυνείδητο επίπεδο, ταλανίζουν και εμάς τους ίδιους που πληρώνουμε ακριβά την ύβριν που διαπράττουμε. Και όσο πιο σύντομα το αντιληφθούμε και αλλάξουμε στάση απέναντι σε όλα τα γήινα όντα τόσο το καλύτερο για όλους.

Άννα Λυδάκη, αν. καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

(Πηγή: Βήμα Ιδεών)

21 Σεπτεμβρίου 2010

Σχετικά άρθρα