ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: Ευθυμίου Τάκης, Δάσκαλος ΘΕΜΑ: «Φθιωτική ιστορική παράδοση και Ομηρικός Αχιλλέας» Μια από αυτές είναι και η κοιλάδα του Σπερχειού, η σημερινή Φθιώτιδα ως συνέχεια της Ομηρικής Εριβώλακας Φθίας, επειδή τόσο ο Όμηρος, όσο και άλλοι αρχαίοι και νεότεροι συγγραφείς, επιστήμονες και ερευνητές θεωρούν το Σπερχειό ποταμό ως αναπόσπαστο τμήμα του βασιλείου των Αιακιδών, κατά τους μυκηναϊκούς χρόνους. |
Οι ιστορικές παραδόσεις είναι προφορικές διηγήσεις οι οποίες διατηρούν τη μακρινή ανάμνηση ενός ιστορικού γεγονότος. Αποτελούν δηλ. τον πρόδρομο της ιστορικής διαπραγμάτευσης. Η παράδοση επομένως του απλοϊκού λαού μας, πέραν από τις υπερβολές, υποκρύπτει πραγματολογικά στοιχεία δεδομένης ιστορικότητας. Εάν καταφέρουμε να αποκρυπτογραφήσουμε σωστά το περιεχόμενο των λαϊκών μας παραδόσεων, αποβάλλοντας το φανταστικό και μυθολογικό πέπλο που τις συγκαλύπτει, τότε ίσως οδηγηθούμε στον ασφαλή ιστορικό πυρήνα.
Αλλά κι εάν ακόμη δεν το καταφέρουμε αυτό, οι ιστορικές παραδόσεις από μόνες τους είναι θρυλικές και συναρπαστικές, πόσο μάλλον αυτές που συνδέονται με τον επιφανέστερο ήρωα του Τρωικού πολέμου, τον Αχιλλέα. Οι κάτοικοι της κοιλάδας του Σπερχειού κουβαλούν από γενιά σε γενιά διάφορες παραδόσεις που αφορούν τον Αχιλλέα και με περίσσιο καμάρι της αναφέρουν, αφού θεωρούν τους εαυτούς τους απογόνους των Αιακιδών. 1) Ο ΓΕΝΑΡΧΗΣ ΕΛΛΗΝ Στον κατάλογο των λαών, των ηγεμόνων και των πλοίων που αναφέρονται στην Ιλιάδα (ραψωδία β 681-685) ότι έλαβαν μέρος στην Τρωική εκστρατεία, διαβάζουμε σε μετάφραση: «Αυτών πάλι που κατοικούσαν στο Πελασγικό Άργος, την Άλο, την Αλόπη και την Τραχίνα καθώς επίσης και αυτών που ήταν από τη Φθία και την Ελλάδα, με τις ωραίες γυναίκες και οι οποίοι ονομάζονταν Μυρμιδόνες και Έλληνες και Αχαιοί, αυτών λοιπόν με πενήντα πλοία αρχηγός ήταν ο Αχιλλέας». Εδώ παρατηρούμε πως οι κάτοικοι της Φθίας συναντώνται κατά περίεργο τρόπο με τρία ονόματα. Η πιθανή εξήγηση που δίνεται είναι η εξής: Δημιουργός του βασιλείου της Φθίας ήταν ο Πηλέας, που ήρθε με τους Μυρμιδόνες του από την Αίγινα. Γι’ αυτό και η ονομασία Μυρμιδόνες. Το βασίλειό του όμως περιελάμβανε και την παλαιότερη πόλη Ελλάδα με τους κατοίκους της τους Έλληνες. Έτσι εξηγείται και η δεύτερη και σημαντικότερη ονομασία Έλληνες. Ακόμη ονομάζονταν και Αχαιοί, γιατί στην περιοχή αυτή νότια της Θεσσαλίας και κοιλάδας του Σπερχειού εγκαταστάθηκαν από τον 19ο αι. π.Χ. και ένα από τα σημαντικότερα Ελληνικά φύλλα, οι Αχαιοί, απ’ τους οποίους φυσικά προήλθε και το όνομα Αχαΐα Φθιώτιδα. Ο Αριστοτέλης, σύμφωνα με την επιγραφή-χρονικό Πάριο Μάρμαρο, αναφέρει: «Έλλην Δευκαλίωνος Φθιώτιδος εβασίλευσεν και Έλληνες εκλήθηκαν οι πρότερον Γραικοί καλούμενοι». 2) Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ ΣΤΙΣ ΙΑΜΑΤΙΚΕΣ ΛΟΥΤΡΟΠΗΓΕΣ Μόλις, λοιπόν, γεννήθηκε ο Αχιλλέας, η μητέρα του η Θέτιδα θέλοντας να καταστρέψει τα φθαρτά στοιχεία του σώματός του, δηλ. κάποια πιθανή αναπηρία που εμφάνιζε στο πόδι του, τον βούτηξε στα ιαματικά νερά. Άρα η έννοια της απόδοσης της αθανασίας ήταν καθαρά έννοια θεραπευτική. Από ρωμαϊκή πηγή πληροφορούμαστε ότι η Θέτιδα δεν έκαψε τον Αχιλλέα στις φλόγες, όπως αναφέρει άλλη παράδοση, αλλά τον βύθισε στα θερμά νερά. Επομένως η ταύτιση με τις θερμοπηγές είναι ολοφάνερη. Ο Πηλέας μόλις αντιλήφθηκε την ενέργεια της Θέτιδας, τη θεώρησε βλαπτική και για να «γλιτώσει» το παιδί, την έδιωξε από το παλάτι. Θα ήταν όμως πολύ παράξενο και ανόητο η ίδια η Θέτιδα, η μητέρα του Αχιλλέα, να ήθελε να προξενήσει κακό στο παιδί της, απλά ήθελε να το θεραπεύσει. Το ότι ο Αχιλλέας όντως αντιμετώπιζε κάποιο φυσικό ελάττωμα στο πόδι του, φαίνεται ξεκάθαρα από την επέμβαση που δέχτηκε από τον Κένταυρο Χείρωνα, που του αντικατέστησε το φθαρμένο αστράγαλο του ποδιού του, με κόκαλο από το σκελετό του γίγαντα Δάμυσου, αποκτώντας έτσι ο ήρωας και τη γρηγοράδα του γίγαντα. Η πραγματικότητα εδώ ίσως είναι ότι ο Αχιλλέας υποβλήθηκε σε κάποια κινησιοθεραπεία στο δάσος του Πηλίου, με ανάλογη ειδική διατροφή. Όπως αναφέρεται έτρωγε μυαλά από ελάφι, για ν’ αποκτήσει τις κύριες ιδιότητες του ζώου, δηλ. τη γρηγοράδα του, σύμφωνα με την επικρατούσα τότε αντίληψη. Εξάλλου η «Αχιλλειοδυνία», ως ιατρικός όρος, είναι μια πάθηση σύμφωνα με την οποία οι μυώνες του κατωτέρου τμήματος του ποδιού συσπώνται κατά τέτοιον τρόπο, ώστε το πόδι να πατά στο έδαφος με τα δάχτυλα και όχι με το πέλμα, προξενώντας πόνο και αδυναμία βάδισης στον πάσχοντα. Έτσι είναι ολοφάνερο ότι η Αχιλλειοδυνία παραπέμπει κατευθείαν στον Αχιλλέα και στην πάθησή του. Η παράδοσή του δέχεται την τοποθέτηση της Φθίας κάπου στις δυτικές παραποτάμιες περιοχές του Σπερχειού και συγκεκριμένα μέσα στην κοιλάδα του Πλατυστόμου και συνδέει την θεραπεία του Αχιλλέα με τα ιαματικά λουτρά Πλατυστόμου και Αρχανίου. Το Πλατύστομο διέθετε από αρχαιοτάτων χρόνων ιαματικά ψυχρά και θερμά λουτρά. Μάλιστα το 1924, όταν χτιζόταν η λουτρόπολη Πλατυστόμου, βρέθηκαν κτίσματα αρχαίων λουτρικών αγγείων. 3) ΤΑ ΟΠΛΑ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ Πράγματι ακόμη και σήμερα διασώζονται εκεί υπολείμματα χάλκινης σκωρίας καθώς και οι στοές εξόρυξης μεταλλευμάτων χαλκού. Βεβαίως η εξαγωγή και η κατεργασία του χαλκού στο Αρχάνι αποδεδειγμένα βάση της αρχαίας κεραμικής που βρέθηκε εκεί, γινόταν κατά του Ελληνιστικούς – Ρωμαϊκούς χρόνους. 4) ΤΟ ΞΙΦΟΣ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ 5) Ο ΛΟΦΟΣ «ΑΣΤΕΡΙΑ» ΠΛΑΤΥΣΤΟΜΟΥ Ακόμη ο ανδριάντας του Αχιλλέα, που στήθηκε στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου Φθιώτιδας για να τιμηθεί ο ήρωας των ηρώων Αχιλλέας, ύστερα από έγκριση του Υπουργείου Πολιτισμού το 1998, σχεδιάστηκε από ιστορικούς και αρχαιολόγους και φέρει στο θώρακά του το αστέρι. Επίσης το ίδιο αστέρι στολίζει και το άρμα του. Η επιγραφή που φέρει γράφτηκε από ειδικούς επιστήμονες και έχει ως εξής: «Στο παγκόσμιο Μυθολογικό πρότυπο ρώμης και κάλλους του Ομηρικού Αχιλλέως απόγονοι Έλληνες του Σπερχειού έστησαν τούτο», τονίζοντας έτσι και την άμεση σχέση που έχει ο ήρωας με το Σπερχειό ποταμό. Από τα παραπάνω συμπεραίνομε ότι είναι πολύ πιθανόν ο βασιλικός οίκος των Αιακιδών να είχε ως σύμβολο το οχτάχτινο αστέρι. Στην πορεία της ιστορίας, κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, συναντάμε ξανά το αστέρι, δεκαεξάχτινο αυτή τη φορά, ως σύμβολο της Μακεδονικής δυναστείας, τη στιγμή που οι Μακεδόνες βασιλιάδες είναι απόγονοι των Αιακιδών (Νεοπτόλεμος-Ολυμπιάδα-Αλέξανδρος). Το οχτάχτινο αστέρι του Αχιλλέα και το δεκαεξάχτινο των Μακεδόνων του Μ. Αλεξάνδρου φαίνεται να έχουν άμεση σχέση με τον αστερισμό Σείριο, το λαμπρότερο αστέρι, που κατείχε ξεχωριστή θέση, κατά την Αρχαιότητα, ανάμεσα στους Έλληνες. Η λέξη Σείριος είναι ελληνικότατη και σημαίνει σειρά. Όταν ο Όμηρος μιλά για «χρυσήν σειρά» αναφέρεται, πιθανότατα, στο Σείριο, το ακτινοβόλο και λαμπερό άστρο. Μάλι- στα ο Σείριος, ως «κύων του Ωρίωνος» λόγω της θέσης του κοντά στον αστερισμό αυτό, χρησιμοποιείται από τον Όμηρο και σε παρομοιώσεις που αφορούν τον Αχιλλέα και τον Έκτορα. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε και τη διορατική ενέργεια του Ερρίκου Σλήμαν να στηριχθεί πάνω σε ανάλογη παράδοση για τις έρευνές του. Έτσι, μελετώντας τη λαϊκή ονομασία του λόφου «Χισαρλίκ» διαπίστωσε πως στη γλώσσα του Τούρκικου λαού σημαίνει κάτι σαν «παλατάκι». Αυτή του η αντίληψη τον οδήγησε στην σπουδαία ανακάλυψη της Τροίας. 6) ΟΙ ΑΚΡΟΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΠΠΑΣ Μάλιστα το ένα από αυτά που βρίσκεται στο «Κοτρώνι της νύφης», φέρει εξωτερικό κυκλώπειο τείχος και εσωτερικό κτίσμα που πιθανόν αποτελούσε τμήμα αρχαίου ναού. Επίσης ο χώρος που συναντάμε προτού φθάσουμε από το χωριό στο κάστρο, δηλ. η τοποθεσία πάνω από τα «Πλατανάκια», πιστεύετε, λόγω της στρωματογραφίας της, ότι ήταν το νεκροταφείο του στρατοπέδου. Αγαπητοί μου! Παρ’ όλο που η παράδοση είναι μια λεπτή κλωστή για να στηρίξουμε με ασφάλεια την ιστορία, αν καταφέρουμε να την αποκωδικοποιήσουμε ορθά, θα οδηγηθούμε σε κάποια αδιαμφισβήτητα ιστορικά συμπεράσματα. Γι’ αυτό, θαρρώ, αξίζει να την ερευνούμε και να τη διασώζουμε! ___________________ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΗΓΕΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ Ο Τάκης Ευθυμίου είναι εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Ιδιαίτερα λατρεύει και ερευνά την τοπική Ιστορία και Λαογραφία. Είναι μέλος του «Ομίλου Φθιωτών συγγραφέων και λογοτεχνών». Σήμερα ζει και εργάζεται ως δάσκαλος στη Λαμία. Διαβάστε επίσης: Πρακτικά 1ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας |
|