ΠΑΙΔΕΙΑ & ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ, ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ

Η ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ (του Δημήτριου Τζωρτζόπουλου)

Cyrenajka - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

Cyrenajka - Σόλων ΜΚΟ«Η τοπική Ιστορία ως αντικείμενο διδασκαλίας»
       Για πρώτη αποκρυπτογράφηση του θέματος εγείρει δύο ερωτήματα. 
       Το πρώτο ερώτημα: τι είναι τοπική ιστορία;  Και το δεύτερο: είναι αναγκαίο να διδάσκεται η τοπική ιστορία; 
       Ας ξεκινήσουμε με το πρώτο ερώτημα. Η διερεύνηση της τοπικής ιστορίας δεν είναι μια μεμονωμένη πράξη, εντελώς απόμακρη από τη γενική ιστορία και από την αντίστοιχη ιστορική συνείδηση του ανθρώπου. Απεναντίας συμπορεύεται με τη γενική ιστορία και μας προσανατολίζει εξίσου βαθυσήμαντα στη μελέτη του πραγματοποιημένου παρελθόντος.

       Εκ πρώτης όψεως λοιπόν η τοπική ιστορία αφορά την κοινωνική, πολιτική, πολιτισμική, οικονομική ιστορία ενός ορισμένου τόπου σε συνάφεια ή συσχετισμό με την ιστορία της ευρύτερης επαρχίας ή του γεωγραφικού διαμερίσματος αλλά και σε έναν συσχετισμό με την γενική ή την εθνική και την παγκόσμια ιστορία, όπου αυτό είναι δυνατόν.

        Παράλληλα είναι ένας τρόπος μελέτης του παρελθόντος και προορίζεται να παίζει έναν ιδιαίτερο ρόλο. Πώς προσδιορίζεται αυτός ο ρόλος; Προσδιορίζεται από το γεγονός ότι κάθε τόπος, αγροτικός ή αστικός, κάθε λιμάνι, ποτάμι, σιδηροδρομικός σταθμός, κτήριο, αρχιτεκτονικές συλλήψεις, θεωρίες, μορφές, θεσμοί, με μια έννοια όλες οι όψεις του τόπου και της κοινωνίας εγγράφονται στο χρόνο και αποκτούν νόημα στον τόπο.

       Η ιστορία γενικότερα δεν είναι τίποτε άλλο από μια εγγραφή στο χρόνο γεγονότων και συμβάντων, τα οποία περικλείουν έναν πλούτο σημασιών και σε τούτη τη συνάφεια μας δείχνουν το βάθος της γνώσης και ανάγνωσης του κόσμου. Παρόμοια, η τοπική ιστορία διαμεσολαβεί μέσα στο χρόνο νοήματα και σημασίες γεγονότων ή καταστάσεων, όχι λιγότερο δε αναδεικνύει το ατομικό, το ειδικό και το μοναδικό. 
      Τι σημαίνει το τελευταίο τούτο; Την ατομική δημιουργία του εκάστοτε συγκεκριμένου ιστορικού ερευνητή, η οποία διευρύνει τη βάση έρευνας του τοπικού ιστορικού συμβάντος ή φωτίζει συσκοτισμένες πλευρές του.

       Έτσι η τοπική ιστορία συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός ιστοριογραφικού λόγου, ο οποίος μπορεί να καλλιεργείται, να αναπτύσσεται, να συστηματοποιείται μέσα στην εκπαίδευση και προς όφελός της. Έχει ιδιαίτερη σημασία ο σημερινός μαθητής να αποκτά μια πολλαπλή ιστορική περιουσία και να μαθαίνει πίσω από τα διάφορα γεγονότα να αναγιγνώσκει την ιστορική αλήθεια και να καλλιεργεί μια κριτική στάση, ήτοι να συλλαμβάνει εποπτικά το κάθε επί μέρους και αποσπασματικό.

       Εάν η ρήση του Ευριπίδη «όλβιος όστις της ιστορίας έσχε μάθησιν συμπυκνώνει τη διαχρονική αξία της ιστορικής γνώσης, τότε πόσο «όλβιος» είναι ο μαθητής που έρχεται σε επαφή με την τοπική ιστορία; Η σχολική διδασκαλία της τοπικής ιστορίας, παρά τις φιλότιμες προσπάθει ες που γίνονται, δεν έχει κερδίσει ακόμα τις καρδιές των μαθητών. Το ζητούμενο λοιπόν παραμένει: είναι αναγκαίο να διδάσκεται η τοπική ιστορία;

        Μια καταφατική απάντηση στο ερώτημα νομιμοποιείται από το γεγονός ότι η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας εθίζει το μαθητή να παρατηρεί, να συγκεντρώνει τη βλέψη του σε συγκεκριμένο αντικείμενο, να καλλιεργεί μια ερευνητική διάθεση και μέσα από τα ερεθίσματα της τοπικότητας να διανοίγεται στη μελέτη της γενικής ιστορίας.

        Η ιστορική διερεύνηση διαφόρων πλευρών του καταγωγικού το τόπου βοηθά τον μαθητή να συνδέεται με ιστορικές μνήμες, να εκτιμά συλλογικές προσπάθειες του παρελθόντος και αναλόγως να παραδειγμα τίζεται. Του επιτρέπει να αντιμετωπίζει με ευαισθησία θέματα ή προβλήματα του σύγχρονου φυσικού και ιστορικού περιβάλλοντος, να ενθαρρύνεται για ανάληψη πρωτοβουλιών ή για δημιουργική συμμετοχή σε πρωτοβουλίες γύρω από το περιβάλλον.

        Εξάλλου, με τη διδασκαλία της τοπικής ιστορίας δημιουργούνται οι όροι για άμεση μελέτη των ιστορικών πηγών, για εξευγενισμό της μαθητικής συνείδησης και για προϊούσα αποδόμηση οποιασδήποτε δογματοκρατίας που προκύπτει συνήθως από την καταβαράθρωση του ανθρώ- που σε έναν αντιπνευματικό επαρχιωτισμό.

       Στο βαθμό που ένας από τους σκοπούς της παιδείας είναι η μύηση του νέου ανθρώπου στα αγαθά του ανθρώπινου πολιτισμού και η συνειδητοποίηση της αξίας του ως ανθρώπου, η μεθοδική ενασχόληση με την τοπική ιστορία κρίνεται αναγκαία, γιατί δείχνει παραστατικά την ιδιαίτερη αξία του κάθε τόπου και αποσαφηνίζει στον λογισμό του μαθητή ότι είναι συγχρόνως πολίτης του κόσμου και πολίτης του τόπου.

       Στη συνάφεια τούτη το εκάστοτε ιστορικό υλικό αποκτά παιδαγωγική αξία για τον μαθητή, γιατί τον καθιστά αλληλέγγυο με τους συνανθρώπους του και συνυπεύθυνο για το μέλλον του τόπου του. Κατ’ αυτό το πνεύμα, ένα τέτοιο υλικό δεν προβάλλει μόνο την ιστορική πληροφόρηση, αλλά καλλιεργεί και προσωπικά κριτήρια στο μαθητή, εν τέλει μια αισθητική, κατά το δυνατόν, επάρκεια που του επιτρέπει να αναπτύσσει δημιουργικά τη σκέψη του, να εμπλουτίζει τον συναισθηματικό του κόσμο, να αναδεικνύει τις ιδιαίτερες κλίσεις του και να καλυτερεύει τους όρους της μαθητικής του ζωής.

       Από την πλευρά του διδάσκοντος χρειάζεται να ανευρίσκεται εκάστοτε εκείνη η μέθοδος, εκείνοι οι τρόποι, που καθιστούν ελκυστική τη διδασκαλία της τοπικής ιστορίας και δεν ταυτίζουν το πατριωτικό με το σοβινιστικό, δεν αντιπαραθέτουν το τοπικό στο γενικό και δεν αφήνουν περιθώρια για παρανοήσεις, αποπροσανατολισμούς, βαριεστιμάρες.
       Μέσα στους παιδευτικούς σκοπούς της γενικής ιστορίας μπορεί άριστα να συναιρείται ο ιστοριογραφικός λόγος της τοπικής ιστορίας και να παράγεται ό,τι πραγματικά μορφώνει, ό,τι φωταγωγεί ή ερμηνεύει το ιστορικό επίτευγμα.

       Οι θεματικές κατευθύνσεις της διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας μπορούν να συνδέονται με την καταγραφή προφορικών στοιχείων, όπως διηγήσεις παλαιοτέρων για σημαντικά θέματα, παραδόσεις κ.λπ., με την περιγραφή ή την ανάδειξη βασικών όψεων αρχαιολογικών ή ιστορικών χώρων, μνημείων, κτηρίων κ.α. ή ακόμη με λογοτεχνικά κείμενα που αναφέρονται σε σημαντικά πρόσωπα της περιοχής, με εικαστικά έργα, με βιογραφίες και με διάφορα άλλα μορφωτικά ενδιαφέροντα του τόπου.

      Σε κάθε περίπτωση αξίζει κανείς να μην λησμονεί ότι η ιστορία –γενική και τοπική– μπορεί να σχετίζεται με γνώση του παρελθόντος, αλλά δεν αφορά αποκλειστικά και μόνο το παρελθόν. Η σπουδή του παρελθόντος πρέπει να συνδέεται με τη μορφωτική εργασία του παρόντος, γι’ αυτό και ο διδάσκων χρειάζεται να συνδυάζει την ερμηνεία του παρελθόντος με διαχρονικά νοήματα και με σύγχρονα μηνύματα.

       Η διδασκαλία δεν πρέπει να έχει μουσειακό χαρακτήρα, αλλά να αξιοποιεί την κάθε στιγμή και να καθιστά επίκαιρες τις ιστορικές γνώσεις.
       Η ιστορία είναι η απαίτηση μιας συνεχούς εγρήγορσης, μιας ριζικής αμφισβήτησης κάθε εφήμερης βεβαιότητας· είναι η σκέψη που καταπολεμά την απουσία της σκέψης και η ανησυχία που εκριζώνει την αδράνεια. Γι’ αυτό αξίζει να διδάσκεται και να διδάσκεται αξιοπρεπώς.

ΠΡΑΚΤΙΚΑ 4ου ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΦΘΙΩΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
(Ιστορία – Αρχαιολογία – Λαογραφία)
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΑΥΡΟΥ ΔΗΜΟΥ ΛΑΜΙΕΩΝ
ΤΟΠΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΔΗΜΩΝ & ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Ν. ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ

Εισηγητής:
Δημήτριος Τζωρτζόπουλος-Δρ. Φιλοσοφίας-Συγγραφέας

 Ο Δημήτριος Τζωρτζόπουλος γεννήθηκε στο Αγρίνιο και ζει στη Λαμία. Έχει κάνει προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας καθώς επίσης στα πανεπιστήμια του Μονάχου και του Βύρτσμπουργκ της Γερμανίας. Τομείς των σπουδών του είναι: Κλασική Φιλολογία, Βυζαντινή και Νεοελληνική Φιλολογία και Φιλοσοφία.

8 Σεπτεμβρίου 2010

Σχετικά άρθρα