ΠΑΙΔΕΙΑ & ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ, ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ

ΠΝΕΥΜΑ ΚΑΙ ΥΛΗ – ΣΧΕΔΙΟ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (B’ Μέρος) (του Γιάννη Ζήση)

Inspiration - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

Inspiration - Σόλων ΜΚΟΟι θετικές συνέπειες της συστημικής έκφρασης του πνεύματος στην ύλη

        Καλούμαστε να εκφράσουμε συστημικά τις ισορροπίες και την συνέργεια μεταξύ του πνεύματος και της ύλης. Αν για παράδειγμα εκφραζόταν ισορροπημένα και δυναμικά ο κόσμος του πνεύματος στην Κοινωνία του Θεάματος δεν θα είχαμε την θεατρική παραζάλη της, την εμπορευματοποίηση του ίδιου του εαυτού μας σε ρόλους. Αντίστοιχα δεν θα είχαμε τον υπερκαταναλωτισμό και την αργόσχολη τάξη, [1] ούτε το πάθος της κυριαρχίας των τάξεων.

        Δεν θα λειτουργούσαν οι μηχανισμοί της αλλοτρίωσης και ταυτόχρονα το σύστημα θα λειτουργούσε πολύ πιο ορθολογικά και όχι ως «ορθολογική οργάνωση του ανορθολογισμού». 

      Μέσω του εγχειρήματος του Έμερσον και του Ωρομπίντο, -δύο ενδεικτικοί μεταξύ άλλων στοχαστές από την Ανατολή και την Δύση έχουμε την ανάγκη να διευρύνουμε συστημικά την έκφραση του πνεύματος. Εδω κάνουν λάθος όσοι επιχειρούν να προσεγγίσουν το θέμα του πνεύματος αποξενωμένα από τα πεδία της πολιτικής -δεν λέμε κομμάτων-  της οικονομίας, της ανθρώπινης καθημερινότητας ή του περιβάλλοντος. 

        Ένα από τα μεγαλύτερα λάθη του πολιτισμού είναι ότι το πνεύμα εμφανίστηκε ξένο από την συστημική οργάνωση της κοινωνίας, από την συστημοποίηση της κοινωνίας και της καθημερινότητας της ζωής του ανθρώπου σε όλους τους τομείς. Πνευματικότητα και αγιότητα θα έλεγε κανείς ενυπάρχει και μπορεί να εκφραστεί σε κάθε όψη της ζωής. Οι θρησκείες με τον μονισμό τους -παρά τις συγκρούσεις γύρω από τους μονοφυσιτισμούς της θεότητας ή των ιδρυτικών ηγετικών τους προσωπικοτήτων ή ενσαρκώσεων- έχουν κατ’ ουσίαν λειτουργήσει με την λογική του μονοφυσιτισμού.  
       Ο μονοφυσιτισμός αυτός εκφράζει την τάση για μια αποξένωση που κατά κάποιο τρόπο λειτούργησε σαν δυαρχία και σαν ένα άλλοθι για την εξουσία μιας μηχανιστικής μεταφυσικής ελέω Θεού εξουσίας. 

        Δεν ανέλαβαν κοινωνική ευθύνη αυτοί που θα έπρεπε να την αναλάβουν για να μετριάσουν τις υλιστικές υπερβολές και εκτροπές που χαρακτηριστικά σημεία τους υπήρξαν το Κολοσσαίο, η Ιερά Εξέταση και η καύση ανθρώπων. Είναι τραγικό να βλέπει κανείς να θανατώνονται άνθρωποι στο Κολοσσαίο, στην Ιερά Εξέταση ή στα πεδία των μαχών ή στην ένδεια «ελέω του Θεού της οικονομίας» και της ματεριαλιστικής κοσμοθεώρησης. 

       Θα έλεγε κανείς ότι υπάρχει ένας πνευματικός θάνατος, μια πνευματική σταύρωση για τις πνευματικές προσωπικότητες για τους λειτουργούς του πνεύματος στην παγκόσμια ιστορία. Υπάρχει μια εκτροπή  από το πνεύμα τους. Ο έντονος κοινωνισμός του Χριστικού πνεύματος χάθηκε σε μια περιπέτεια που την ξέρουμε πια ιστορικά.    

        Αντίστοιχα η έντονη ανειδωλικότητα του Βουδισμού χάθηκε σε αγάλματα χρυσού και τελετουργίες. Είναι μια πανομοιότυπη ιστορία υλιστικής εκτροπής. Αυτό συνέβη επειδή δεν υπήρχε η αναλυτική μέριμνα του πνεύματος για την αλλαγή και την πρόοδο του κοινωνικού συστήματος, για την σχέση μας με την φύση, για τον μετριασμό της κυριαρχίας της οικονομίας πάνω στην ζωή με τον μερισμό και την δικαιοσύνη.

        Η μέριμνα αυτή βέβαια έπρεπε να αφορά και την γνώση της φύσης, την ανάπτυξη της νόησης και για την εξελικτική διαδικασία όπου θα συνεργούσε η πνευματική και η φυσική αιτιατότητα ως συμβολή μέσα από την περιοδικότητα της ζωής και της σχέσης πνεύματος και ύλης, αφαίρεσης και μορφοποίησης ή μορφογένεσης στην λογική μιας προχώρησης όπως την προσδιορίζει ο Άλφρεντ Νορθ Ουάιτχεντ.

        Η αναγκαιότητα ενός τέτοιου εγχειρήματος σήμερα είναι ακόμη μεγαλύτερη καθώς το δημογραφικό και το τεχνολογικό πεδίο της ανθρωπότητας έχει διευρυνθεί και καθώς η οικονομία λειτουργεί σαν μονόδρομος ή σαν συρρίκνωση, σαν μελανή οπή στην ανάπτυξη του κοινωνικού συστήματος την ίδια ώρα που απαιτείται ένας περιβαλλοντικός μινιμαλισμός, ένα μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα αλλά και μια εξυγίανση του ψυχικού αποτυπώματος, ως εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου. 
 

Η Ίριδα μεταξύ πνεύματος και ύλης
       Χρειαζόμαστε έναν μινιμαλισμό, μια αποσύνδεση. Αν κάποιοι κάνουν αντιποίηση στην εξυπηρέτηση αυτής της ανάγκης -με την αποσύνδεση των κεφαλαίων, με την άυλη συσσώρευση και κυριαρχία στην οικονομία και στο σύστημα- τότε δημιουργείται ένα φάντασμα, ένας «πλανητικός ένοικος» που εκτοπίζει την ψυχή μας.

        Χρειαζόμαστε αυτή την γέφυρα ή την Ίριδα, την Ανταχκάρανα μεταξύ πνεύματος και ύλης. Αυτό το φασματικό, το ουράνιο τόξο της ομορφιάς και των ιδεών του αγαθού, του ωραίου και του αληθινού πρέπει να το δουλέψουμε αναλυτικά -όπως παρατηρεί ο Ωρομπίντο- σε κάθε εκατοστό του συστήματος.

         Έτσι θα αναγεννήσουμε πνευματικά την πολιτική και έτσι θα διαμορφώσουμε την δική μας ψυχική, την πολιτισμική και επικλητική συνέργεια και ζήτηση και ένα διαφορετικό γίγνεσθαι. Έτσι θα ανακτήσουμε τον έλεγχο της οικονομίας και δεν θα είμαστε ενεργούμενά της. Θα νικήσουμε στην ψυχή μας την οικονομία. Θα γίνουμε παράγοντες μιας σύνθεσης των τομέων, μιας φασματικής ολοκλήρωσης του πολιτισμού μ’ όλα τα χρώματα, με όλες τις ακτίνες, με όλους τους τόνους, μ’ όλες τις διαστάσεις και τα πεδία. 
          Για να γίνει αυτό, πρέπει να αλλάξουμε τα αισθητικά μας πρότυπα και να φύγουμε από τον αφελή αισθησιασμό που μας καθιστά ενεργούμενα στην αλλοτρίωση που διακατέχει τους ισχυρούς στρατηγικούς παίκτες του συστήματοςΜόνο έτσι θα τιθασεύσουμε τις τιτανικές προσωπικότητες του προσκηνίου και του παρασκηνίου και θα βαδίσουμε σε έναν πολιτισμό του μέλλοντος, στην ολοκλήρωση της ανθρώπινης εξέλιξης μέσα από την αλληλεγγύη και την έμπνευση. 

       Έτσι το πνευματικό και το εργατικό κίνημα θα οδηγηθούν σε μια νέα σύνθεση για να απελευθερώσουν πνεύμα και σώμα σε μια κοινή πορεία ή για να οδηγήσουν σε μια σύγκλιση «το κεφάλι και το στομάχι» στην πιο ευκολονόητη έκφραση. Το πνεύμα μας επιτρέπει να κατακτήσουμε και να εκφράσουμε συντροφικότητα και ομαδικότητα. Το πνεύμα μας επιτρέπει να εκφράσουμε μια -απελευθερωτική και όχι εξουσιαστική- ιεραρχικότητα. [2] Το πνεύμα μας επιτρέπει να εκφράσουμε ελευθερία και όχι ολοκληρωτισμό. 
         Το πνεύμα μας επιτρέπει να υπάρχουμε σε όλη την διάσταση του χώρου και του χρόνου. Να είμαστε οντότητα της ολότητας. Είναι θεμέλιο της ενύπαρξης της ολότητας και της υπερβατικότητάς της. Το πνεύμα είναι το πεδίο της αρμονίας για να ξεπεράσουμε το στίβο της διαμάχης που είναι η ύλη.

         Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι χωρίς την διάσταση της πνευματικής οντότητας    -και υπό την έννοια της χωροχρονικής της συνέχειας και καθολικότητας σε ελευθερία από την τοπικότητα και την αιτιατότητα που λειτουργεί στο πλαίσιο αυτό–   δεν υπάρχει ελευθερία και πνευματική ασφάλεια


Πνευματική ασφάλεια
        Πρέπει όμως τώρα να προσδιορίσουμε και την έννοια της πνευματικής ασφάλειας. Η πνευματική ασφάλεια που αποτελεί την ολοκλήρωση της ελευθερίας συνδέεται με την ανθρώπινη κυκλοφορία της δημιουργίας της έκφρασης των ιδεών και με τον μερισμό αυτού του προϊόντος, ο οποίος φτάνει ως το πεδίο της υλικής μορφής υπό την έννοια της κυκλικότητας ή της συμμετρικότητας των σχέσεων. Υπό την έννοια της ομαδικότητας πραγματικά κάθε άνθρωπος συναισθάνεται ότι όλο το έργο του θα αποδώσει για όλους, αισθάνεται μια δικαίωση, αισθάνεται ασφαλής και ότι η ύπαρξή του δεν χάνεται στην αποξένωση και στην ανωνυμία της αποξένωσης, έστω και αν δεν υπάρχει επωνυμία δημιουργού. 

        Στο βάθος όλοι θέλουμε να εκφράσουμε μια αγάπη και ένα πνεύμα καλής θέλησης, και συνεργασίας στην διαδικασία της δημιουργίας. Να εκφράσουμε μια άλλη κλίμακα πνευματικής οργανικότητας του όντος. Να εκφράσουμε το πνεύμα της ζωής και την ζωή του πνεύματος για την πνευματική ζωή και αυτό βέβαια θα πρέπει να το εκφράσουμε και με όρους αφαίρεσης και με όρους μορφοποίησης εξελικτικής και μετουσιωτικής. Και αυτό πρέπει να γίνει και στο επίπεδο της προσωπικής δημιουργίας αλλά και στο επίπεδο της συστημικής συμμετοχής μας, οπότε επανέρχεται το αίτημα της γνώσης και της φιλοσοφίας για την αλλαγή του κόσμου. Είναι συνυφασμένη και με την αλλαγή του εαυτού μας ή με την πραγματική του βίωση για την αλλαγή μέσω βίωσης που είναι ένας σύγχρονος όρος για αυτό που στα αρχαία μυστήρια ονομαζόταν μύηση. Το κείμενο αυτό αναδεικνύει μια δεύτερη δυαδικότητα μετά την δυαδικότητα πληροφορίας και ενέργειας

Αναφορές:
[1] Veblen Thorstein, 1982, Θεωρία της αργόσχολης τάξης, εκδόσεις ΚΑΛΒΟΣ
«Κάθε τάξη καθοδηγείται από την ζήλια και συναγωνίζεται με την τάξη που είναι η αμέσως ανώτερή της στην κοινωνική κλίμακα, ενώ δεν έχει καμία διάθεση να συγκριθεί με τις κατώτερές της ή τις πολύ ανώτερές της. … Η αργόσχολη τάξη  …. Βρίσκεται στην κορυφή της κοινωνικής δομής, οι αξίες υπολογίζονται σύμφωνα με τα δικά της κριτήρια και ο τρόπος ζωής της καθορίζει το πρότυπο ευπρέπειας για όλη την κοινωνία … Κατά συνέπεια τα μέλη κάθε κοινωνικής τάξης αποδέχονται ως ιδανικό σαβουάρ βιβρ τον τρόπο ζωής της αμέσως ανώτερής τους και κατευθύνουν όλη τους την ενεργητικότητα στην κατάκτηση αυτού του ιδανικού»

[2] Wilber Ken, 2000, Μια θεωρία για τα πάντα, εκδόσεις ΚΥΒΕΛΗ, σελ. 44
«Οι (δεσποτικές) ιεραρχίες είναι οι αυστηρές κοινωνικές ιεραρχίες που αποτελούν μέσο καταπίεσης και οι (απελευθερωτικές ιεραρχίες) είναι οι αναπτυξιακές ιεραρχίες, οι απαραίτητες για την αυτοπραγμάτωση των ανθρώπων και των πολιτισμών (και όλων επίσης κυριολεκτικά των βιολογικών συστημάτων). Ενώ οι δεσποτικές ιεραρχίες είναι το μέσο καταπίεσης, οι ιεραρχίες αυτοπραγμάτωσης είναι το μέσο ανάπτυξης. Οι αναπτυξιακές ιεραρχίες είναι εκείνες που φέρνουν κοντά τα άλλοτε απομονωμένα και κατακερματισμένα στοιχεία»

 Διαβάστε εδώ το Α’ Μέρος

Σχετικά άρθρα:
Η ΚΡΙΣΗ, Η ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΚΑΙ Ο ΑΝΑΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ 
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ – ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
1. Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΨΥΧΟΣΥΝΘΕΣΗΣ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΛΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

Σειρά Παιδεία·& Ανθρώπινες Σχέσεις

Γιάννης Ζήσης, Συγγραφέας
Μέλος της γραμματείας της ΜΚΟ Σόλων
     ioanzisis@solon.org.gr 

6 Σεπτεμβρίου 2010

Σχετικά άρθρα