ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ, ΖΩΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ

Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΥ ΠΟΝΟΥ – Ο ΚΥΚΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ (B’ Μέρος) (του Γιάννη Ζήση)

Tombu - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

Tombu - Σόλων ΜΚΟΣυνέχεια από το Α’ Μέρος
Πόνος και χαρά

Στη λογική του μέτρου του τερματισμού της χωριστικότητας, μπορούμε ναξανασυστήσουμε την γιορτή, να αναζητήσουμε τον εορταστικό βίο που ακόμη και ο ματεριαλιστής Δημόκριτος αναζητούσε. Μπορούμε να αναζητήσουμε μια πιο γόνιμη σύνθεση του Στωικισμού, με την χαρά της ζωής αυτή τη φορά, όπως προσπαθούσε να την συνδυάσει ο Σενέκας με την εξελικτική δημιουργικότητα. 
Μπορούμε να αφομοιώσουμε – ακόμη και αν είμαστε κριτικοί οντολογικά στους επικούρειους ή στους ηδονιστές ή άλλα ρεύματα –  αυτά τα στοιχεία με ένα μέτρο και σε πολύ μεγαλύτερο βάθος. Μπορούμε να αναζητήσουμε την εργασία και την χαρά που απελευθερώνει σε ένα συνδυασμό χαράς και δύναμης που τόσο πολύ στρεβλώθηκαν ως συνθήματα από τον Ναζισμό που έψαχνε να βρει – είτε ειρωνικά είτε ψυχολογικά – στηρίγματα στην φρικαλεότητά του.

Έτσι, θα περάσουμε από την απελευθέρωση της εργασίας στην εργασία που απελευθερώνει, θα περάσουμε από την απελευθέρωση του ελεύθερου χρόνου στην απελευθέρωση από την κοινωνία του θεάματος, στο θέαμα που απελευθερώνει. Εξάλλου το τραγικό θέατρο και σε λιγότερο βαθμό η κωμωδία επεδίωκε αυτή την απελευθερωτική κάθαρση που συναντάμε στον Αριστοτελικό ορισμό. Έτσι, η αίσθηση του χιούμορ και της αναλογίας θα γίνουν πιο βαθιές και αμερόληπτες και ο βίος – αν είμαστε αλληλέγγυοι – θα αποκτήσει μικρότερη δραματικότητα για τον θάνατο, για την ασθένεια και για τον πόνο.

 

Πλανητικά απελευθερωτικό πνευματικό και φυσικό γίγνεσθαι
Είναι φανερό ότι πρέπει να αντιμετωπίσουμε τον φόβο για να αλλάξει η σχέση μας, να γίνει πιο εξελικτική – και με τον πόνο και με τον θάνατο – για να αποκαταστήσουμε περισσότερη χαρά, ζωτικότητα, υγεία, αλληλεγγυότητα και πνευματικότητα. Αυτός είναι ο δρόμος για τις σωστές ανθρώπινες σχέσεις. Είναι ένας βιωματικός και ένας συστημικός ταυτόχρονα δρόμος όπου πρέπει να δουλέψουμε την εσωτερική και την κοινωνική αλλαγή μια αλλαγή που πρέπει να φτάσει ως την οικολογική αλλαγή όπου πρέπει να συνδράμουν όλοι ώστε «παν πλούτος και πας πλήθος αρετήν υπείκει». [1]

Πρέπει να συνδράμουμε όλοι σ’ αυτή την αλλαγή που θα μας απελευθερώσει, που θα είναι απελευθερωτική σε όλο το πλανητικό πνευματικό και φυσικό γίγνεσθαι και η έννοια της συνεισφοράς όλων πηγαίνει και στους τομείς. Μπορούμε να αναγνωρίσουμε την τεράστια συνδρομή της επιστήμης – όπως έκανε και ο Πωλ Βαλερύ – η οποία άλλαξε τους όρους της ζωής του μέσου ανθρώπου τόσο ώστε αυτοί να είναι πολύ καλύτεροι από εκείνους που απολάμβανε ένας ηγεμόνας του 17ου αιώνα.

Το ζήτημά μας είναι να μην διαιωνίζουμε την απληστία, την πολυτέλεια, το ανόητο του πλούτου, της ανισότητας και του άδικου μερισμού ενάντια τόσο στους άλλους ανθρώπους όσο και στην φύση. Χρειαζόμαστε την λιτότητα και το μέτρο της επιστήμης και της τεχνολογίας και όχι την επιστήμη και την τεχνολογία για τον οικονομικό πλούτο και μέσω αυτού ό,τι περισσεύει από το γεύμα της κερδοσκοπίας και του τεχνολογικού φουτουρισμού να μοιράζεται στον άνθρωπο και στην φύση, στην κοινωνία.

 

Θέλουμε μια διαφορετική επιστήμη και τεχνολογία να στοχεύει λιτά, να χρησιμοποιεί τις μεθόδους της, να είναι αποτελεσματική, να μην είναι υπερφίαλη στις φιλοδοξίες της μέσα από τις δικές μας ματαιοδοξίες. Να μην ζητάμε μέσα από αυτήν να κλωνοποιήσουμε τον πνευματικό μας θάνατο και την ειδωλοποίηση του εαυτού μας, να μην ζητάμε να υπηρετήσουμε την απεχθή λαγνεία και την φαύλη μας αλαζονεία. Να μην αναπτύξουμε έναν καταναλωτισμό αδυσώπητο, άτεγκτο κανιβαλικό οντολογικά ή μια θα λέγαμε με την Φροϋδική έννοια την αιμομικτική κανιβαλικότητα για την ματαιόδοξη διασκέδασή μας.

Χρειαζόμαστε μια επιστήμη και μια τεχνολογία που θα λειτουργούν με τους όρους και τα πλαίσια της βιοσοφίας μας, μια κοινωνία θεάματος και τέχνης που θα λειτουργεί στο πλαίσιο μιας θεατροσοφίας και μια φιλοσοφία και θρησκεία που θα λειτουργεί στο πλαίσιο μιας κοσμοσοφίας. Όλα αυτά να υπηρετούνται από την πολιτική, την οικονομία και την εκπαίδευση σαν απελευθερωτικό και διαπραγματευτικό ενοποιό και υπερβατικό ορίζοντα.

 

Πόνος και βιωματικές ασκητικές κουλτούρες

Αυτό που υποσχέθηκαν οι βιωματικές ασκητικές κουλτούρες της Ανατολής και αυτό που σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό αναδεικνύει το Ευαγγέλιο με την φράση: «ίνα ζωήν έχωσιν και περισσών έχωσιν» -ως περισσή ζωή, ως αφθονία ζωής και αυτό που ενδιαφαίνεται στους μακαρισμούς και που ολοκληρώνει ως μακαριότητα και βιωματική αφθονία την ομιλία στην Μπενάρες του πρίγκιπα Σιντάρτα [2] για τον πόνο και τη θεραπεία του, με την ευγενή μέση ατραπό που οδηγεί στη συνώνυμη εννοιολογικά με την μακαριότητα Νιρβάνα-  είναι ότι μέσα από την ικανότητά μας για παραίτηση από το αλλοτριωμένο ον, το ον της πτώσης, του φόβου, της χωριστικότητας και της επιθυμίας γεννιέται μια βιωματική ευεξία και αφθονία.

Σε αυτό το σημείο ενοποιούνται οι εκφράσεις του πνεύματος -σε ανατολή και δύση- για το πέρασμα από την τραγικότητα και την διαλεκτική του πόνου στην λυτρωτική χαρά και μακαριότητα. Οι προσεγγίσεις -όπως για παράδειγμα της ησυχαστικής «χαρμολύπης» του μοναχικού και κοινοτικού βίου στην υπαρξιακή εμπειρία, και στην λυτρωτική εκστατικότητά της-  υποδηλώνουν μια συνέχεια και ένα νήμα απελευθερωτικής συνάφειας ανάμεσα στην μεγάλη απάρνηση στην σκοτεινή νύχτα της ψυχής και την βιωματική αναγνώριση ως αιώνιας ζωής που αναδεικνύεται στην τελευταία προσευχή και παρακλητική παραίνεση του Χριστού στο κεφ 17 κατά Ιωάννη.

 

Αυτό μας το επιμαρτυρεί επίσης ο βίος ανθρώπων όπως ο Καζαντζάκης που μπορεί και ταυτόχρονα να παρουσιάζει το λαογραφικό στοιχείο μιας μεσογειακής ζωτικότητας στον Ζορμπά και την ίδια ώρα έναν Φτωχούλη του Θεού στον Φραγκίσκο της Ασίζης. Ο Φραγκίσκος της Ασίζης μας μίλησε για την άγια και απελευθερωτική φτώχεια, για την αδελφή φτώχεια, για τον αδελφό θάνατο και δεν υποψιάζεται κανένας κανένα στοιχείο μη ευεξίας τελικά παρά το γεγονός ότι δοκιμάστηκε με ένα δραστικό τρόπο σωματικά και από πλευράς ασθένειας.

Αυτό το συναντάμε επίσης σε έναν ανάλογο βίο, στον βίο του Ραμακρίσνα, που στην Δύση τον έκανε τόσο ελκυστικό – όχι μόνο το κήρυγμα του Βιβεκανάντα  αλλά και ο βιογράφος του, ο Νομπελίστας Λογοτέχνης Ρομαίν Ρολάν.[3] Αυτή η μεγάλη φυσιογνωμία του 20ου αιώνα, θα έλεγε κανείς ότι ανέδειξε μια κοσμοθεωρητική διπολικότητα από την μία με το βίο του Βιβεκανάντα και του Ραμακρίσνα και από την άλλη με τον βίο και το έργο του Μπετόβεν.  

 

 

Συνθέτοντας την ανατολή με τη δύση

Η δραστικότητα, η ανάγκη να συνδυαστούν οι κουλτούρες και οι τρόποι ήταν σημειολογικά κρίσιμοι σε φυσιογνωμίες μεγάλες της Ανατολής και της Δύσης, γνωστές και άγνωστες. Για παράδειγμα, οι προβληματισμοί για την υπεροχή της Ανατολής ή της Δύσης υπήρχαν στον Ινδό δάσκαλο του Γιογκανάντα, τον Γιουκτεσβάρ [4] αλλά και στον Βιβεκανάντα [5] που είχε μεταπτωτικές αντιδράσεις αναγνωρίζοντας από την μία την σημασία του τεχνολογικού πολιτισμού και προόδου της Δύσης αλλά και τους κοινωνικούς της θεσμούς και από την άλλη την υποκρισία και την αυταπάτη που υπήρχε μέσα σε αυτό το οικοδόμημα διατηρώντας στη συνείδησή του την αναγνώριση της πολιτισμικής και ιστορικής  κατάπτωσης και της μεγάλης πατρίδας του, της Ινδίας.

 

Οι ίδιοι προβληματισμοί υπήρξαν βέβαια και στην ίδια την Δύση μεταξύ του μεγαλείου του Χριστιανισμού αλλά και της κατάπτωσής του, της παρακμής του, της δόξας στην γένεση του επιστημονικού,  τεχνολογικού και οικονομικού πολιτισμού αλλά και στην οδύνη του Μεγάλου Μετασχηματισμού -όπως τον αναλύει ο Κάρλ Πολάνυι [6]– και μεταγενέστερα στην βαρβαρότητα της νεωτερικότητας και του μεσοπόλεμου, και όχι μόνο μέχρι τις μέρες μας όπως θα μπορούσε να την δούνε στοχαστές γύρω από τις παρενέργειές της.

Αυτός ο προβληματισμός, αγωνιωδώς προσπαθεί να συνθέσει εσωτερικές αντιφάσεις και αντιφατικότητες, τόσο μέσα στην Δύση και στην Ανατολή, όσο και μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Είναι μια περιπέτεια του ανθρώπινου πνεύματος απέναντι στον εαυτό του και στον κόσμο και όχι  μόνο του ανθρώπινου πνεύματος.

 

Είναι φανερά αυτά τα βιωματικά προβλήματα που παίρνουν την πολιτισμική και την συστημική κοσμοθεωρητικότητά τους σε ένα Γουίλιαμ Μπλαίηκ, η σε μια απόπειρα του Ουώλτ Ουίτμαν να λειτουργήσει συνθετικά και ενός Ρόμπερτ Μπράουνιγνκ με υπερβατικό και αλληγορικό τρόπο. Οι προβληματισμοί του Έντουαρντ Έμερσον και του Χένρι Ντέιβιντ Θορώ δείχνουν μια ανάλογη στάση από την Δύση προς την Ανατολή.

 

Είναι καιρός αυτά να γίνουν πλέον μαζική κουλτούρα και να μην είναι ζητήματα μεγάλων προσωπικοτήτων. Να λειτουργήσουν στο ομαδικό μας πνεύμα και στην καθημερινότητά μας και να μην είναι κορυφαίοι στοχασμοί. Να μπουν στην παιδεία μας, στην εκπαίδευσή μας και να λειτουργήσουν σαν αρμοί μιας παγκόσμιας σύνθεσης. Οι ανθρωπολογικές αποτυχίες που έγιναν στον δρόμο για την απαλλαγή από την οδυνηρότητα της ζωής – από τον σοσιαλισμό και από τον φιλελευθερισμό – πρέπει να διδάξουν και τα δύο ρεύματα. Ένα μονήρες ρεύμα δεν μπορεί πια, σε καμία γεωγραφική συνιστώσα του πολιτισμού και κανένα άτομο ή προσωπικότητα, να λύσει τον Γόρδιο Δεσμό του εαυτού μας και του πολιτισμού.

 

Η μεγάλη μεταστροφή  

Η επανίδρυση, η επανιστορικοποίηση του γίγνεσθαί μας – η «μεγάλη μεταστροφή» όπως θα την ονόμαζε ο Έρβιν Λάσζλοου- είναι ένα κεντρικό αλλά και διάχυτο ζήτημα, είναι η βασική δομή διάχυσης που πρέπει να λειτουργήσει ως ένα φράκταλ της θεωρίας του Πριγκοζίν ή ως ένα ηγετικό «μιμίδιο» – ψυχολογικά, βιωματικά, ομαδικά, συστημικά και πολιτισμικά.  

Επίσης, συνδέεται με την αντιμετώπιση του πόνου η πολιτική διακήρυξη [7] που πήρε την μορφή των τεσσάρων ελευθεριών όπως αυτές διακηρύχθηκαν από τον Φραγκλίνο Ρούσβελτ με την αλληλεγγυότητα και την συντροφικότητα αλλά και την υπερβατικότητα που ήταν κοινός τόπος των μεγάλων στοχαστών, το ιστορικό τους όραμα. [8]

Αυτό σημαίνει πραγματικά ανοιχτές κοινωνίες, πραγματικά ανοικτούς κοινωνικούς τομείς, όπως η οικονομία. Αυτό σημαίνει πραγματικά τον ανοικτό άνθρωπο –  ανοικτό σε συμπαντικότητα – ώστε να μειώσει το νοητικό άλγος της αποξένωσης και να μπορέσει να εκφράσει και να γεννήσει την χαρά για δημιουργική εκπλήρωση και εξέλιξη.

 

Το ζήτημα του πόνου, του θανάτου, του φόβου, της χωριστικότητας και της επιθυμίας παραμένουν κεντρικά σε αυτή την διαδικασία. Ο φόβος, ο πόνος και ο θάνατος έχουν μια φυσιολογικότητα – δημιουργική και διαλεκτική – όπως όμως η καταστροφή γενικότερα, σαν εξελικτικό και απελευθερωτικό συνθετικό γίγνεσθαι. Ο φόβος όμως, η χωριστικότητα και η επιθυμία πρέπει να αντιμετωπιστούν σαν ένα εποικοδόμημα ή υπόβαθρο ή δευτερογενής σφαίρα στην οποία ο άνθρωπος λειτούργησε συνδρομητικά και αποδέσμευσε και εξέφρασε θεμελιώδες κακό καθώς αναίρεσε τις πνευματικές και τις υλικές δυνατότητές του.   

 

Για την ώρα, η απαλλαγή από την ασθένεια, τον πόνο και τον θάνατο είναι μια χίμαιρα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να εργαστούμε για να τα μετριάσουμε και για να μην είμαστε αίτια πρόκλησης αυτών των φαινομένων. Το κύριο θέμα μας όμως είναι να αλλάξουμε την στάση απέναντι σε αυτά τα βασικά ενοχλήματα του όντος έτσι ώστε να απελευθερώσουμε περισσότερη ευεξία, ζωτικότητα, ελευθερία, αβλάβεια και αλληλεγγύη.

Θα ανακαλύψουμε ξανά -σε ένα πιο προχωρημένο επίπεδο- τις αβλάβειες, τις αρχαίες κουλτούρες και το πνεύμα των μύθων, ορισμένων Βουσμάνων, των Ινδιάνων και άλλων φυλών.  Αυτό θα αποτελεί έναperson 371015 340 - Σόλων ΜΚΟ νέο ψυχολογικό μας στοχαστικό και βιωματικό μας συμβόλαιο που θα εξυγιάνει τους όρους και την δυναμική του κοινωνικού συμβολαίου που θα κινηθεί σε ένα πνευματικό και ένα οικολογικό συμβόλαιο.

 

Δώσαμε έμφαση στο ότι δεν μπορεί και δεν πρέπει να δούμε αποκλειστικά από ατομική σκοπιά αυτά τα ζητήματα. Πρέπει να τα δούμε με την συλλογικότητά μας στα πλαίσια επίσης ενός ευρύτερου κόσμου. Διαφορετικά, είτε μιλάμε με όρους Δυτικής φιλοσοφίας, με την παιγνιακότητα του κόσμου, είτε μιλάμε με όρους Ινδουισμού το Λιλά του Θεού θα κινούνται σε περιοχές βαρβαρότητας. Ζητάμε έναν βαθύτερο εξελικτικό εξανθρωπισμό τους, έναν νέο εκπολιτισμό ο οποίος θα λειτουργήσει σαν η βάση της επανιστορικοποίησης της ανθρωπότητας σε πλανητικό επίπεδο και θα λειτουργήσει σαν η βάση επίσης του επανακαθορισμού της δικής μας ταυτότητας και της καθημερινότητας στο πλαίσιο των σωστών ανθρώπινων σχέσεων.

 

Εγχειρήματα όπως η ψυχοσύνθεση του Assagioli, [9]  ή μιας  ευρύτερης συνθετικής κουλτούρας και σχέσης τομέων του Όλιβερ Ράιζερ [10]– ενός ανθρώπου που είχε ιδιαίτερη κατανόηση των διαφορετικοτήτων και της γονιμότητάς τους αλλά και της λεπτής ιστορικής ισορροπίας τους μεταξύ Ανατολής-Δύσης – μας είναι ιδιαίτερα επίκαιρα και χρήσιμα. Τέτοια εγχειρήματα πρέπει να τα ενισχύσουμε στην γραμμή της καλής θέλησης, σε προσωπικό και σε διεθνές επίπεδο. Θα πρέπει να δώσουμε τον καλύτερό μας εαυτό για να σταματήσει το κατρακύλισμα στην βαρβαρότητα και στην αδικία που προκαλεί η αργόσχολη ηγετική και πλούσια τάξη – ως κρίση φθόνου – στις περιθωριοποιημένες αλλά και συνάμα συγκροτημένες στο πλαίσιο μιας δικής τους διαφθοράς φονταμενταλιστικές κοινότητες ή φαβέλες.

Αυτό το παγκόσμιο σχίσμα μπορεί να συμβολιστεί ακόμη και αρχιτεκτονικά από τους ουρανοξύστες με την εκθαμβωτικότητα των τζαμαριών τους και με τις φαβέλες ή την εξαθλίωση στο εσωτερικό του πρώτου και παλαιού κόσμου. Το χάσμα πρέπει να γεφυρωθεί από ένα πολύ μεγαλύτερο πνευματικό εγχείρημα στο οποίο όλοι πρέπει να συνδράμουμε. Διαφορετικά ο πόνος ως παράγοντας τυφλής αντίδρασης μέσα μας θα δημιουργήσει περισσότερο φθόνο, αντιδικία και βαρβαρότητα και έναν νέο φαύλο κύκλο βίας και πόνου. 
Έτσι, θα ξαναβυθιστούμε στο να απολαμβάνουμε – από διαφορετικές πλευρές – προσφέροντας ο ένας οδύνη στον άλλον. Το γεύμα του πολιτισμού θα γίνει οδύνη και η τραγωδία, θα είναι ένα Ταντάλιο γεύμα στο οποίο αργά ή γρήγορα όλοι θα είναι θύματα, και οι «χαρτογιακάδες» του Ράιτ Μιλλς τα καλοντυμένα κοστούμια, τα καλοντυμένα σώματα των μέσων επικοινωνίας, της «Αργόσχολης Τάξης» της «κοινωνίας του θεάματος». Αυτοί που θα διεκδικήσουν την δική τους εκδικητική δημοσιότητα – όπως το κάνουν οι παράγοντες της ανώνυμης βίας που αποκτά και αυτή την επωνυμία της στο δικό της χρόνο Γουώρχολ, στο παγκοσμιοποιημένο σύστημα ειδώλων και στο μουσείο μέσα στο οποίο έχουμε παραχωρήσει την θέση μας στο ένοικο φάντασμα της αλλοτρίωσης μας- μας εκτρέπουν από την λογική αντιμετώπιση, τον καθαρό λόγο αντιμετώπισης του πόνου. 

 

Για να μην χάνουμε το μέτρο θα καταλήξουμε τελικά σε ένα συνθετικό μέτρο. Έχουμε δύο βασικούς πόλους  στο πρόβλημά μας:

Α. ο ένας πόλος είναι ο πόνος και η ατομική μας μαθητεία σε αυτόν με έναν τρόπο που να μην είναι ατομικιστικός, χωριστικός και ιδιοτελής.

Β. ο άλλος πόλος είναι ο εξανθρωπισμός και ο ανθρωπιστικός και οικολογικός μετασχηματισμόςπρωταρχικά της οικονομίας και των διεθνών σχέσεων.

 

Γιατί εκεί είναι που η εξουσία γίνεται ένας παράγοντας οδύνης και η οδύνη γεννάει το μίσος σε έναν ανατροφοδοτούμενο κύκλο.

Χωρίς αυτή τη θεραπευτική προσέγγιση στο ζήτημα του πόνου ο σύγχρονος άνθρωπος και ο πολιτισμός του, αλλά και όλο το σύστημα. θα λειτουργεί σαν ένα πιθάρι χωρίς πάτο.


____________________
ΑΝΑΦΟΡΕΣ

[1] Πλάτων, ΜΕΝΕΞΕΝΟΣ, www.scribd.com/doc/…/ΜΕΝΕΞΕΝΟΣ

[2] Το όνομα «πρίγκιπα Σιντάρτα» χρησιμοποίησε λογοτεχνικά στο ομώνυμο έργο του, ο Χέρμαν Έσσε και έκανε γνωστό στη Δύση στη θέση του ευρύτερα γνωστού ως Γκωτάμα Βούδα. 
[3] Ρολάν Ρομαίν, Ραμακρίσνα – Βιβεκανάντα, 1978, εκδόσεις ΔΙΒΡΗΣ

[4] Παραμαχάνσα Γιογκανάντα, “Αυτοβιογραφία ενός Γιόγκι”, 1991, εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, σελ457

«αναρωτιέμαι αν οι Δυτικοί επιστήμονες, που διευρύνουν υπομονετικά το βασίλειο της γνώσης για την πρακτική ωφέλεια της ανθρωπότητας, δεν ευχαριστούν περισσότερο το θεό από αυτούς τους αργόσχολους, που διατείνονται ότι είναι θρησκευόμενοι, αλλά, στην ουσία, δεν κάνουν τίποτε άλλο απ’ το να ζητιανεύουν»

«Όμως αν και βρίσκονται πολύ ψηλά από την άποψη διανοητικών επιτευγμάτων, οι περισσότεροι Δυτικοί έχουν ‘παντρευτεί’ θα έλεγε κανείς τον υλισμό. Άλλοι πάλι που είναι διάσημοι στους χώρους της φιλοσοφίας και της επιστήμης, δεν αναγνωρίζουν την ουσιαστική ενότητα με την θρησκεία»

[5] Ρολάν Ρομαίν, “Ο Βίος του Βιβεκανάντα και το Παγκόσμιο Ευαγγέλιο”, 1967, εκδόσεις Νέας Εποχής

[6] Καρλ Πολάνυι, “Ο Μεγάλος Μετασχηματισμός”, 2001, εκδόσεις ΝΗΣΙΔΕΣ,

[7] Γιάννης Αντωνίου, H ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ, 2010, solon.org.gr

[8] Φραγκλίνος Ρούσβελτ, ΟΙ “ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ” ΤΟΥ ΦΡΑΓΚΛΙΝΟΥ ΡΟΥΣΒΕΛΤ, 2010,solon.org.gr ,

[9] Roberto Assagioli, ΨΥΧΟΣΥΝΘΕΣΗ: ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ, 2009, solon.org.gr  ,

[10] Oliver Reiser, Η ΑΡΧΑΙΑ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΥΣΗ, 2009, solon.org.gr


Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας

Ημερομηνία ανάρτησης: 2-08-12

Σχετικά άρθρα