Ποια γεγονότα στην ιστορία του εργατικού κινήματος στο παρελθόν καθορίζουν τον σημερινό τρόπο θέασης του κόσμου; Το εργατικό κίνημα προσπάθησε να απαντήσει στον οικονομικό ολοκληρωτισμό του κεφαλαίου. Τί εκτρέπει όμως τα επαναστατικά προγράμματα προς τον ολοκληρωτισμό και τη βαναυσότητα; Τί νόημα έχουν οι θεωρίες όταν το αποτέλεσμα είναι μακριά από τις ορθές ανθρώπινες σχέσεις; Μήπως είναι απαίτηση των καιρών η προσθήκη στην ατζέντα του εργατικού κινήματος των πνευματικών αναγκών του ανθρώπου; |
ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΜΗΣ, ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ – Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ (Α’ Μέρος) Το εργατικό κίνημα -όσο και αν φαίνεται να διαμορφώνεται στα πλαίσια του 19ου και του 20ου αιώνα- είναι μια εξαιρετικά παλαιά υπόθεση καθώς υπήρχε πάντα μια σύγκρουση μεταξύ εργασίας και ιδιοκτησίας, ιδιοκτησίας που έφτανε μέχρι την ιδιοποίηση του ανθρώπου, την δουλεία του. Η εργασία ξεκίνησε από τη φυσική επιλογή και διαδικασία στην γεωργική παραγωγή, έφτανε μέχρι την αξιοποίηση στης εργασίας των ζώων αλλά και την ιδιοποίηση της ίδιας της ζωής τους ως τροφής και συνέχισε τον κύκλο της με τους ζωτικούς χώρους της τροφικής αλυσίδας. Η εργασία έφτασε να γίνει ανθρώπινη δουλεία αλλά και η τροφική αλυσίδα του ανθρώπου να «εμπλουτιστεί» με ανθρώπινο κρέας, ανθρωποθυσία και βορρά στο θέαμα. Ήταν ένας αέναος κύκλος βαρβαρότητας που αναδείκνυε τις ζωικές καταβολές πολιτισμικά ενισχυμένες. Αυτό ήταν μια ενέλιξη της ανθρωπότητας στον φυσικό οικολογικό της υλισμό και μια ένδειξη για το βαρύ φορτίο και την δυσχέρεια που υφίσταται στην εξέλιξή της. Από τους αλλεπάλληλους κύκλους προσπάθειας εκπολιτισμού ή «εξανθρωπισμού» – πολιτικού, οικονομικού και πολιτισμικού – των ανθρώπων φτάσαμε ως τις χωρίς προηγούμενο οριακές εκρήξεις βαρβαρότητας του 20ο αιώνα. Οι θυσίες των οικείων, των υπηρετούντων και των λαών στον βωμό των ηγετών και των βασιλέων στην αρχαιότητα και οι θυσίες των δούλων, οι ανθρωποθυσίες που γινόντουσαν στους θεούς, οι θυσίες εν ονόματι κοινών συμφερόντων στους πολέμους, όλες αυτές οι θυσίες πολύ αργά δίδασκαν τον άνθρωπο. Η αργή επώαση των ιδεών: το παράδειγμα της Δημοκρατίας Σ’ όλη αυτή την κρίση δεσπόζοντα ρόλο παίζει η ιδέα της ιδιοκτησίας και η σχέση μας με την εργασία. Αυτό συμβολίζεται και στην αφήγηση της Εδέμ και την εξορία από αυτήν. Συμβολίζεται στη σχέση της συνείδησης με τον βιοτικό κύκλο και στην ανακάλυψη του φαντασιακού της θέσμισης από τον άνθρωπο αλλά και της δυσκολίας της διαχείρισης των πόρων, μέσω θέσμισης και εργασίας. Είναι η εργασία στο πεδίο των ιδεών και των θεσμών και η εργασία στη φύση. Συνδέεται με τη βία της φυσικής διαλεκτικής και την αδυναμία του ανθρώπου να απορροφήσει τη ζωική σχόλη, την ρέμβη και την αμεριμνησία στον πολιτισμό του όπως και την ενατένιση με αποσύνδεση που επιτρέπει τον ελεύθερο χρόνο και τη βιωματική απόλαυσή του. Αντίθετα η αναζητούμενη απόλαυση δια της επιθυμίας γίνεται ένα παίγνιο του φαντασιακού που στρεβλώνει τον πνευματικό ορίζοντα και στοχασμό της ανθρωπότητας, καθώς μόνο οι στοχαστές μπορούν να διαθέτουν το αναγκαίο υποκειμενικά υπόβαθρο και αυτοί μόνο υπό κάποιες κοινωνικές συνθήκες, αν και γνωρίζουμε ότι υπήρξαν μεγάλοι στοχαστές στην θέση του δούλου και του αγωνιστή όπως και στοχαστές ελεύθεροι από οικονομική μέριμνα. Δεν μπορούμε να πούμε ότι ο στοχασμός είναι ταξικό ιδίωμα. Αυτός ήταν ένας από τους μύθους που καλλιεργήθηκαν και που απέδωσαν φτωχά ιστορικά αποτελέσματα. Το είδαμε αυτό και στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, όταν δεν είδαμε τα μεγάλα πνευματικά επιτεύγματα που προσδοκούσε ο ταξικός μύθος στην ποιότητα ζωής των λαών. Παρότι υπήρξαν κοινωνικές κατακτήσεις δεν είδαμε τελικά την οργανωμένη παραγωγή εργασίας να απελευθερώνει σχόλη και χρόνο για την πνευματική ανάδειξη και απόλαυση του ανθρώπου. Αντίστοιχα στον «υπαρκτό» Φιλελευθερισμό ο ελεύθερος χρόνος αλλοτριώνεται ουσιωδώς. Σταθμοί στην πρόοδο του εργατικού κινήματος – ως βασικού κινήματος πνευματικής και εξελικτικής έκφρασης της ανθρωπότητας Αυτό έγινε στο πλαίσιο της Μάγκνα Κάρτα, με σημαντικό εμπνευστή τον Στέφανο Λάνγκτον, όπως επίσης στα πλαίσια της Γαλλικής ή της Αμερικάνικης Επανάστασης και των εθνικοαπελευθερωτικών επαναστάσεων της εποχής του ρομαντισμού. Οι τελευταίες εξετράπησαν πολλές φορές σε μεγαλοϊδεατισμούς. Τη σκυτάλη πήραν οι Σοσιαλιστικές επαναστάσεις που εξετράπησαν σε ολοκληρωτισμό. Μετά από την διαδικασία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, φτάσαμε σε ένα σημείο για επαναδιευθέτησης του μέλλοντος. Η ευκαιρία αυτή πλέον μπορούμε να πούμε ότι δεν αξιοποιήθηκε όσο θα έπρεπε – και τώρα είμαστε στο μέσον μιας συνεχιζόμενης και κλιμακούμενης κρίσης πολύ πιο πολύμορφης και σε πολλά σημεία πιο ύπουλης από ότι στο παρελθόν. Το ιστορικό βάθος του εργατικού κινήματος Κατόπιν δημιουργείται μια νέα γενεά αμφισβητιών, που εκφράζουν αυτή την διαλεκτική. Ως συνεχιστές κυρίως του Ζαν Ζακ Ρουσσώ ακολουθούν οι ιδεαλιστές του σοσιαλισμού και οι κοινοτιστές και στην συνέχεια οι ιδεαλιστές του αναρχισμού και του μαρξιστικού σοσιαλισμού. Παράλληλα στην γενεαλογία της σκέψης του Άνταμ Σμιθ γεννιούνται οι εκτροπές και οι αντιδικίες γύρω από το κράτος ή τη μόχλευση του κράτους ως θεσμικής οικονομίας κλίμακας για την ιδιωτικότητα και την εταιρική ισχύ της. Εδώ κυριαρχεί ξανά το αυτονόητο, το φάντασμα, -όπως και στην εποχή της δουλείας- της ιδιοποίησης του κέρδους ως αυτοσκοπού, χωρίς στοχασμό για τη ζωή. Η θεωρία της αλλοτρίωσης που επιχειρεί να θέσει το «στοχασμό για τη ζωή», αποτυγχάνει πλήρως, καθώς στο πολιτικό της σύστημα η «απελευθερωτική δικτατορία του προλεταριάτου» αποδεικνύεται ανίκανη -πνευματικά και πολιτικά- να συγκροτηθεί με αξίες και λόγο, καταφεύγοντας στον ολοκληρωτισμό και αυταρχισμό της απόλυτης ιδιοποίησης του κράτους από έναν νέο ολοκληρωτισμό επί της δικτατορίας του προλεταριάτου! Έτσι καταλήξαμε από την μία να έχουμε το μηδενισμό της αυταπάτης και απ’ την άλλη το μηδενισμό της άρνησης της ελευθερίας. Η αλλοτρίωση της ελευθερίας και στη μία και στην άλλη περίπτωση είναι το κυρίαρχο σημείο. Εδώ ακριβώς αναδεικνύεται το έλλειμμα ενοποίησης, το έλλειμμα διαλεκτικής ομαδικότητας και σύνθεσης των ιδεών, γιατί οι ιδέες δεν μπορούν να συγκροτηθούν ως μονήρεις. Έτσι, η ελευθερία δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς την αδελφοσύνη και τη δικαιοσύνη, χωρίς την ιεραρχικότητα και την ισότητα και ούτω καθεξής. Το ίδιο ισχύει βέβαια και για την οντότητά μας σε σχέση με την ετερότητα και την ολότητα, την υλικότητα και την πνευματικότητα. Όμως ο προβληματισμός αυτός παρέμεινε υπανάπτυκτος κάτω από τις «λογικές» της ιστορικής ρουτίνας. Η ιστορική διαδρομή των αντιφάσεων του εργατικού κινήματος Στη Μαρξιστική και Ενγκελσιανή δοκιμιακή συγγραφή υπήρξαν ελάχιστες και πολύ προβλεπτικές προσεγγίσεις για τα θέματα που αφορούν τις αντιφάσεις της αντιμετώπισής μας και τις μοιραίες συνέπειες για τα ζητήματα του περιβάλλοντος. Ήταν προβλεπτικές για την περιβαλλοντική κρίση και για τη συνάφεια της περιβαλλοντικής μας βίας με την κοινωνική βία. Υπήρξαν ελάχιστες αναφορές για τα ζητήματα της αλλοτρίωσης στο πνευματικό επίπεδο ή σχεδόν καθόλου. Δόθηκε έμφαση μόνο στον τομέα της κοινωνικής αλλοτρίωσης. Έπρεπε να γίνει ένα μαζικό κίνημα με μια συντονισμένη ιδεολογική περιληπτικότητα. Στον τομέα της θρησκείας μόνο ελάχιστες νύξεις συνύπαρξης υπάρχουν από τον Λούντβιχ Φόυερμπαχ ως τον πρώιμο Καρλ Μαρξ, όπως και μέσα από τις ύστερες προσωπικές του επιστολές όπου αναφέρεται σε μια ιδιότυπη κατάσταση που του θύμιζε τη Νιρβάνα ή που αναφέρεται στα θέματα που αφορούν την αγάπη του για τη Τζένη Φον Βεστφάλεν και τη μεταφυσική των κύκλων της ζωής από τον Πυθαγόρα και τους Βραχμάνους έως τις νεώτερες μεταφυσικές απόψεις. Μικρές νύξεις κάνει και ο Βλαντιμίρ Λένιν στη Λογική του Αιθέρα και Ενέργειας κινούμενος στη γραμμή της Θεοσοφίας ή ακόμη παρομοιάζοντας τη διαλεκτική με την Ινδουιστική τριαδικότητα του Βράχμαν, του Βισνού και του Σίβα στα Φιλοσοφικά Τετράδια. Η θεοποίηση που ακολούθησε του Μαρξισμού που έφτασε και στη θεοποίηση του Στάλιν -η οποία δυστυχώς ποτέ δεν λειτούργησε ως μια αναδρομική, ως μια αυτογνωσιακή και αυτοκριτική αφετηρία για το πάθος του ανθρώπου για τη θρησκεία- είναι ενδεικτική της ανθρώπινης αδυναμίας και ανάγκης του ανθρώπινου σταδίου εξέλιξης. Αυτή την ανάγκη την υποδεικνύει πιο ειλικρινώς ο Μπρεχτ στις «Ιστορίες του κυρίου Κόυνερ». Το ίδιο όμως συνέβη και στα αντίπαλα στρατόπεδα όπου επίσης λειτούργησαν με βία και μαχητικότητα επιβολής. Ας θυμηθούμε ότι ο παράδεισος του νέο-φιλελευθερισμού ήταν μια στυγνή χούντα, η δικτατορία του Πινοσέτ στη Χιλή -και τώρα γίνεται υπό μια έννοια- ο μεγάλος του παράδεισος, η Κίνα που διαδέχθηκε τον Μάο. Αυτές οι «ρεαλιστικές» ιστορικές συγχύσεις που γίνονται στα ιδεολογικά ρεύματα και που καταλήγουν σε εκκρεμείς συγκοινωνούσες αντιδράσεις «ρεαλιστικής πολιτικής» όπως αυτές του Συμφώνου Μονάχου και του Συμφώνου Μολότοφ Ρίμπεντροπ είναι χαρακτηριστικές στην ιστορία και γι’ αυτό απαιτούν ένα πολύ πιο υγιές σώμα αξιών, αρχών και φορέων απέναντί τους, χωρίς στρεβλωτικές παραχωρήσεις όπως αυτές που έγιναν πχ στην Κοινωνία του Εθνών ή με την ίδρυση του ΟΗΕ και με το καθεστώς που διαμορφώθηκε σε χώρους όπως η Μέση Ανατολή κλπ. Ο Σοσιαλισμός βρήκε, στον καιρό του ψυχρού πολέμου, στη Λατινική Αμερική και σε κάποιες άλλες περιπτώσεις συμμάχους ξανά στη χριστιανική ή στη θρησκευτική κουλτούρα – όπως στην περίπτωση των Σαντινίστας – και πάλι βέβαια με προβλήματα γιατί δεν μπορεί να πει κανείς ότι υπάρχουν αμιγείς αξίες αγαθού σε προβληματισμούς και στάσεις σε ρεαλιστικές συνθήκες. Το χαρακτηριστικό της αντίφασης φαίνεται σε όλα τα ρεύματα και τα πρόσωπα, περιλαμβανόμενου και του Τρότσκι, με πολλά αμφισβητούμενα σημεία. Είναι ο ίδιος ο Τρότσκι στην Κρονστάν%B Σχετικά άρθρα
Σύνδεση
Δεν έχετε ακόμη λογαριασμό; Δημιουργία λογαριασμού |