Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟΥ (του Γιάννη Ζήση)
Η εξέλιξη της αντίληψης της έννοιας του σημείου στον ανθρώπινο πολιτισμό και την ιστορία του, ως παράδειγμα της φασματικής κοσμοθεωρίας. Ελάχιστα βιογραφικά συνοψίζουν ολόκληρη την ιστορία του ανθρώπου. Η βιογραφία της έννοιας του «σημείου» είναι μια από αυτές. Η βιογραφία του «σημείου» μας φανερώνει το πώς φτάσαμε στην άβια αντίληψη του χωροχρόνου και στο σημερινό πλανητικό αδιέξοδο. Μας προτρέπει επίσης να αντιληφθούμε καλύτερα τις προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουμε εάν θέλουμε ο πολιτισμός μας να αποκτήσει ξανά βιώσιμη τροχιά. |
Εισαγωγή στη Φασματική Κοσμοθεωρία, Εξέλιξη, Τυπολογία και Σύνθεση_ Μέρος Α Στον κόσμο των εννοιών υπάρχει ένα διαρκές και πολυδιάστατο φασματικό γίγνεσθαι. Ο κόσμος των εννοιών και των ιδεών μας, συγκροτεί ένα φασματικό τοπίο άλλοτε πιο ζωντανό, γόνιμο και απελευθερωτικό και άλλοτε πιο άγονο, έρημο και σχεδόν άβιο – σκελετικό.
Το επίτευγμα όμως του Ευκλείδη έγκειται στο ότι στους ορισμούς του υπήρξε αποκαλυπτικός του εννοιολογικού, γλωσσικού και εμπειρικού αδιεξόδου. Ο κοινός τόπος των εννοιών, των λέξεων, των αισθήσεων, των σχέσεων και των συμβόλων ήταν υπανάπτυκτος και είναι ακόμη. Τόσο μάλιστα παραμένει υπανάπτυκτος ώστε σε μια σύγχρονη θετικιστική αναδημιουργία του Ευκλείδειου άθλου, ο Ντάβιντ Χίλμπερτ προσπαθεί με μια πανουργία ειδωλικής γλώσσας χωρίς έννοια και αίσθηση να κρύψει την ενοχλητική αποκάλυψη του Ευκλείδη. Βέβαια αυτό το επιχείρησε λίγο πριν από την στιγμή που ο KurtGödel [1] «γκρέμισε» τα μαθηματικά και τα μεταμαθηματικά, τα «λογικά» και μεταλογικά, τα συστημικά, συμβολικά και γλωσσικά – «όνειρα» ολοκλήρωσης. Αυτά τα μονιστικά, λογικά, κατηγορικά και επιστημολογικά «όνειρα» ουσιαστικά ήταν εχθρικά στην ονειρική αειφορία του Λόγου, της Αντίληψης και της Ερμηνείας. Την ίδια στιγμή, ο Χίλμπερτ φασματικοποιούσε την έννοια του Χώρου δίνοντας νέες προοπτικές και στο σημείο των Εναλλακτικών Γεωμετρικών Θεωριών – Μοντέλων. Η φασματική ποίηση της γεωμετρίας είχε και την δική του συνεισφορά.
Η ενοχλητικότητα αυτών των εννοιών λειτουργούσε επίσης σε διαφορετικές διαστάσεις. Στην γνωσιοθεωρητική διάσταση υπήρξαν επίμονες, εργώδεις και βραδείες επεξεργασίες ενώ στο ψυχολογικό, το πολιτισμικό και το συστημικό πεδίο επικράτησαν φυγές, υποκαταστάσεις και αντισταθμίσεις. Το τοπίο φάνηκε να συγκροτείται από μια Τραγική και Τιτανική ασυμφιλίωτη σχέση και δυναμική μεταξύ Φανταστικού και Πραγματικού όπως θα ‘λεγε ένας Αντρέ Μπρετόν. Στην «ομάδα» της «άβιας» πραγματικότητας, κυριάρχησε ο μηδενισμός της ορυκτότητας και της «βαρβαρότητας» της Πέτρας ενώ γιγαντωνότανε αντισταθμιστικά η επιθυμία, η χωριστικότητα η φονταμενταλιστική ειδωλοποίηση του φανταστικού, ο ναρκισσισμός και ο φόβος στα άλλα πεδία. Όμως το γίγνεσθαι του ανθρώπου, της συνείδησης και του συστήματος – ακόμη και σχιζοειδές- παράμενε ενιαίο, δεσμευμένο σ’ αυτή την τραγικότητα της ανάρμοστης σχέσης και δυναμικής. Η ζωοανθρωπολογική ή καταγωγική εξελικτική υπανάπτυξη και η ιδρυτική δυναμική του ανθρώπου στην ατομικοποίηση ή ταυτοποίησή του – στην εμψύχωση, προσωποποίηση ή θεατρικοποίησή του, στην θεσμική πολιτισμοποίηση και στην τεχνολογικοποίηση της κοινωνικής συγκρότησής του και της εργατικής και δημιουργικής του ανάπτυξης – συνυπήρξαν με τραγικές κρίσεις, εντάσεις και αναδύσεις ως πεδία ζήτησης ή επίκλησης, εφέλκυσης ή εντύπωσης και δημιουργικής εξέλιξης. Σήμερα φτάνουμε ένα νέο παγκόσμιο σημείο ολοκλήρωσης, κρίσης και εξέλιξης όπου αυτές οι υπολειμματικές εκκρεμότητες και οι διχαστικές αντιστροφές και συγχύσεις πρέπει να επιλυθούν σε βάθος, διεξοδικά και επαναπροσδιοριστικά – μέσα μας και συλλογικά – σε κάθε τομέα και στην συστημική μας οργάνωση. Η αναδρομή στο φασματικο γίγνεσθαι και ο φασματικός αναστοχασμός της ιστορίας μας, στοχεύει στον φασματικό ανασχεδιασμό και την απελευθέρωση της εξέλιξης από την κληρονομιά των τραγικών μας αδιεξόδων. Ας έρθουμε όμως στην γενεαλογία της φασματοποίησης του σημείου.
Ο Χώρος είναι απειροστική και άπειρος αλλοτροπία σημείων υπό την έννοια των διευθύνσεων ως τελεστών της αλλοτροπίας και της διάστασης ως τελεστή πολλαπλότητας, ομοιότητας και απείρου. Το σημείο είναι το άμορφο φράκταλ του Χώρου. Η ενδοσημειακή υπόσταση ή η αναφορά σ’ αυτήν δεν υφίσταται. Το σημείο αντικειμενικοποιεί έτσι τον Χώρο παρά το γεγονός ότι ο ορισμός καθιστά το σημείο όχι μόνο αφηρημένη, αλλά και αφαιρετική οντότητα. Στο αδιέξοδο αυτό εμφανίζεται και η ανάγκη του Πλατωνικού στοχασμού. Η «αδιανόητη» απειροστότητα του σημείου είναι και η βάση της «αδιανόητης» απειροσύνης ή πληθυκότητας των σημείων. Σχισματικά – με την νοησιαρχικά, θετικιστικά και αναγωγικά Ευκλείδεια γεωμετρική εργαλειοποίηση της έννοιας και του συμβόλου – αναπτύσσεται και η μεταφυσική του σημείου, που φτάνει ως την Θεολογία του όπως αποδίδεται με τον ορισμό του Θεού που ‘χει το κέντρο σημείο του παντού και πουθενά ως Σημείου του Παντός σε ένα απέραντο Κύκλο Σφαίρα. Η αφετηριακή, ασύμβατη και ασύμπτωτη παραδοξότητα του σημείου μοιάζει εξαιρετικά με την καθυστερημένη ανακάλυψη του φανταστικού αριθμού που ο Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς την συνέδεσε σε συμβολικό επίπεδο με το Άγιο Πνεύμα. Μια επίσης τόσο καλά απροσδιόριστη ποσότητα που αποτελεί και συμβολικό «αδιανόητο» για τα αριθμητικά σύνολα και την μοναδιαία και μηδενική αναφορικότητα τους. Αρχικά θα ‘λεγε κανείς πώς ο Ευκλείδης λειτουργεί με ελάχιστους αφορισμούς, προσπαθώντας μάταια να ισορροπήσει στο «ξυράφι του Όκαμ» [2] κατ’ αναλογία με τις Σούτρες των Ουπανισάδων και όπως παρατηρεί ο Ωρομπίντο με την Ινδική Ενορατική, Οραματική, Διαλογιστική και Στοχαστική μέθοδο που είναι υπαινιγμός αλματώδης, τιτανικός και μετά ανοίγεται στην ερπετική συνοχή των βημάτων στο νοητό και επιστητό με την Ελληνική μέθοδο ανάλυσης, και νοησιαρχικού εξορθολογισμού και εργαλειοποίησης βήμα-βήμα σε κάθε εκατοστό του εδάφους. Ο Πυθαγόρειος κόσμος των αρμονικών σφαιρών των αριθμών που «ψυχάζουν» και ο Πλατωνικός και Πλωτινικός κόσμος των Ιδεών και του Θεού που «αει γεωμετρεί» γίνεται πεζός και επιστημολογικός. Ο κόσμος Ζων και η μορφή ως σύμβολο ενορατικής ερμηνείας από τον Ποσειδώνιο ως τον Πρόκλο αντίστοιχα χάνονται. |
Το σημείο και η «αυτονόητη» αντίληψή του Τέτοιες χρήσιμες συμπληρωματικά αν και τραγικές και πάλι αυτονόητες φασματοποιήσεις περιέχονται στα σαμανιστικά και ανιμιστικά ή ψυχικιστικά στερεότυπα και δρώμενα που μπορούν να περιορίζουν την τραγικότητα των συνεπειών του νοητικού αδιεξόδου, όμως αδυνατούν να τελεσφορήσουν λυσιτελώς όχι μόνο στο πεδίο της συστημικής εξέλιξης του πολιτισμού, αλλά και στο πεδίο της υπερβατολογικής ενορατικής επίγνωσης, πνευματικής εποπτείας και σύνθεσης. Διακατέχονται από ζωικοψυχιστικές καταβολές και ταυτόχρονα δεν αντιμετωπίζουν την τραγικότητα του βιοτικού κύκλου, τόσο στον άνθρωπο όσο και στην σχέση του με την φύση. Παρ’ όλα αυτά η φύση δεν αφήνει χώρο για κενό, η ανιμιστική ατομικιστική και κοινωνική, ανθρωποκεντρική και οικοκεντρική δυναμική επιτελεί τον ρόλο της σ’ ένα μακρύ μετουσιωτικό και μερισματικό λειτουργικό, τελετουργικό και συνειδησιακό μετασχηματισμό Η επικοινωνιακή φασματική διάσταση
Το σημείο στο διανυσματικό λογισμό Βέβαια οι συμβολές αυτές σ’ ένα μεγάλο βαθμό για να μην γίνουν νοητικός και κατηγορικός πληθωρισμός πρέπει να υπακούουν επαρκώς αν και όχι πλήρως στο «ξυράφι του Όκαμ» και στην συνδυαστικότητα αναγωγικότητας επαγωγιμότητας ανοικτής ολιστικότητας με προοπτική επαληθευσιμότητας.
Ας μην βιαζόμαστε όμως, έστω και αν προτείνονται τροπικοί φορείς σωμάτια όπως το Χίγκ ή τα καόνια, ή ακόμη χορδές συνδυαστικές, αρμονικής συγκρότησης και δίκτυα βρόγχων και συνεκτικότητας και προσομειωτικά συγχρονικά ολιστικά, επάλληλα ή περιέχοντα σύμπαντα, υπάγοντας σε κβαντική και γενικευμένη αιτιολογική και εξηγηματική κρίση, την μη τοπικότητα της κατάστασης και των σωματικοτήτων. Το Χάσμα παραμένει προβληματικό και τραγικό παρά τις προσπάθειες του Καντιανού Λόγου, της Φαινομενολογίας και του Υπαρξισμού, παρά τις ψυχαναλυτικές και ψυχολογικές σχολές και παρά τις προσπάθειες του Πιαζέ για λογική και ψυχολογική εξελικτική ενοποίηση της επιστημολογίας των φυσικών επιστημών και της λογικής με την Επιστημολογία των Επιστημών του ανθρώπου.
Η συνείδησή μας και η καταγωγική της αδράνειας, μας εκθέτει σε πνευματική, υπαρξιακή, οντολογική και κοσμολογική ανασφάλεια που προσθέτει στην ψυχολογική μας έριδα, την χωριστικότητα και το φθονικό ναρκισσιστικό και φοβικό μίσος. Ο διανοητικός και αισθησιακός υλισμός μάς παντρεύει με ένα τραγικό μηδενισμό και σε ένα άνοο και πανούργο κυκεώνα αυταπάτης και γοητείας. Ο ατομικισμός του διαφθορέα του Σόρεν Κίρκεγκαρντ γιγαντώνεται στην διασκέδαση της άγνοιας, της τραγικότητας και της υπαρξιακής μυστηριακότητας. Η ελευθερία όχι μόνο δεν είναι αλληλέγγυα, αλλά δεν είναι ούτε υπερβατολογική και οντολογική. Ο «μύθος της μηχανής» και η ιδιοτέλεια της επιθυμίας και της αυταπάτης μας κυριαρχούν σχιζοειδώς απαξιώνοντας την Καρτεσιανή και την Χομπσιανή διακυβέρνησή τους, και όπως έλεγε ο Εμπεδοκλής «από αμέλεια του νου καταβροχθίζουμε ο ένας τον άλλον». Οι μύθοι του παρελθόντος είναι ατελέσφορες υπαινικτικές παραστάσεις, μουσεία και σύμβολα μπροστά στην εννοιακή και ενορατική μας τυφλότητα και αδράνεια. Χάσαμε το ελιξίριο της εσωτερικής φασματοποίησης και αυτογνωσίας σε μια γιγάντωση των εξωτερικών συστημικών μορφών και των κύκλων τους. Ειλικρινέστερα μάλλον το ‘χουμε από αρχή χαμένο, σαν τον «Απωλεσθέντα Λόγο» ή την «Χαμένη Λέξη» και τον «υιό της απώλειας».
Σε σχέση με την έννοια της στιγμής, την απειροστατική αναγωγική διαιρετότητα του Χρόνου, η Μπερκσόνια έννοια της Διάρκειας – και όχι μόνο – προσπάθησε να διασπάσει φασματικά την αντίσταση της έννοιας της στιγμιαιότητας και της έκπτωσης του όντος σε σημειακή παράσταση γεγονότος, ή στην αυλαία του «ορίζοντα γεγονότων». |
Χαρτογραφώντας τις απαιτήσεις γεφύρωσης του Χάσματος Το φράγμα που εμφανίζει η «λογική» και η «νόηση» στην ενόραση και την πνευματική επίγνωση – μαζί με το φράγμα που εμφανίζει η θυμική και η συστημική μας κατάσταση στην λογική – συνεργούν αρνητικά και εμποδίζουν την φασματική ενάργεια στην ταυτότητά μας και την συστημική συγκρότηση.
|