1

H ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ (του Γιάννη Ζήση)

Η Θεραπευτική της Ταυτότητας αποτελεί ένα δύσκολο πεδίο γιατί προϋποθέτει μια κατανόηση και μια βαθιά διορατική διείσδυση που αγγίζει πεδία δύσκολα στη βίωση και την περιγραφή. 
        Η Ταυτότητα για τον άνθρωπο συμπυκνώνει όλη την αυτοαναφορικότητα της συνείδησης που υποδηλώνει τη σημασία του Όντος, και συνεπώς και της Ζωής, με το ρήμα Είναι και Είμαι. 
         Η Ταυτότητα εκδηλώνεται και γίνεται αντιληπτή μέσα από μια Οργανικότητα που ζει ως ολότητα και σε μία περιέχουσα Ολότητα.

«Η Ταυτότητα είναι αφαίρεση, αλλά η αφαίρεση εδώ δεν είναι κενό, είναι υπέρβαση, είναι οντολογική παρουσία. Η υπερβατικότητα είναι αυτό που υπέρκειται των ειδώλων-μορφών -όσο μεγάλες και αν είναι αυτές- και, επειδή υπέρκειται αυτών, είναι το αίτιό τους, αυτό που τα περιέχει όλα ως δυνατότητα. Δεν είναι όμως ούτε υπολογιστική οντότητα κινούμενη ανάμεσα στο πλήθος των μορφών, όπως σε μια αναλογία ο άνθρωπος δεν υπολογίζει κάθε στιγμή το άθροισμα των κυττάρων του για να νοιώθει άνθρωπος. Σε αυτή την περίπτωση σε σχέση με το σώμα του υπάρχει στη συνείδησή του μία περιέχουσα απλότητα που είναι η –νομιζόμενη έστω- ταυτότητά του, εκείνη η αυτεπίγνωση που τελικά λειτουργεί άσχετα από την πολυπλοκότητα του σώματος αλλά και από τις πολύπλοκες ψυχολογικές συγκρούσεις του»
(Από σχόλιο της Ιωάννας Μουτσοπούλου στο βιβλίο του Γιάννη Ζήση «Ο Δρόμος για το Πνεύμα»).

        Ταυτόχρονα το ενδιαφέρον είναι ότι και η κύρια μάζα αυτής της οργανικότητας όπως έχει δείξει η επιστήμη, είναι περισσότερο μια οικολογική μάζα μικροοργανισμών και όχι η κυτταρική μάζα των ιστών παρ’ ότι σαφώς κορυφαίος είναι ο ρόλος της τελευταίας. Παρατηρούμε δηλαδή πώς και στον οργανισμό -που είναι ένα ισχυρό πεδίο ομοιοστασίας – το κρίσιμο σημείο είναι η ολότητα, όχι μόνο με την έννοια μιας καλά ρυθμισμένης ομοιοστασίας αλλά και με την έννοια μιας οικολογικής ολότητας συμβιωτικά κυρίως ρυθμισμένης και συντονισμένης.

 


Από την συμβιωτική οργανικότητα στην Ταυτότητα & την Μείζονα Ολότητα
          
Αν από αυτή την οικολογική διάσταση της οργανικότητας περάσουμε στην Ταυτότητα θα πρέπει να αντιληφθούμε – κατ’ αναλογία – ότι μέσα στην Ταυτότητα ενυπάρχει μια δυναμική εναρμονισμένων Ετεροτήτων, ένα ευεργετικό εσωτερικό πεδίο ετερότητας και ότι η Ταυτότητα αντανακλά μια Ολότητα. Με την ίδια λογική, και εμείς ως μέρη λειτουργούμε και αντανακλούμε μια Μείζονα Ολότητα σε μια σχέση Συνάφειας ιεραρχικής και υπερβατικής αφαιρετικότητας.

        Αυτή η Ολότητα ουσιαστικά είναι ο Εναρμονιστικός παράγοντας της ταυτότητας και αυτό το βλέπουμε στην επιρροή και την ανάγκη προτύπων και αρχιτεκτονικής. Το βλέπουμε στη μαζική και την ομαδική ενόρμηση του εγώ. Ταυτόχρονα όμως αυτή η διαλεκτική και η ενότητα της ταυτότητας με την ολότητα δεν είναι μόνο προς το περιβάλλον στο εξωτερικό πεδίο, αλλά είναι και μια εσωτερική κατάσταση, διάσταση και οντότητα.

        Σε αυτή τη διπλή διαλεκτική ατομικότητας και ολότητας, λειτουργεί η σχέση του Είμαι και του Είναι, της Ταύτισης και της Απόσπασης ή της Αφαίρεσης.


Το βίωμα της χωριστικότητας & το γεγονός της Ολότητας
         
Η ολότητα ως φύση και δυναμική υφίσταται και στην εσωτερικότητα της κάθε ατομικότητας. Και τίθεται το θέμα: αν για την ίδια τη σύγχρονη αστροφυσική και κοσμολογία αυτό είναι πλέον πρόδηλη πραγματικότητα, γιατί για την ψυχολογική αντίληψή μας να αποτελεί κάτι το σχεδόν αδιανόητο – όταν μάλιστα, για τις ίδιες τις νευροεπιστήμες και τη βιολογική προσέγγιση της έκφρασης της αντίληψης και της φύσης και της δυναμικής του εγώ του κάθε εξελιγμένου έμβιου όντος, μιλάμε απλά για συνεργατική οργανική συνάρθρωση σε ολότητα;

         Γιατί αδυνατούμε και υπολειπόμαστε σε ψυχολογική, νοηματική και βιωματική διάσταση μιας ανάλογης αντίληψης της ολότητας και της ομαδικότητας, όταν αυτή δομεί τα έμβια σώματα; Μήπως εδώ εμφανίζεται και πάλι το πρόβλημα της εξελικτικής αναντιστοιχίας η οποία διαφαίνεται από την μία ανάμεσα στην προσωπική ηθική και από την άλλη στη θεσμική και τεχνική πρόοδο; Πώς αναδεικνύεται το εγώ ως φορέας χωριστικότητας, ενώ στο πεδίο της υλικής συγκρότησης η χωριστικότητα είναι υποστασιακά ανύπαρκτη και το μόνο που υπάρχει είναι μια διακριτική και ιεραρχική ακεραιότητα με συνεκτικότητα, ενότητα και σύνθεση;

        Μα θα πει κανείς ότι στο επίπεδο των μικροοργανισμών και των ζώων υπάρχει ένας οργιώδης ανταγωνισμός. Ναι, αλλά αυτός ο ανταγωνισμός είναι στο πεδίο αυτό ενταγμένος σε μια εξελισσόμενη και εναρμονιστική οικολογική ολότητα.

        Ο άνθρωπος είναι ένα νοήμων ον και η νόηση πλέον είναι η εσωτερική και η εξωτερική διάσταση ενότητας και ολότητας. Συνεπώς είναι ελεύθερος – στον βαθμό που είναι νοήμων – από τη φυσική διαλεκτική της ανταγωνιστικότητας. Ο Νους λοιπόν (υπό την έννοια που του απέδιδαν στοχαστές όπως ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, ο Πλωτίνος και ο Καντ) – αυτή η εσωτερική διάσταση και οντότητα ενότητας και ολότητας – παραμένει ακόμη ως ένα ζητούμενο.

       Η ελλειμματικότητα σε σχέση με τον Νου αποτελεί την βάση της ανακολουθίας ή του φορτίου της ανθρώπινης βαρβαρότητας. Είναι ο λόγος που η χωριστικότητα μας έχει καθηλώσει ψυχολογικά παρά τη θεσμική και γνωσιακή πρόοδο του πολιτισμού.

       Η οργάνωση της εξέλιξης βιολογικά, μέσα στην οικολογική οργανικότητα του μακρόκοσμου, έδωσε έμφαση στην ψυχολογική αυτοποίηση και αναφορικότητα της ζωής κρίνοντας το ψυχολογικό φαινόμενο ως περισσότερο κεντρικό από την ανέλιξη του νου ή κρίνοντας την ψυχολογική αυτοποίηση στη ζωική νοημοσύνη ως συμφυή σε σχέση με την ατομική ολοκλήρωση των ζώντων. 

       Ο άνθρωπος όμως σαφώς αποτελεί μια νέα θεμελιακά εξελιγμένη οντότητα, όπου απαιτείται μια νέα δυναμική ισορροπίας του ψυχολογικού φαινομένου ή εγώ της ζωής και του νου. Η εμψύχωσή του χαρακτηρίζεται από νοητικοποιημένη ατομικοποίηση και πολιτισμοποίηση και αυτό σημαίνει μια ενσυνείδητη, εσωτερικευμένη και πληρέστερη προοπτική της ταυτότητας στην ολότητα, την ενότητα και την οντότητα ή το Είναι.

       Έτσι λοιπόν έχουμε μείνει στο να θαυμάζουμε τη διαλεκτική εναρμόνιση της φύσης και των άλλων έμβιων όντων και να απορούμε για τις δικές μας δυσαρμονίες. Είναι όμως δυσαρμονίες υπανάπτυξης μιας διαφορετικής βαθμίδας κι αυτό ας μην το ξεχνάμε. Όμως επίσης να μην ξεχνάμε το Δρόμο μας, ένα Δρόμο που αναμένει την ανάδειξη νέων όψεων συνείδησης και ύπαρξης και επέκεινα του νου, ένα Δρόμο Σύνθεσης, Αφαίρεσης και Ζωτικότητας.


Υπανάπτυξη του νου & καθήλωση στη ζωική εχθρότητα 
       
Το ενδιαφέρον πάντως είναι ότι ο άνθρωπος μέσα στην ψυχολογική ή θεατρική μανία του αλλοτριώνει τον νου και τον καθιστά εργαλείο μιας εντεινόμενης χωριστικότητας, αντί να τον αναδεικνύει ως φως ψυχικής ενάργειας και συνταύτισης.

        Εδώ πλέον ο άνθρωπος γίνεται φορέας μιας τιτανικής εκτροπής που δεν υπάρχει στη φύση κι έτσι οδηγείται στην εσωτερική και την εξωτερική ή πολιτισμική απώλεια της ελευθερίας του, καθώς γίνεται τέρας του εαυτού του, φυλακίζεται μέσα του και έξω του ως παράλογος και καταχρηστικός. Καθιστά το «νου φονέα του πραγματικού».

        Ποια όμως είναι η βάση αυτής της ανθρώπινης αλλοτρίωσης και εκτροπής τόσο του εαυτού, όσο και του νου; Το θεμελιώδες σημείο βρίσκεται στο δίπολο της αδιακρισίας ή της άγνοιας που συνιστά υπανάπτυξη του νου και στη συνέχεια στην καθήλωση στα μοτίβα της ζωικής εχθρότητας και ανταγωνιστικότητας.

        Η φράση του Εμπεδοκλή ότι «από αμέλεια του νου καταβροχθίζουμε ο ένας τον άλλον» είναι πολύ ευρύτερη σε σημασία από αυτή που πιθανώς της απέδιδε ο ίδιος σε σχέση με την κρεοφαγία. Η οντολογική του όμως κοσμοθεώρηση σχετικά με τον Σφαίρο ως Όλο ή Έν και ως Είναι – και η αναζήτησή του της σημαντικότητας της Φιλότητας για την εξέλιξη ή αντίστοιχα του ρόλου του μίσους για την ενέλιξη των όντων – μας κάνει να υποθέσουμε πως η αδυναμία των ερμηνευτών του Εμπεδοκλή είναι που τους έκανε να περιορίσουμε τη σημασία της προηγούμενης φράσης του.

         Η σχέση εχθρότητας ή χωριστικότητας αποτελεί για τον άνθρωπο την τιτανική τερατοποίηση της ζωικής του μνήμης, συνυφασμένη με το φόβο και την ανασφαλή ή ημιτελή ταυτότητα.


Προς την ολότητα και την διακριτική Ταυτότητα
         
Το βασικό κλειδί – σε όλη την εξελικτική διαδικασία της φύσης – είναι η διακριτική ταυτοποίηση ως ποιοτική και ομοιοστατική ανάπτυξη με παράλληλη τη δυναμική κλίμακας ή οικολογικής οργανικοποίησης, ιεραρχικότητας και ενότητας. Υπάρχει δηλαδή μια διαλεκτική ανάμεσα στην ιδιαιτερότητα, την ταυτότητα και την ολότητα. Αυτή η διαλεκτική ενυπάρχει τόσο στη βλαστική κωδικοποίηση της ζωής, όσο και στην περιβαλλοντική συνάρθρωσή της.

       Πού χάνεται αυτή η αρμονία από τον άνθρωπο; Στο εσωτερικό έλλειμμα ολότητας και αρμονίας, στην υπερβολή και την εκτροπή της διακριτικής ταυτότητας σε εχθρότητα. 
        Αν, για παράδειγμα, πάρουμε το αίμα ως σύστημα συμβολικής κλίμακας, βλέπουμε ότι το σύστημα αυτό αποτελεί παράγοντα ενότητας – κυκλοφορικής και αρμονικής – που εκπληρώνει τρεις βασικές λειτουργίες:

1) Την θεμελιωδώς ορμονική κυκλοφορία ρυθμιστικών σημάτων ή πληροφοριών.

2) Τη μεταφορά ενέργειας ή ζωτικότητας που συνδέεται με τα ερυθρά αιμοσφαίρια και τέλος,

3) Την ομοιοστατική αμυντική λειτουργία που συνδέεται με τα απεκκριτικά όργανα και τα λευκά αιμοσφαίρια. Την ομοιοστατική λειτουργία ως προς την ίδια την κυκλοφορική λειτουργία παίζουν οργανικά μεν η καρδιά και κυτταρικά τα αιμοπετάλια.

        Σε συμβολικό πεδίο θα έλεγε κανείς ότι η ανθρωπότητα και ο άνθρωπος προφανώς πάσχουν σίγουρα από υπερβολή ή από προβληματική λειτουργία στην τρίτη από τις παραπάνω λειτουργίες, που στη συνέχεια οδηγεί σε αποτυχία το σύστημα. Έτσι η διαταραχή και η εκτροπή της τρίτης λειτουργίας μερισμού ζωτικότητας γενικεύεται συστημικά.

        Προφανώς έχουν προηγηθεί εσφαλμένες πληροφορίες ρύθμισης και υποβάθμιση εκπλήρωσης της λογικής της ολότητας και συνεπώς του μερισμού και της ενότητας. Υπάρχει δηλαδή μια βασική έκπτωση της νόησης του συστήματος. Υποβαθμίζεται ο χαρακτήρας ενότητας και ζωτικότητας και τονίζεται ο χαρακτήρας της διαιρετοποιητικής διακριτότητας στην ομοιοστασία. Το σύνδρομο της ανασφαλούς ζωής επίσης οδηγεί και σε αναπαραγωγική υπερβολή όπως επίσης και σε απώλεια της πληροφορίας απόπτωσης ή ρυθμιζόμενης θνητότητας.

       Αυτή η εκτροπή μπορεί να θεραπευτεί μόνο ως αποκατάσταση της υποκειμενικής ενότητας, ως αποκατάσταση της συνοχής ως θεμελιώδους σχέσης. Χρειάζεται δηλαδή σε άλλη κλίμακα αναγνώριση ιεραρχίας και σχεδίου.

24 Μαΐου 2010

Γιάννης Ζήσης, Συγγραφέας
Μέλος της Γραμματείας της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ
info@solon.org.gr