1

ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ JESSICA

HPIM0726.JPG

Το JESSICA είναι το ακρωνύμιο της πρωτοβουλίας JointEuropean Support for Sustainable Investment in City Areas(Κοινή Ευρωπαϊκή Υποστήριξη για Βιώσιμες Επενδύσεις σε Αστικές Περιοχές).
        
Το πρόγραμμα και κάποιες από τις βασικές πτυχές του παρουσιάστηκαν στο Συνέδριο “JESSICA για τις Πόλεις” που διοργάνωσε η Αναπτυξιακή Εταιρία του Δήμου Αθηναίων(ΑΕΔΑ Α.Ε), στο αμφιθέατρο του Αθήνα 9,84 την Παρασκευή 23 Απριλίου.
        Η πρωτοβουλία ανάπτυξης του προγράμματος ανήκει στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και την Τράπεζα Ανάπτυξης του Συμβουλίου της Ευρώπης (CEB).

        Το πρόγραμμα αυτό δεν φιλοδοξεί να παρέχει στα κράτη-μέλη την δυνατότητα χρησιμοποίησης των μη επιστρεπτέων επιχορηγήσεων που λαμβάνουν από την Ε.Ε. μέσω των διαρθρωτικών ταμείων, σε έργα για την προαγωγή βιώσιμης αστικής ανάπτυξης.
       Το Jessica δεν αποτελεί πηγή χρηματοδότησης, αλλά ένα νέο μέσο χρηματοοικονομικής τεχνικής (financial engineering instrument), προκειμένου να βελτιωθούν οι ρυθμοί απορρόφησης των ευρωπαϊκών προγραμμάτων.

        Στην διάσταση αυτή του προγράμματος Jessica και την σχέση του με το Πρόγραμμα ΕΣΠΑ αναφέρθηκαν σχεδόν όλοι οι ομιλητές της Ημερίδας. Ο δήμαρχος Αθηναίων κ. Νικήτας Κακλαμάνης στον χαιρετισμό που απηύθυνε ανέφερε ότι «δεν έχουμε το δικαίωμα να μην αξιοποιήσουμε το πρόγραμμα Jessica» και ανήγγειλε την πρωτοβουλία ανάπτυξής του από το Δήμο Αθηναίων.

       Ο διευθύνων σύμβουλος της ΑΕΔΑ κ. Χρήστος Κίσσας ανέφερε ότι το πρόγραμμα αποτελεί μια ειδική μέθοδο χρησιμοποίησης κονδυλίων, αφορά έργα αστικής ανάπτυξης και είναι αποτελεσματικότερο όταν για την αξιοποίησή του δημιουργείται κάποιος ειδικευμένος φορέας, όπως για παράδειγμα ένα ταμείο αστικής ανάπτυξης. Ο κ. Κίσσος αναφέρθηκε στην δυναμική των συμπράξεων ιδιωτικού και δημόσιου τομέα (private-public sector) οι οποίες και αποτελούν τον κύριο τρόπο ανάπτυξης υποδομών στην βόρεια Ευρώπη.

        Η κεντρική ιδέα του προγράμματος αφορά έργα βιώσιμης ανάπτυξης στον αστικό χώρο με την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων, τα οποία στην παρούσα οικονομική κρίση αποκτούν μεγαλύτερη βαρύτητα εξαιτίας και του «περιορισμού των δημοσίων πόρων» όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο Γενικός Γραμματέας του υπουργείου Οικονομίας, Ανάπτυξης και Ναυτιλίας Γιώργος Πετράκος, ο οποίος τόνισε ότι το υπουργείο Οικονομικών έχει αξιολογήσει πολύ θετικά το πρόγραμμα Jessica. Το πρόγραμμα δίνει «τη δυνατότητα μόχλευσης νέων πόρων» με την χρησιμοποίηση ιδιωτικών και τραπεζικών επενδύσεων. Ο κ. Πετράκος ανήγγειλε την υπογραφή συμφωνίας μεταξύ του Υπουργείου με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για την προώθηση του Jessica.

         Το πρόγραμμα σύμφωνα με τον κ. Γιώργο Κολυβά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής DG-REGIOστοχεύει στην αστική επένδυση και την αστική ανάπτυξη. Το Jessica στοχεύει στην αναζήτηση ιδιωτικών και τραπεζικών εταίρων που σε συνεργασία με τα κοινοτικά κεφάλαια μέσω της δημιουργίας ενός επενδυτικού ταμείου θα προωθήσουν έργα βιώσιμης ανάπτυξης για τις αστικές περιοχές.

          Η «μόχλευση» και η «ανακύκλωση» πόρων που προσφέρει η εφαρμογή του προγράμματος αποτελεί κλειδί για τα δημόσια οικονομικά. Το πρόγραμμα που ήδη αρχίζει να υλοποιείται σε 20 από τα 27 κράτη-μέλη μέχρι τώρα, αποτελεί σύμφωνα με τον κ. Κολυβά ανάγκη για την χώρα μας εξαιτίας της στενότητας των διαθέσιμων δημοσίων κεφαλαίων και της αυξανόμενης ανάγκης για επενδύσεις που θα αποσκοπούν στην δημιουργία βιώσιμων πόλεων.

        Το ρόλο του Jessica ως μέσο χρηματοοικονομικής τεχνικής παρουσίασε και ο κ. Χρήστος Κοντογεώργος της Ε.Τ.Επ. Οι κύριοι στόχοι του προγράμματος είναι 
1) η καλύτερη και αποτελεσματικότερη χρήση των πόρων από τα διαρθρωτικά ταμεία, 
2) η κινητοποίηση πρόσθετων πόρων από τη σύμπραξη ιδιωτικού και δημόσιου τομέα και 
3) η αξιοποίηση εμπειρίας διεθνών χρηματοπιστωτικών οργανισμών όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (Ε.Τ.Επ.). 
Η Ε.Τ.Επ. στα πλαίσια του Jessica έχει τη δυνατότητα:
1) να αναλάβει την προώθηση πρωτοβουλίας αναλαμβάνοντας ηγετικό ρόλο, 
2) να βοηθήσει με συμπληρωματική χρηματοδότηση
3) να παράσχει τεχνική βοήθεια και τεχνογνωσία και
4) να αποκτήσει το ρόλο του διαχειριστή κεφαλαίου (holding fund).

       Ο Ηλίας Λιακόπουλος, περιφερειάρχης Αττικής παρουσίασε τα δεδομένα όπως αυτά έχουν διαμορφωθεί στο νομό Αττικής και τις προϋποθέσεις για την εφαρμογή-χρησιμοποίηση του προγράμματος στην πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή της χώρας.     

 

       Σύμφωνα με τον κ. Λιακόπουλο το Jessica μπορεί να βοηθήσει σε αποτελεσματικότερη διαχείριση των πόρων. Για να εφαρμοστεί όμως με επιτυχία το σχέδιο θα πρέπει
1) να αλλάξουν οι υφιστάμενες αντιλήψεις και πρακτικές των πολεοδομικών σχεδίων,
2) να υπάρξουν συντονισμένες δράσεις για δημιουργία αστικών λειτουργιών και 
3) να υπάρξει προσέλκυση νέων επενδύσεων σύμπραξης ιδιωτικού και δημόσιου τομέα.  

       Στην Ελλάδα τις ελάχιστες φορές που εφαρμόστηκαν ολοκληρωμένα αστικά προγράμματα(όπως π.χ. το Αθήνα 2004) υπήρξαν προβλήματα και παραβλέψεις. Η εφαρμογή ενός νέου αστικού προγράμματος μέσω του μηχανισμού του Jessica θα πρέπει να λάβει υπόψη του τα λάθη του παρελθόντος καθώς και το γεγονός ότι το ΕΣΠΑ λήγει το 2013.

         Στην ανάγκη προσέλκυσης ιδιωτικών επενδύσεων αναφέρθηκε με τη σειρά του ο κ, Γιώργος Κρεμλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής DG-ENV. Ο κ. Κρεμλής αναφέρθηκε στην δεδομένη πολύ χαμηλή απορροφητικότητα του ΕΣΠΑ μέχρι τώρα, στους περιορισμένους δημόσιους πόρους και την δυσκολία πολλών περιβαλλοντικών έργων όσον αφορά το ζήτημα της κοινωινικής αποδοχής που αυτά έχουν. Κατά τον κ. Κρεμλή απαιτείται επιτάχυνση των διαδικασιών και βελτίωση της απορροφητικότητας των πόρων από το ΕΣΠΑ.

         Στην συζήτηση που ακολούθησε των εισηγήσεων υπό τον συντονισμό του δημοσιογράφου του Αθήνα 9,84 κ. Φοίβου Καρζή παρουσιάστηκε και ο τρόπος που οι τράπεζες αξιολογούν το πρόγραμμα. 
Σύμφωνα με τον Αλέξανδρο Κρητικό της 
Eurobank ο τραπεζικός τομέας βλέπει «πολύ θετικά» το Jessica, αφού αυτό δίνει τη δυνατότητα στις τράπεζες:
1) να προσφέρουν στον σχεδιασμό των έργων,
2) να βοηθήσουν στην αναζήτηση βέλτιστων σχημάτων αξιοποίησης ή/και
3) να προβούν σε χρηματοδότηση μέσω δανεισμού (π.χ. δανεισμό σε δήμους).

       Αναμφισβήτητα το πρόγραμμα αποτελεί πεδίο διεύρυνσης των εργασιών των τραπεζών, οι οποίες μάλιστα σύμφωνα με τον κ. Κρητικό θα κρίνουν σε ποια έργα και με τι όρους θα συμμετάσχουν στην διαδικασία.

        Ο κ. Κώστας Λέμας, προϊστάμενος ΔΑ ΠΕΠ Αττικής ανέφερε την έλλειψη σχεδιασμού και χρονοδιαγραμμάτων στην Ελλάδα, και την ανάγκη αξιοποίησης εργαλείων (όπως πχ. τo Jessica) για την παροχή τεχνογνωσίας και χρηματοδότησης. Σε ένα «ασθενές δίκτυο δημοσίων υποδομών» όπως είναι η Ελλάδα, η συντριπτική πλειοψηφία των δήμων δεν έχουν καν αντιληφθεί την ύπαρξη σχεδίων όπως το Jessica.

       Στη λογική σχεδιασμού και την ανάγκη συνέργειας των ευρωπαϊκών προγραμμάτων αναφέρθηκε και ο κ. Παύλος Δόικος που συμμετέχει στις Συνέργειες των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων με το Jessica. Επιπλέον ο κ. Δόικος τόνισε ότι οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.)  μπορούν και πρέπει να παίξουν σημαίνοντα ρόλο στην υιοθέτηση και εφαρμογή προγραμμάτων όπως το Jessica. Για να αποκτήσουν όμως το ρόλο αυτό οι Ο.Τ.Α. πρέπει: 
-να επενδύσουν σε καινοτομίες, έρευνα και νέες δεξιότητες του προσωπικού τους
,-να χρησιμοποιηθούν ως μία πλατφόρμα ψηφιακού θεματολογίου,
-να επιχειρηθεί άνοδος της ανάπτυξης χωρίς να υπάρξει αντίστοιχη άνοδος στη δέσμευση των φυσικών πόρων και
-να κινηθούν προς την καταπολέμηση της φτώχειας και την εξασφάλιση κοινωνικής συνοχής. 

        Στην συνέχεια παρουσιάστηκε η μέχρι τώρα εμπειρία της εφαρμογής του προγράμματος σε διάφορες ευρωπαϊκές περιοχές. Το πρόγραμμα ως μέσο δεν έχει προσδώσει ακόμα τα βέλτιστα αναμενόμενα αποτελέσματα.
        Η ποιότητα των αποτελεσμάτων όμως διαφέρει ανάλογα με την οικονομική και κοινωνική κατάσταση ανά περιοχή, στον τρόπο συνέργειας του Jessica με τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά προγράμματα, και τον διαφοροποιούμενο ανά περιοχή ρόλο του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα όπως και την παράδοση συμπράξεων. Παρουσιάστηκαν εφαρμογές του Jessica στην περιοχή του Ευρύτερου Μάντσεστερ στην Αγγλία, στην πόλη Μπρασόφ της Ρουμανίας, στο Οπόρτο της Πορτογαλίας καθώς και στην περιοχή της Τοσκάνης στην Ιταλία. 

26 Απριλίου

Άρης Καπαράκης
Συνεργάτης της ΜΚΟ Σόλων
aris@solon.org.gr