Μια ανασκόπηση της Οικονομικής Κρίσης, των Σχεδίων Διάσωσης, της Πορείας τους και των Επιπτώσεών τους.
Έχουν περάσει εννέα μήνες από τη συνεχή, μ’ όποιες διακυμάνσεις, χρηματιστηριακή ανάκαμψη σε παγκόσμιο επίπεδο και άρχισαν να παρατηρούνται οι πρώτες τάσεις αναστροφής του αναπτυξιακού προσήμου. Μια κατάσταση όμως είναι πάντα αυτό που φαίνεται; Ποιοι αξιολογούν την κατάσταση; Ποια είναι τα δύσκολα σημεία της υφιστάμενης κατάστασης;
Η αξιολόγηση των αξιολογητών Πριν από τα προβλήματα της AIG και την διάσωσή της όπως και την χρεωκοπία της Lehmann Brothers η κατάσταση δεν ήταν ουσιαστικά διαφορετική από ότι λίγο μετά. Είχαν κάποιοι καταγράψει αυτή την κατάσταση; Ας πούμε από τους αξιολογητικούς οίκους που τώρα επανακάμπτουν; Όχι!
Μόνο ελάχιστοι όπως ο καθηγητής Νουριέλ Ρουμπίνι προειδοποιούσαν για την πραγματική κατάσταση της οικονομίας, αλλά και τώρα πάλι όπως και τότε, δεν τον ακούει κανείς όταν κάνει λόγο για την « αποτυχία κάποιων θεωριών, όπως της «αποτελεσματικής αγοράς», των «λογικών προσδοκιών» και των «αυτορρυθμιζόμενων αγορών»..[1] Τα κράτη, το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα, η Ευρωπαϊκή, ο ΟΟΣΑ, η Ε.Ε., η ΕΚΤ, η FED και όλο αυτό το υπέροχο και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό, οι βιρτουόζοι της οικονομικής και επιχειρηματικής σκέψης και πράξης δεν είχαν πει και δεν είχαν υπονοήσει φανερά τίποτε για την πραγματική κατάσταση της οικονομίας! Είναι μια ελίτ που κυριεύθηκε από υποκρισία ή από άγνοια και ανικανότητα; Ανάλογα με το μίγμα πρέπει να βγάλουμε διαφορετικά συμπεράσματα. Πάντως εκ του αποτελέσματος διαπιστώνεται ότι δεν έκαναν τίποτε για να αποφευχθεί αυτή η κρίση. Ότι δεν είπαν τίποτα για το στήσιμο και την λειτουργία το «σκιώδες τραπεζικό σύστημα – από φορείς που λειτουργούν στην ουσία ως τράπεζες, είναι όμως δομημένοι με τρόπο που να παρακάμπτουν τις ρυθμιστικές παρεμβάσεις» που προστάτευαν την οικονομία από επικίνδυνες πρακτικές.[2] Πρέπει λοιπόν να υποβαθμίσουμε αυτούς τους ιδιωτικούς διεθνείς αξιολογητικούς οίκους και φυσικά τις αρμόδιες δημόσιες αρχές! Υπάρχει κανείς για να το κάνει;! Δυστυχώς όχι.
Η φύση των αξιολογητικών φορέων
Ποια είναι όμως η φύση αυτών των αξιολογητικών φορέων;
Συγκροτούνται μήπως ως εταιρικά και κεφαλαιακά μίγματα από τους ίδιους επενδυτικούς αναπτυξιακούς, χρηματοπιστωτικούς, χρηματιστηριακούς και επιχειρηματικούς παίκτες που σπάζοντας κανόνες έπαιξαν το καταστροφικό επικίνδυνο παιχνίδι ή αποτελούν απλώς επιχειρήσεις πληροφόρησης; Στην απάντηση σε αυτό το ερώτημα ίσως βοηθήσει η επιστολή του Νικολά Σαρκοζί προς την Καγκελάριο της Γερμανίας Ανγκελα Μέρκελ με την οποία ζητεί από τις αρχές να διερωτηθούν «σχετικά με τον ρόλο που πρέπει να παίζουν οι οίκοι στον καθορισμό των κινδύνων», καθώς την ίδια στιγμή συμβάλλουν στη δημιουργία των προϊόντων που αξιολογούν! Την ίδια περίοδο δημοσιοποίησης της επιστολής αυτής, ο εκπρόσωπος της Επιτροπής, ο αρμόδιος για την Εσωτερική Αγορά επίτροπος Τσαρλς ΜακΚρίβι δήλωσε πως σκοπεύει να επανεξετάσει την εσωτερική διακυβέρνηση, τη διοίκηση, τις πηγές εσόδων και τις πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης. [3]
Όταν ξέσπασε η κρίση, ήθελαν να περάσουν όσο το δυνατόν απαρατήρητοι, τώρα όμως «επιστρέφουν» και κατηγορούνται από πολλούς [4] ότι κερδοσκοπούν ξανά και ασκούν στρατηγικές πέραν των ανεκτών ορίων, μη παραβλέποντας το γεγονός ότι οι οίκοι αξιολόγησης δεν είναι παρά επιχειρήσεις! Ότι λειτουργούν δηλαδή υπό το καθεστώς της αναζήτησης του «νόμιμου» συμφέροντός τους χάνοντας την αμεροληψία που θα ήθελαν να εμπνέουν. Σημειώνουμε πως αλλιώς ή διαφορετικά μόνο ως ακριβοπληρωμένη άγνοια και ανικανότητα μπορεί να θεωρηθεί ο ρόλος τους πριν το ξέσπασμα της κρίσης.
Από την αρχή της χρηματιστηριακής ανόδου είχαμε επισημάνει πως αυτή συνέβη με τα κρατικά πακέτα που επενδύθηκαν στα χρηματιστηριακά χαρτοφυλάκια, και όχι στην τόνωση της πραγματικής οικονομίας. Η άποψη μας επαληθεύτηκε πλέον με τις αναλύσεις κεντρικών τραπεζών, ή παραγόντων όπως ο Νουριέλ Ρουμπίνι. Αυτή η επιλογή προφανώς είναι η αιτία που το δημόσιο χρήμα δεν διοχετεύθηκε τόσο στην πραγματική οικονομία, ούτε στην εξάλειψη της «τοξικής φούσκας», καθώς ένα μεγάλο μέρος της εξακολούθησε να υπάρχει, επαρκώς απειλητικά, αν μάλιστα λειτουργήσει αποκαλυπτικά ένα νέο ντόμινο σ’ αυτή την κρίση. Ένα επίσης μέρος των πακέτων συνδέθηκε με την αγορά των κρατικών ομολόγων, είτε άμεσα, είτε έμμεσα μετά από χρηματιστηριακή μόχλευση. Εδώ οικοδομήθηκε η συνενοχή των κρατών και των κεντρικών τραπεζών. Είναι μια συνενοχή που σίγουρα συνδέθηκε με την ανάγκη ενίσχυσης της χρηματιστηριακής ανάκαμψης και την χρηματιστηριακή ανακύκλωση των πακέτων όπως και την συγκάλυψη της κρίσης.
Τα κράτη δεν αποκάλυψαν το νέο παιχνίδι μεταξύ των άλλων επιδιώκοντας να στηρίξουν τα κρατικά τους ομόλογα και έτσι έγιναν βαθύτερα αλληλέγγυοι στους ενόχους του ιδιωτικού τομέα. Πράγματι φαίνεται ότι στην οικονομία και κυρίως στη χρηματιστηριακή μορφή της ισχύει το «έτσι είναι αν έτσι νομίζετε». Σίγουρα για αρκετό χρόνο, όχι όμως για πάντα.
Τα κράτη έπαιρναν τα χρήματα που έδιναν με σχετικά μικρότερο κόστος καθώς δεν μπορούσαν να καλύψουν τη δημοσιονομική τους ανισορροπία παρά μέσα από αναδανεισμό με «καλές» πιστοληπτικές συνθήκες.
Δεν θα ανοίξουμε βέβαια τη συζήτηση για το γιατί τα κράτη έχουν έρθει σ’ αυτή τη δυσχερή οικονομική κατάσταση, ούτε για το γιατί ενώ το χρήμα είναι δικαιωματικά εκδιδόμενο από τα κράτη (όχι πάντα και όχι άμεσα), τα κράτη δεν μπορούν να χειριστούν αυτό το ζήτημα. Κάποια ώρα πρέπει να ανοίξει βέβαια αυτή η συζήτηση σε βάθος. Αν δεν γίνει αυτό η επόμενη παγκόσμια κρίση, καθώς θα ‘χει υπόλοιπα και από την σημερινή όπως μπορούμε να προβλέψουμε, θα ‘ναι κατεδαφιστική και ισοπεδωτική.
Ένα από τα κλειδιά αυτής της μεταβατικής υποβάθμισης και συγκάλυψης της κρίσης είναι η αποσύνδεση της «τοξικής φούσκας» από την λογιστική ανάγνωση και τις ανακοινώσεις των κερδών-ζημιών. Ο ιδιωτικός επενδυτικός και χρηματοπιστωτικός τομέας στην παραγωγή της φούσκας έδρασε ακριβώς σπάζοντας τον κανόνα που υπάρχει στην έκδοση χρήματος για τον δημόσιο τομέα και τα κράτη. Ο ιδιωτικός τομέας επινόησε και επινοεί κερδοσκοπικά και στρεβλωτικά για την αγορά το άπειρο χρήμα ατιμώρητα. Έκανε «άυλη» παραχάραξη και δεν τιμωρήθηκε!
Η Ελλάδα και οι αγορές Πολλοί τώρα στη δημοσιονομική κρίση της Ελλάδας μιλούν για τις «αγορές που μιλούν» κι εν μέρει για τους αξιολογητικούς οίκους. Πράγματι όμως είναι αληθινή η αναφερόμενη κατάσταση στη χώρα. Όμως πως μίλαγαν οι ανόητες αγορές μέχρι τον Αύγουστο του 2008; Πόσο καθαρά είναι τα σήματά τους τώρα; Γιατί στέκονται μουγκές ή παραπληροφορούν για μια σειρά άλλων ζητημάτων τους; Πρέπει να το καταλάβουμε, οι αγορές έχουν μεν νόημα και ρόλο, αλλά αυτό είναι μόνο αυτό που η λογική μπορεί να τους δώσει; Δεν είναι όμως οι αγορές Θεοί. Δεν είναι ευφυή όντα. Συλλέγουν τη δική μας γνώση ή άγνοια, ευφυΐα ή ανοησία, ειλικρίνεια ή ψέμα. Οι αγορές δεν είναι ολοκληρωμένοι ή μακρόπνοοι τιμητές. Είναι μηχανισμοί σχέσεων και αξιών που όπως εμείς χρειάζονται πάντα περισσότερη λογική και ηθική. Δεν απαντούν σε όλες μας τις ανάγκες. Που ήταν οι αγορές στη φούσκα «πρότυπο της Ιρλανδίας», ή της Ισλανδίας και του Ντουμπάι; Ποια η ευφυΐα και η αξιοπιστία τους;
Που να τις βρούμε για να τους δώσουμε το βραβείο προβλεπτικότητας; Και γιατί τώρα να θεωρήσουμε ότι προτείνουν τα ορθά μέτρα στις δημοσιονομικές καταρρεύσεις που αποτελούν αποτέλεσμα της μετακύλισης της ιδιωτικοοικονομικής απληστίας και φούσκας. Μιλώντας βέβαια ιδιαίτερα για την Ελλάδα μπορεί να πει κανείς ότι ο κύριος πυρήνας της δημοσιονομικής κρίσης είναι η χρόνια κατάσταση που βέβαια είναι συνυφασμένη με μια διαφορετική διαπλοκή δημόσιου ιδιωτικού τομέα.
Σε παγκόσμιο επίπεδο χωρίς να εξαιρείται η χώρα μας, είχαμε μιλήσει απ’ την αρχή για ένα στρεβλό Νέο – Κευνσιανισμό ο οποίος ήταν χρόνιο και θεμελιώδες και συγκαλυπτόμενο στήριγμα του Νεοφιλελευθερισμού. Ο κακοήθης αυτός στρεβλός Κευνσιανισμός αναβαθμίστηκε και έγινε πιο σαρκαστικός στη διάρκεια της κρίσης.
Θεωρητικά ο Κευνσιανισμός δεν αποτελεί στήριξη του χρηματιστηριακού, του χρηματοπιστωτικού και του κερδοσκοπικού επενδυτικού κεφαλαίου, αλλά της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής και πρόνοιας. Αυτό πως μας ξέφυγε και γιατί δεν το συζητήσαμε;
Ας θυμηθούμε ένα όνομα: Πόλσον, ποιος τον θυμάται – αν ο συγκεκριμένος άφηνε άλλο ή άλλους Κολοσσούς να καταρρεύσουν, τώρα αυτοί δεν θα μας αξιολογούσαν. Πεισθήκαμε, και ήταν μερικώς λογικό, το πώς αν έμενε μόνη της η αγορά χωρίς τα χρήματα των κρατών και της φορολογίας οι υπερευφυείς επιχειρήσεις κεφαλαίων και τα χρηματιστήρια θα είχαν ισοπεδωθεί και κανένα από τα πολλά αυτά εταιρικά και επιχειρηματικά ονόματα που ακούμε ξανά δεν θα υπήρχε. Και αυτό πεισθήκαμε ότι ήταν κακό (άραγε συμβαίνουν τέτοια κακά πράγματα στην αγορά;) γιατί θα μέναμε όλοι άνεργοι και δεν θα μπορούσαμε παρά μετά από αρκετά χρόνια να ανασυγκροτήσουμε την οικονομική ζωή στις κοινωνίες μας. Ο σκοπός ήταν βέβαια η εργασία μας και η ζωή μας – όχι οι ένοχες ελίτ που εγκλημάτησαν σε βάρος της ανθρωπότητας. Η μέθοδος όμως των τουλάχιστον ιδεοληπτικά διαπλεκόμενων κρατών και κυβερνήσεων και τεχνοκρατιών υπήρξε ανακυκλωτική στα βαθύτερα αίτια της κρίσης.
Να ‘μαστέ λοιπόν!
Στην καλύτερη περίπτωση οι τεχνοκρατίες και οι τεχνοδομές επέδειξαν, μαζί με την απληστία και την ανηθικότητα, αργόσχολη σκέψη. Είναι αυτοί που ως «Αργόσχολη Τάξη» όπως έλεγε ο Βέμπλεν, κατάφεραν από την γελοία και ανυπόμονη ματαιοδοξία τους να κάνουν τις τιμές των μεταχειρισμένων ακριβών αυτοκινήτων μεγαλύτερες από τα ίδια ως καινούρια. Ας πούμε ότι υπήρξαν θύματα του νόμου του Μέρφυ ή πιο ακαδημαϊκά ότι ήταν το κατά Παρέτο 20% που έκανε το 80% των προβλημάτων. Είναι ανάγκη εμείς να τους επιβραβεύουμε και να ανακάμπτει ο ρόλος τους και μάλιστα να γίνονται αξιολογητές της επανόρθωσης του κακού που οι ίδιοι προκάλεσαν. Τόση ανικανότηα μας δέρνει. Μάλλον οι κοινωνίες και τα κράτη κυρίως με τους πολιτικούς τους υπάρχουν για να διακόπτουν τέτοιους φαύλους κύκλους και όχι για να γίνονται συνένοχοι και να διευρύνουν την συνενοχή τους. Η επανάκαμψη κύρους και ρόλου και η λήθη των μέτρων που έπρεπε να ληφθούν για να μην γινότανε αυτή η κρίση ήταν από τα χειρότερα που ήδη συνέβησαν και που εγγυώνται ένα μακροχρόνια άθλιο μέλλον. Ας δούμε όμως τώρα πιο αναλυτικά τα ζητήματα.
Τα μοιραία λάθη και τα αίτιά τους Τα αίτια για μοιραία λάθη στην διαχείριση των σχεδίων διάσωσης ήταν:
1. Η απουσία πολιτικής πυγμής και ακεραιότητας προς τον ιδιωτικό τομέα που ζητούσε βοήθεια καθώς ήταν έτοιμος να καταρεύσει. Ζητούσε τη βοήθεια του κράτους επικαλούμενος ως νομιμοποιητικό στοιχείο το κοινωνικό κόστος της κατάρρευσής του.
2. Η εξαγορασμένη, μεταφορικά και κυριολεκτικά, προσέγγιση ή αλλιώς η διαπλοκή δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
3. Η επιφανειακή ή περιορισμένη ικανότητα, γνωστικά και ιδεολογικά, των πολιτικών και των τεχνοκρατών.
4. Η αδυναμία εποικοδομητικής αφομοίωσης και εμπλουτισμού της άποψης των κοινωνιών και των κριτικών ρευμάτων σκέψης και πρότασης, ακόμη και από δογματικές θέσεις όπως των νεοφιλελευθέρων.
5. Η ιδεοληπτική νεοφιλελεύθερη μονοκαλλιέργεια σκέψης στην πολιτική, την τεχνοκρατία, την κοινωνία και την οικονομία με αποτέλεσμα την απουσία εναλλακτικά γόνιμων θεωρήσεων.
6. Η παθητική άγνοια των ζητημάτων από τους πολίτες και τους λαούς, και τελικά η παθητικότητα ακόμη και των διαμαρτυριών τους που δεν στόχευσαν στον Γόρδιο Δεσμό θεσμικά, δικαιϊκά ή όπως αλλιώς.
7. Η απουσία εναλλακτικών και αντίρροπων παραδειγμάτων όπως και η αίσθηση επιτακτικότητας χρόνου και κλίματος για τη διάσωση.
Χαρακτηριστικό δείγμα είναι η περίπτωση του Γκόρντον Μπράουν που ενώ αρχικά εμφανίσθηκε ως σωτήρας των αγορών από την άμεση κατάρρευσή τους, τώρα μοιάζει παγιδευμένος και απαξιωμένος. Ποιος αμφιβάλλει ότι χωρίς τα μέτρα Πόλσον και Μπράουν που απέτρεψαν τις φούσκεςνα γίνουν αλληλόχρεο και πτωχευτικό ταμείο θα είχαμε κάτι πολύ χειρότερο από το ’29; Μας έσωσαν όμως αυτές οι πολιτικές από την αιτία του προβλήματος και από την οξυμένη επανάληψη του φαινομένου;
Απλά αυτό, που στο όνομα του οποίου υπάρχουν οι αγορές και το χρήμα, «το ταμείο», δεν θα γίνει ποτέ. Πήρε οριστική αναβολή! Η αναβολή αυτή όμως είχε και θα έχει κόστος που θα πληρώνεται επί μακρόν και θα οδηγήσει σε βαθιές στρεβλώσεις με πρώτη και κύρια την έλλειψη μαθήματος, από και για τους πρόξενους της κρίσης.
Τα αποτελέσματα των μοιραίων λαθών
Ας πάμε λοιπόν στα αποτελέσματα που ολοκληρώνουν τον φαύλο κύκλο του λάθους:
1. Μετάθεση της κρίσης στην δημοσιονομική διάρθρωση και στις κρατικές οικονομίες (Η περίπτωση της Ελλάδας σαφώς δεν είναι αμιγής περίπτωση. Όμως ας μην αμφιβάλλει κανείς ότι οι συνθήκες και οι πολιτικές της κρίσης έπαιξαν τον πολλαπλασιαστικό τους ρόλο).
2.Αδυναμία των κρατών για πάγιες ή νέες και μακροχρόνιες και βαθιές δημοσιονομικές πολιτικές και στρατηγικές όπως και αναπτυξιακές αναδιαρθρώσεις. 3.Η θεσμική μη εξυγίανση του πεδίου, των αιτιών και του τοπίου και των παραγόντων της κρίσης.
4.Περαιτέρω ολιγοπωλιοποίηση και στρέβλωση του χρηματοπιστωτικού, χρηματιστηριακού και κεφαλαιακού συστήματος με κρατική συνδρομή.
5.Διογκούμενη συγκεντροποίηση κεφαλαίων με μετάθεση των προοπτικών και της διαχείρισης της ανάκαμψης στους φορείς των αιτιών και τους πρόξενους της κρίσης. Έδωσαν οξυγόνο, θερμίδες και ευκαιρίες σε νεοπλασματικό ιστό, στους πελατειακούς εταίρους και σφετεριστές της εξουσίας και τους εκβιαστές των θεσμών που άσκησαν εκβιασμό και όταν κατέρρεαν. Η πιο ανόητη ιατρική ή θεσμική πράξη.
6.Μετέθεσαν την κρίση και πιθανώς την στρέβλωσαν συστημικά στην μεγέθυνση μιας επόμενης κυκλικής κρίσης. 7.Περιόρισαν την κρίση ως πεδίο μάθησης των κοινωνιών απέναντι στις αναγκαίες αλλαγές για μια θεμελιακή εξυγίανση.
Έτσι λοιπόν η διαχειριστική συγκάλυψη, η διατήρηση εσωτερικών και διεθνών στρεβλώσεωνμαζί με την αναγόρευση των υπαιτίων σε σωτήρες μετέτρεψε την κρίση σε προβοκάτσια και στοιχείο πατερναλιστικού ολοκληρωτισμού των εξελίξεων καθώς διευρύνεται πλέον ανακυκλωτικά και μέσω των κρατικών ομολόγων η ιδιωτική πιστωτική αναζήτηση εξόδου από την στενότητα της κρίσης.
Η φούσκα ακόμη παραμένει σε ταμείο ένα προς δέκα 1/10 και όμως η κερδοσκοπική μανία λειτουργεί χρηματιστηριακά ακόμα, σε ένα κλίμα βαθιάς αποξένωσης και υποκρισίας στο σύστημα επικοινωνίας και τα σήματα των αγορών. Η επιθυμία ανακάμπτει χωρίς λογική σκέψη, ως μένος μιας νέας χρηματιστηριακής φούσκας, η οποία είναι παράλληλη με την τοξική και πιθανώς με μια δημοσιονομική φούσκα. Υπάρχουν βέβαια μέσα σ’ αυτή την κατάσταση οι ευκαιρίες της ζούγκλας. Τη μια κερδοσκοπούνε με την Ελλάδα, τα ομόλογα και τις χρηματιστηριακές αξίες, την άλλη με την Ισπανία ή την Βρετανία και η Ελλάδα ανακουφίζεται προσωρινά, νομίζοντας πως κάτι αλλάζει, την άλλη με τα νομίσματα και τις ισοτιμίες τους. Μιλάμε για κερδοσκοπίες αποδομητικές που απλώς αποφεύγουν να προκαλέσουν το νόμιμο που θα εκβιάσει αλληλόχρεα σε ταμείο τις φούσκες. Κάποια στιγμή όμως ίσως τους ξεφύγει λόγω της αγριότητάς τους η αναγκαία προσοχή και τότε θα προκαλέσουν νέο ντόμινο.
Δυστυχώς, η παραγωγή αυτή κερδοσκοπική κρίση ανακατανομής του κόστους ανάκαμψης έφερε, ατελώς μόνο, στην επιφάνεια τα πολιτικά, διαβλητά και διάτρητα θεσμικά ελλείμματα όπως αυτό του αυτό-αποκλεισμού της ΕΚΤ από τον άμεσο ρόλο δανειστή, στις οικονομίες της Ευρωζώνης, υπέρ των κερδοσκόπων της κεφαλαιακής χρηματοπιστωτικής αγοράς.
Αυτή η θεσμική αυτό – υπονόμευση για παράδειγμα είναι παράλογη και ανήθικη συνενοχή στην κρίση,τα αίτιά της, τα αποτελέσματα της και την διαχείρισή της. Οι χρηματοπιστωτικές και κεφαλαιακές εταιρείες λειτούργησαν με ευθύνητων κυβερνήσεων και των κεντρικών θεσμικών οικονομικών οργάνων με τον μέγιστο ηθικό κίνδυνο. Το Δημόσιο έγινε εργαλείο του ιδιωτικού κι έτσι ας μην απορούμε για το πώς αναπτύσσεται η επικοινωνιακή αγορά κερδοσκοπίας σε βάρος κρατικών οικονομιών όταν για παράδειγμα ιδρυτικά η ΕΚΤ είναι αφοπλισμένη ώστε να μην μπορεί να έχει ένα ουσιαστικότερα ολοκληρωμένο θεσμικό και αντίρροπο ρόλο σε σχέση με τους κατ’ ουσίαν Πειρατές των Οικονομιών ή με το μοντέλο της ιδιωτικής κατ’ ουσίαν FED. Η πειρατική «λογική» της ισχύος κυριάρχησε όπως πάντα τους θεσμούς και δυστυχώς αποκαλύπτεται μόνο από την απολυτοποίηση των υπερβολών της.
Δυστυχώς όμως τώρα δεν υπάρχει βούληση διάρθρωσης των στρεβλωτικών καταστάσεων και της θεσμικής ανοχής. Όταν όμως θέλουμε να φτάσουμε σε δικαιϊκή ολοκλήρωση των σχέσεων και των κανόνων μας πρέπει να φτάσουμε σε τέτοια λογική, ηθική και πολιτισμική ακτινοβολία θεσμών και κοινωνιών που ακόμη και χωρίς να υπάρχει αντίδικος, ανταγωνιστής ή αντίπαλος, και με απουσία αντιπάλου να μην διαπραγματευόμαστε, να μην διεκδικούμε, ούτε ακόμη και με θεσμικό τρόπο κάτι το οποίο δεν είναι δικαίωμα μας και δεν μας ανήκει.
Το αίτημα για μια αδογμάτιστη και ελεύθερη από πρακτικές βαρβαρότητας οικονομική πολιτική Πρέπει να καταλάβουμε σε βάθος ότι δεν υπάρχει πουθενά ζωτικός χώρος, υπάρχει μόνο χώρος ζωής, ζωής που δεν καταλαμβάνεται αλλά βιώνεται και απελευθερώνεται. Έτσι πρέπει να ανακαινίσουμε και το πνεύμα της οικονομίας.Διαφορετικά κάθε οικονομική πολιτική όπως και κάθε τι θα πηγαίνει από ένα «Σύμφωνο Μονάχου» σ’ ένα «Σύμφωνο Μολότωφ – Ρίμπεντροπ»και από κει σε μια βαρβαρότητα χωρίς προηγούμενο «με άλλα μέσα» για να θυμηθούμε τον Κλαούζεβιτς. Ας αφήσουμε πια τον χρόνο και την ιστορία να κάνουν το έργο τους, με τους βασιλιάδες και ίσως και εμάς τους καθημερινούς ανθρώπους κάπως περισσότερο «γυμνούς», ειλικρινείς και αυτοκριτικούς από το συνηθισμένο. Δυστυχώς στην οικονομία ανακυκλώνεται και κεφαλαιοποιείται ή ουσιαστικοποιείται το πληθωριστικό «Τίποτε», μια άβυσσος που δείχνει το έλλειμμα του πολιτισμικού μας λάθους ατομικά και κοινωνικά.
Η οικονομία είναι ένα εργαλείο που χρειάζεται λογική και δικαιϊκή τιθάσευση. Η συμβολική δύναμη του Χρήματος και των οικονομικών θεσμών χρειάζεται ισχυρή νοήμονα και ανιδιοτελή βούληση διακυβέρνησης. Αυτή απουσιάζει. Την οικονομία πρέπει να την κατανοήσουμε στο πεδίο του κόσμου της έννοιας για να την «ξεμαγέψουμε» ως Χρηστικό πεδίο λειτουργίας και σκοπού για να «ξεμαγευτούμε» και μείς. Σήμερα κυριαρχούμαστε από μια «τεχνοκρατική οικονομική και πολιτική αυταπάτη και ανωριμ%8
Η απληστία έχει δραματικές συνέπειες, όταν λειτουργεί στις διεθνείς σχέσεις, γιατί επηρεάζει όλον τον κόσμο και όχι μόνον την προσωπική ζωή κάποιου. Για την απληστία ο άλλος είναι πάντοτε ένας περιορισμός, ένα όριο. Αυτή είναι μία ψυχολογική παρέκκλιση, που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και να μη θεωρούμε τόσο εύκολα ότι το συμφέρον διατηρεί πάντοτε τη λογική του
Στο θέμα αυτό ο συγγραφέας του βιβλίου “Η Μεγάλη Επανεκκίνηση”, Κλάους Σβαμπ, γίνεται ακόμη πιο επικίνδυνα ασαφής, γιατί το πεδίο, στο οποίο θα εφαρμοστούν όσα προτείνει για την προστασία του κλίματος και του περιβάλλοντος
Η αντίθεση μεταξύ «φύσης» και «πολιτισμού» είναι προβληματική για πολλούς λόγους, αλλά υπάρχει ένας που σπάνια συζητάμε. Ο δυϊσμός «φύση εναντίον πολιτισμού» αφήνει έξω έναν ολόκληρο τομέα που δεν ανήκει σωστά σε κανένα από τα δύο: τον κόσμο των απορριμμάτων.
Η οικονομική επιστήμη μπορεί να συμβάλλει σε αυτή την κατεύθυνση στο βαθμό που αποτινάξει τον εναγκαλισμό της από την φιλελεύθερη ατομικιστική ιδεολογία, αλλά και την τουλάχιστον αφελή πίστη περί της καλοκάγαθης ανθρώπινης φύσης και να συνεισφέρει στην δημιουργία μιας κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας
Η ελπίδα παίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην ανθρώπινη ζωή και μπορεί να συντηρήσει αυτή τη ζωή και τους όποιους συνειδητούς σκοπούς της σε δύσκολες καταστάσεις. Μπορεί να την αναγνώσει κανείς υπό διάφορες οπτικές γωνίες.
Χρησιμοποιούμε cookies για να βελτιώσουμε την εμπειρία σας στον ιστότοπό μας. Με την περιήγηση σε αυτόν τον ιστότοπο, συμφωνείτε με τη χρήση των cookies από εμάς.
