ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ, ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ

ΤΟ ΤΕΤΡΑΠΛΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΣΥΝΘΕΣΕΩΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΥΠΛΟΚΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ (του Γιάννη Ζήση)

- Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

- Σόλων ΜΚΟ

«Η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μια κοινωνική αποσύνθεση, η οποία δύναται να παρεμποδισθεί μόνο εάν εγκαθιδρυθεί μια νέα σύνθεση στη βάση του υπάρχοντος υλικού και εάν νέες αρχές θεσπισθούν» [1]
Oliver Reiser 

Παρακολουθώντας μέχρι τώρα την ιστορία των επιστημών και της  πολιτικής μπορεί κανείς να διαπιστώσει ένα εσωτερικό έλλειμμα σύνθεσης.

Αυτό το εσωτερικό έλλειμμα σύνθεσης διαπιστώνεται κυρίως στον τομέα των ανθρωπιστικών επιστημών και είναι ιδιαίτερα έκδηλο πλέον από την καταστάλαξή του.    
Είναι έκδηλο στην αδυναμία ενοποίησης των σχολών που αναπτύσσονται γύρω από τις θεωρίες του δικαίου και τις θεωρίες της κοινωνικής υπόθεσης. Υπό τους όρους μιας φιλελεύθερης και διαφωτιστικής ανάπτυξης γίνεται φανερή η αδυναμία σύνθεσης των εποικοδομητικών σχολών αντίληψης σε κάθε μεγάλο υποτομέα, όπως εν προκειμένω ανάμεσα στους δύο προαναφερθείς τομείς. [2]

Παρατηρείται δηλαδή το φαινόμενο κάθε πλευρά, η οικονομική, η δικαιϊκή, η πολιτική να αναπτύσσουν θεωρίες ως μια εσωτερική εξέλιξη και εξειδίκευση του τομέα τους και μόνο.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της αποσπασματικής και εξειδικευμένης παρακολούθησης, της εξέλιξης του δικαίου ή της εξέλιξης των οικονομικών σχολών και των πολιτικών, που κάνει κάθε μια επιστήμη για λογαριασμό της από την εποχή του Μεσοπολέμου μέχρι την μεταπολεμική εποχή. Μέσω της  οικονομικής κρίσης του ’29, περάσαμε από την φιλελεύθερη, θετικιστική προσέγγιση της οικονομίας και από την σχολή των αγορών, στην σχολή της δημοσιονομικής παρέμβασης, των δημοσίων δαπανών και του κοινωνικού σχεδιασμού της οικονομίας.

Έτσι μετατοπίστηκε η οικονομική πολιτική και θεωρία από την θετικιστική φιλελεύθερη κλασική σχολή στην κεϋνσιανή θεωρία και πολιτική. Παράλληλα, με μια διαφορά φάσης, αναπτύσσεται η μετάβαση των συνταγματικών και των δικαιϊκών προσεγγίσεων από την θετικιστική φάση του δικαίου στην θεωρία του κοινωνικού κράτους, της κοινωνικής δέσμευσης θα έλεγε κανείς, της πρόνοιας, μέσα από την κρίση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που βασιζόταν σε μια προγενέστερη κοινωνική κρίση. Περάσαμε επίσης από το θετικιστικό δίκαιο στο φυσικό δίκαιο ξανά, σε μια νέα διάσταση και το κράτος δικαίου απέκτησε περισσότερο κοινωνικό χρώμα, ενώ παράλληλα ο θετικισμός ετέθη υπό τον έλεγχο του ορθού λόγου και των προ-Συνταγματικών και Συνταγματικών αρχών.

Όμως οι θεωρητικοί των εξελίξεων αυτών εξακολουθούν να παρακολουθούν τις εξελίξεις με έναν τρόπο μονοδιάστατο. Έτσι, δεν παρακολούθησαν ότι μια ανάλογη εξέλιξη πραγματοποιούνταν στην οικονομική επιστήμη καθώς δεν είχαν τις προσλαμβάνουσες του πεδίου της, και γιατί  κάθε ειδικευμένο πεδίο γνώσης ενώ από την μια τείνει να είναι γόνιμο στην διαδικασία της εξειδίκευσης από ένα όριο και μετά βαίνει σε μια φθίνουσα απόδοση.

Διαπιστώνεται δηλαδή ότι υπάρχει ένα υποτομεακό και ένα διατομεακό έλλειμμα σύνθεσης. Επίσης διαπιστώνεται ότι υπάρχει ένα πολιτικό έλλειμμα σύνθεσης καθώς η πολιτική σήμερα έχει μια περιορισμένη ικανότητα να αφομοιώσει γνωστικές εξελίξεις. Τέλος υπάρχει ένα βιωματικό ανθρωπολογικό έλλειμμα για την μεταφορά της γνώσης με όρους λειτουργικής δομικής και βιωματικής σύνθεσης στην καθημερινότητα του ανθρώπου, στην ενσάρκωσή της δηλαδή σε ένα νέο πρότυπο ανθρωπολογικό παράδειγμα.

 

Αυτά τα τέσσερα πεδία ελλείμματος σύνθεσης βρίσκονται άμεσα μπροστά μας καθώς ξαναπερνάμε μέσα από μια μεγάλη παγκόσμια οικονομική κρίση η οποία προφανώς θα δημιουργήσει και πολιτικές κρίσεις. Η πολιτική φάση των κρίσεων θα λέγαμε έχει μια χρονική υστέρηση φάσης και προφανώς το ίδιο ισχύει και για τις θεωρίες δικαίου, καθώς το δίκαιο σε ένα βαθμό καθηλώθηκε εμβαθύνοντας εννοιολογικά σε μεταπολεμικά και μεταψυχροπολεμικά ζητήματα και σε ζητήματα των σημερινών ασύμμετρων πολιτικών εντάσεων και απειλών όλων των μορφών.

Τώρα έρχεται μια πολιτική κρίση για την οποία δεν μπορούμε να εικάσουμε ποιες διαστάσεις θα έχει, όπως δεν μπορούσε κανείς σαν παρατηρητής να εικάσει το ’29 ποια θα ήταν η κατάσταση το ’33 ποια θα ‘ταν το ’36 και ποια θα ήταν το ’39. 
   
Έτσι και μείς σήμερα δεν μπορούμε να εικάσουμε και να διαγνώσουμε ουσιαστικά τις άμεσες πολιτικές εξελίξεις, θεωρώντας ότι η κρίση άσχετα από τις όποιες δηλώσεις «κατευνασμού» του πανικού, απ’ ότι φαίνεται θα παραμείνει επί μακρόν. Ενδεχόμενα θα μπορούσε να αποκτήσει την ίδια κλίμακα δυναμικής με του ’29 – υπό ορισμένους όρους μπορεί και μεγαλύτερη – και συνεπώς ενδέχεται να αναδιατάξει όλο το γνωστό τοπίο. 
Τώρα θα πρέπει να επιχειρήσουμε να ξεκινήσουμε με μια νέα θεωρητική προσέγγιση, να αντιμετωπίσουμε αυτά τα ελλείμματα σύνθεσης δημιουργικά με διάλογο και στοχασμό. 

Εάν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε την κρίση αποτελεσματικά οφείλουμε να κινηθούμε επινοητικά και δημιουργικά απέναντι στα προαναφερθέντα ελλείμματα σύνθεσης. Οι αγορές δεν μπόρεσαν να διδαχθούν από την εμπειρία της παρούσας κρίσης.[3] Ο άνθρωπος δεν μπόρεσε να λειτουργήσει σαν διαχειριστής των αγορών ώστε αυτές να αυτορυθμιστούν, και αυτό συνέβη επειδή είχε ως πρότυπό του ανθρώπους ενεργούμενα των αγορών και της οικονομικής ειδωλοποίησής τους. [4]

Επειδή η παγκόσμια κρίση είναι μπροστά μας και επειδή συνοδοιπορεί με την κρίση του περιβάλλοντος έχουμε ακόμη μια  ευκαιρία, την ύστατη ώρα, να ενσκήψουμε στην ουσιαστική αντιμετώπιση των αιτιών τους. Τα αίτια αυτής της επερχόμενης κρίσης στο επίπεδο της σκέψης μπορεί να περιγραφούν συνοπτικά ως  «ελλείμματα σύνθεσης».

Αναφορές: 
[1] Oliver Reiser, καθηγητής της Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ, συγγραφέας του βιβλίου “Η Σύνθεση ως Έργο της Φιλοσοφίας“.
[2] Όπως παραπάνω. 
[3] Ομπάμα: Μεταρρύθμιση – μαμούθ στον χρηματοπιστωτικό κλάδο Ημερησία.gr, «Η Γουόλ Στριτ μοιάζει να έχει πιο αδύνατη μνήμη αναφορικά με το πόσο κοντά φτάσαμε στην άβυσσο απ’ όσο θα περίμενα» Μπαράκ Ομπάμα. 
[4] Ν. Ρουμπίνι: Τέλος εποχής για την ανεξέλεγκτη ελεύθερη αγορά, kathimerini.gr


Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας

Ημερομηνία δημοσίευσης 26-08-09

Σχετικά άρθρα