1

Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΤΟΜ ΡΕΪΓΚΑΝ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ ΚΑΙ ΠΟΦΥΖΩ

Οι οικολογικές ΜΚΟ, ΠΟ.ΦΥ.ΖΩ και ΣΟΛΩΝ διοργάνωσαν με μεγάλη επιτυχία ημερίδα  με θέμα “‘Ανθρωποι – Ζώα – Φύση από τον Ανθρωποκεντρισμό  στον Οικοβιοκεντρισμό”.  

Διαβάστε την ομιλία του επίσημου προσκεκλημένου και βασικού ομιλητή της ημερίδας, επίτιμου καθηγητή Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας Tom Regan, βραβευμένου με το Mahatma Gandhi Award και προτεινόμενου για το βραβείο Pulitzer.

ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΜΕ ΤΗ ΓΑΤΑ
          Η ομιλία μου θα βασιστεί στο πρόσφατο βιβλίο μου με τίτλο “Empty Cages” (Άδεια Κλουβιά) το οποίο ασχολείται με το ζήτημα των δικαιωμάτων των ζώων.
      Ξεκινώντας, θα ήθελα να διαβάσω ένα απόσπασμα από τον πρόλογο του βιβλίου αυτού. 

        Πριν από μερικά χρόνια το Δίκτυο Home Box Office παρουσίασε ένα πρόγραμμα με τίττλο «Να Αγαπάς ή να Σκοτώνεις: Άνθρωπος εναντίον Ζώων». Το πρόγραμμα παρουσίαζε μια εντυπωσιακή και ταυτόχρονα ενοχλητική ιστορία για τον τρόπο με τον οποίο διαφορετικοί πολιτισμοί και κουλτούρες φέρονται διαφορετικά στα ίδια είδη ζώων. Ένα σημείο του προγράμματος που σε έκανε να παγώνεις έδειχνε στους ακροατές την διαδικασία ενός δείπνου σε ένα μικρό Κινέζικο χωριό.
         Ξέρετε τον τρόπο με τον οποίο στα αμερικανικά εστιατόρια οι πελάτες καλούνται να διαλέξουν ανάμεσα σε ζωντανούς αστακούς και ψάρια…Και πως μετά την επιλογή τους, το ζώο θανατώνεται και ο σεφ του εστιατορίου μαγειρεύει το ζώο κάνοντας το γεύμα της επιλογής του.
         Σε αυτό το κινέζικο εστιατόριο τα πράγματα είναι ακριβώς τα ίδια. Το μόνο που αλλάζει είναι το μενού, καθώς σε αυτό το εστιατόριο οι πελάτες καλούνται να διαλέξουν ανάμεσα σε σκύλους και γάτες. 

         Στην αρχή του βίντεο βλέπουμε τους πεινασμένους πελάτες να «επιθεωρούν» τους σκύλους και τις γάτες που είναι στριμωγμένα το ένα πάνω στο άλλο σε ξύλινα κλουβιά. Στην συνέχεια τους βλέπουμε να μιλούν μεταξύ τους και να επιλέγουν. Στο τέλος φαίνεται ο μάγειρας να κρατά μια σιδερένια λαβίδα με την οποία να τραβά μια άσπρη χνουδωτή γάτα από το κλουβί της και να την πηγαίνει στην κουζίνα. Η γάτα νιαουρίζει με μανία και βγάζει τα νύχια της την βαράει με ένα σιδερένιο μπαστούνι. Νιαουρίζοντας ακόμα πιο απελπισμένα η γάτα πέφτει αιφνίδια σε μία λεκάνη με ζεματιστό νερό στην οποία αφήνεται για περίπου δέκα δευτερόλεπτα. Ο μάγειρας έπειτα την βγάζει από εκεί και καθώς είναι ακόμη ζωντανή την γδέρνει από το κεφάλι έως την ουρά χρησιμοποιώντας μία ταχύτατη τεχνική τραβήγματος (του δέρματος). Στην συνέχεια ρίχνει το τραυματισμένο (γδαρμένο) ζώο σε μία πέτρινη λεκάνη στην οποία καθώς η κάμερα πλησιάζει βλέπουμε την γάτα να ανασαίνει αργά με αυξανόμενη δυσκολία με τα μάτια της να κλείνουν και τελικά να σταματάει να ανασαίνει – να πνίγεται. Όταν το γεύμα σερβίρεται οι πελάτες το απολαμβάνουν με την καρδιά τους, ευχαριστώντας και επαινώντας τον μάγειρα.
          Δεν έχω μείνει ποτέ τόσο άναυδος στην ζωή μου όσο όταν είδα το βίντεο αυτό. Έμεινα στην κυριολεξία άφωνος. 

        Όπως οι περισσότεροι Αμερικάνοι ή Έλληνες, ήξερα βέβαια ότι κάποιοι άνθρωπου στην Κίνα, την Κορέα και άλλα κράτη τρώνε γάτες και σκύλους. Το βίντεο αυτό δεν μου έδειξε κάτι καινούριο για τις διατροφικές συνήθειες. Αυτό όμως που μου έδειξε και με σόκαρε ήταν η διαδικασία, ο τρόπος που γίνεται αυτό το πράγμα. Βλέποντας αυτό το απαίσιο σοκ και τον πόνο στον οποίο υποβάλλεται η γάτα.    
        Ένοιωσα μια δυσπιστία, έναν θυμό που μου ανέβηκε στο στήθος. Ήθελα να ουρλιάξω «Σταματήστε! Τι κάνετε; Σταματήστε!»

            Θεωρώ ότι η αντίδρασή μου στην παρακολούθηση αυτού του βίντεο (που αποκαλώ «Επεισόδιο της γάτας») δεν διαφέρει από την αντίδραση που θα είχατε όλοι οι παρευρισκόμενοι σε αυτήν εδώ την αίθουσα παρακολουθώντας ένα αντίστοιχο επεισόδιο. Γιατί πιστεύω ότι μοιραζόμαστε από κοινού το αίσθημα της συμπόνιας…στην λογική ότι βλέποντας τι παθαίνει η γάτα, ο καθένας από εμάς θα ήθελε να παρέμβει, να αντιταχθεί σε αυτό που γίνεται, ο καθένας θα ήθελε να βοηθήσει, να δώσει τέλος σε αυτό στο οποίο υποβάλλεται η γάτα.
             Μοιραζόμαστε λοιπόν αυτό το κοινό αίσθημα της συμπόνιας και αυτό που είναι σημαντικό να κατανοήσουμε είναι πως αυτή η λογική δεν απαντάται μόνο από τους Αμερικανούς ή μόνο από τους Έλληνες. Στην Κορέα και την Κίνα υπάρχουν άνθρωποι που διαμαρτύρονται για αυτό που συμβαίνει που βγαίνουν στους δρόμους για να διαδηλώσουν ενάντια σε αυτή την «παράδοση», αυτή την πρακτική να τρώνε γάτες και σκύλους, όπως δείχνει και το βίντεο.  Αντιτάσσονται, παρεμβαίνουν, βοηθούν και θέλουν να σταματήσει αυτό το πράγμα που γίνεται.

           Οι υπερασπιστές των δικαιωμάτων των ζώων –και θεωρώ τον εαυτό μου ως έναν από αυτούς- στεκόμαστε βέβαια ιδιαίτερα σε επεισόδια όπως σε αυτό το «Επεισόδιο της Γάτας» αν μπορώ να το αποκαλέσω έτσι. Υπάρχουν και άλλα πολλά πράγματα τα οποία γίνονται σε ζώα και στα οποία θέλουμε να αντιταχτούμε. Άλλα πράγματα τα οποία γίνονται σε ζώα και στα οποία θέλουμε να επέμβουμε, για τα οποία θέλουμε να βοηθήσουμε και τα οποία θέλουμε να σταματήσουμε. Να σταματήσουμε την εκμετάλλευσή τους.

          Σαν υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τουλάχιστον όπως εγώ αντιλαμβάνομαι αυτή την έννοια πιστεύω ότι ο ρόλος μας δεν είναι μεταρρυθμιστικός, να το κρατήσουμε δηλαδή απλά αυτό που συμβαίνει τώρα και να το βελτιώσουμε. Δεν προσπαθούμε δηλαδή να αλλάξουμε και να βελτιώσουμε τις ήδη υφιστάμενες τακτικές χρησιμοποίησης για παράδειγμα ζώων για εμποροπανηγύρεις και τσίρκο.  Δρούμε για να καταργήσουμε, δρούμε για να σταματήσουμε τις διάφορες μορφές εκμετάλλευσης και της κακοποίησης των ζώων από τον άνθρωπο. Το όλο ζήτημα είναι να σταματήσουν αυτό το πράγμα, αυτή την εκμετάλλευση.

         Το ερώτημα όμως είναι ο τρόπος που θα το επιτύχουμε αυτό. Πως θα γίνει δηλαδή αυτό. Γνωρίζω και γνωρίζετε και εσείς ότι αποτελούμε την μειοψηφία. Δεν είναι όλοι υπερασπιστές των δικαιωμάτων των ζώων… 

         Υπάρχει μια πολύ έντονη αντίδραση στην αντίστοιχη δράση των υπερασπιστών των δικαιωμάτων των ζώων.
           Είμαι σίγουρος ότι έχετε αναρωτηθεί πως θα ξεπεράσουμε αυτό το πρόβλημα. Δεν νομίζω ότι υπάρχει μία συγκεκριμένη απάντηση στο πρόβλημα η οποία να αποτελεί πανάκεια. Ένας συγκεκριμένος τρόπος δηλαδή με τον οποίο πρέπει να γίνουν τα πράγματα προς την κατεύθυνση της υπεράσπισης των δικαιωμάτων των ζώων. Πιστεύω ότι υπάρχουν τουλάχιστον τρεις διαφορετικές εξηγήσεις. Επιτρέψτε μου να τις μοιραστώ μαζί σας… 

ΝΤΑΒΙΝΤΣΙΑΝΣ
           Όσον αφορά λοιπόν τους υπερασπιστές των δικαιωμάτων των ζώων μία πιθανότητα είναι να ανήκουν στους λεγόμενους Νταβίντσιανς. Όλοι γνωρίζουμε τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι για τους διάσημους πίνακες του, όπως την Μόνα Λίζα και τον Μυστικό Δείπνο. Αυτό όμως που οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν είναι ότι ο Λεονάρντο υπήρξε υπέρμαχος των δικαιωμάτων των ζώων. Δεν χρησιμοποιούσε βέβαια αυτή την ορολογία λόγω της εποχής και του διαστήματος στο οποίο έζησε, αλλά ήταν υπερασπιστής τους αν αναλογιστούμε την ευαισθησία την οποία είχε επιδείξει. 
           Για παράδειγμα από πολύ νεαρή ηλικία είχε σταματήσει να τρώει κρέας όταν κατανόησε την προέλευση της ύπαρξής του. Και το ένοιωσε ακόμα καλύτερα καθώς μεγάλωνε…συνήθιζε να λέει ότι «μετατρέπετε το στομάχι σας σε έναν τάφο ζώων. Όταν τρώτε ζώα τι κάνετε; Τα θάβετε στο στομάχι σας, το μετατρέπετε σε έναν τάφο ζώων». Στην πραγματικότητα ο Λεονάρντο πήγε μακριά. Σταμάτησε να πίνει γάλα. Σταμάτησε επίσης να τρώει αβγά, επειδή και τα δύο προέρχονταν από ζώα.
          Σταμάτησε να καταναλώνει οποιαδήποτε ζωική τροφή. Επί της ουσίας έγινε vegan. Και για αυτό είμαστε σίγουροι είναι απόλυτη αλήθεια αυτό για τον Λεονάρντο. Άλλη μια απόδειξη της ευαισθησίας του στο ζήτημα των δικαιωμάτων των ζώων είναι ότι όταν πήγαινε στην αγορά, στην οποία είχαν τα πτηνά μέσα σε κλουβιά, τα αγόραζε και τα απελευθέρωνε.
           Όχι μεγαλύτερα κλουβιά, αλλά άδεια κλουβιά για αυτά τα πτηνά λοιπόν…

        Ο Λεονάρντο ήταν λοιπόν ένα παράδειγμα για το πώς κάποιοι έγιναν υπερασπιστές των δικαιωμάτων των ζώων. Το σημαντικό που πρέπει να αναλογιστούμε σχετικά με τους Νταβίντσιανς είναι ότι μοιάζουν να νοιώθουν μια φυσική συμπόνια και μια συναισθηματική ταύτιση και κατανόηση. Είναι κάτι για το οποίο δεν χρειάζεται να τους διδάξεις, το οποίο δεν χρήζει απόδειξεων. Δεν πρόκειται δηλαδή να πουν «αν μπορείς να μου το αποδείξεις, τότε, ναι, θα βοηθήσω τα ζώα» ή… «δώσε μου ένα επιχείρημα προκειμένου να με πείσεις». Όχι, δεν πρόκειται για κάτι το οποίο ανακαλύπτουν, είναι κάτι που θα λέγαμε ότι βρίσκεται στα γονίδιά τους.Είναι κάτι το οποίο έφεραν στον κόσμο.

       Η σύζυγός μου και εγώ στην διάρκεια της ζωής μας συναντήσαμε και γνωρίσαμε και άλλους ανθρώπους που ανήκουν στους Νταβίντσιανς. Είχαν αυτή την ευαισθησία στην ζωή τους…σαν παιδιά. Δεν χρειαζόταν να τους την διδάξεις, να τους την μάθεις, την είχαν από φυσικού τους.  


ΝΤΑΜΑΣΚΑΝΣ
         Κάποιοι από εμάς τους υπερασπιστές των δικαιωμάτων των ζώων ανήκουν στην δεύτερη κατηγορία την οποία αποκαλώ «Νταμάσκανς». Ξέρουμε όλη την ιστορία της Βίβλου για τον Σαύλος που πάει στη Δαμασκό. Είχε κληθεί στην Δαμασκό από ανθρώπους που ήταν επικριτές του Χριστού.
        Στη Δαμασκό οι άνθρωποι είχαν αρχίσει να ακούνε την διδασκαλία του Ιησού. Έτσι οι επικριτές του θεώρησαν ότι έπρεπε να αναλάβουν δράση, να κάνουν κάτι για αυτό. Είπαν λοιπόν στον Σαύλο «έλα στη Δαμασκό εσύ που είσαι καλός ιεροκύρηκας να διδάξεις και να μιλήσεις εναντίον του Ιησού ώστε να περιοριστεί η επιρροή της διδασκαλίας του.»
           Όπως όμως μας είναι και από την Βίβλο γνωστό, ο Σαύλος στον δρόμο για τη Δαμασκό άρχισε να ακούει φωνές από τον Ουρανό, υπάρχουν και διάφορες καλλιτεχνικές αποτυπώσεις αυτής της ιστορίας. Ο Σαύλος άρχισε λοιπόν να ακούει τις φωνές από τον Ουρανό να του λένε: «Σαύλε γιατί με εγκαταλείπεις, γιατί το κάνεις αυτό;» Ήταν η φωνή του Ιησού που ακουγόταν από τους Ουρανούς στον δρόμο του Σαύλου για τη Δαμασκό.

         Ήταν κάτι βέβαια που είχε τρομερή επίδραση στον Σαύλο, ο οποίος με βάση αυτή την εμπειρία, από ένας από τους κυριότερους επικριτές του Ιησού, μετετράπη, στον Παύλο, έναν από τους μεγαλύτερους αποστόλους του.
        Οι Νταμάσκανς λοιπόν στο επίπεδο της υπεράσπισης των δικαιωμάτων των ζώων καθώς προχωρά η ζωή τους στο χρόνο με έναν συγκεκριμένο τρόπο βρίσκονται κάποια στιγμή αντιμέτωποι με μια εμπειρία που αλλάζει ριζικά την ζωή τους και τη διαφοροποιεί. Μια εμπειρία παρόμοια με αυτή του Σαύλου στη Δαμασκό κατά την οποία αναπτύσσουν μία νέα αίσθηση η οποία δεν αποτελεί κάποιο είδος απόδειξης. Πρόκειται για κάτι το οποίο τους συμβαίνει και το οποίο δεν ανακαλύπτουν.

        Θα σας δώσω ένα παράδειγμα ανθρώπου που ανήκει σε αυτή την κατηγορία και τον οποίο συναντήσαμε όλα αυτά τα χρόνια στο ταξίδι μας αυτό για τα δικαιώματα των ζώων.  Ο άνθρωπος αυτός ήταν από το Βερολίνο και ονομαζόταν Χάιντς. Ήταν νέο παιδί κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. 
         Όταν λοιπόν οι Σύμμαχοι βομβάρδιζαν την πόλη και ο πληθυσμός κατέφευγε στα καταφύγια και άκουγε τις σειρήνες και τους ήχους των βομβών για να καταλάβει πότε τελείωναν οι βομβαρδισμοί, οπότε θα ήταν και ασφαλείς για να βγουν από τα καταφύγια. Ο Χάιντς όταν ζούσε αυτή την μεγάλης διάρκειας πολιορκία ήταν περίπου δέκα ετών. Άκουγε τον έντονο ήχο που κάνουν τα πέταλα των αλόγων όταν τρέχουν, τον ήχο που βγαίνει καθώς τρέχουν πάνω στο λιθόστρωτο δρόμο, από τον οποίο καταλάβαινες ότι τα άλογα έτρεχαν.  Και καθώς στεκόταν έξω –μετά το τέλος των βομβαρδισμών, αυτό το δεκάχρονο παιδί έβλεπε ότι τα άλογα, που πριν απλώς άκουγε, είχαν πιάσει φωτιά από τις μύτες έως τις φτέρνες τους. Ως αποτέλεσμα των βομβαρδισμών, προφανώς κάπου είχε διαρρεύσει βενζίνη ή πετρέλαιο η οποία είχε πιάσει φωτιά. Έτσι ένα φλεγόμενο άλογο έτρεχε με ταχύτητα προς την κατεύθυνση του δεκάχρονου Χάιντς. Την τελευταία στιγμή όμως και όπως ήταν έτοιμο το άλογο να πέσει πάνω του, άλλαξε κατεύθυνση και ο Χάιντς σώθηκε. 

         Την ώρα που γινόταν αυτό ο Χάιντς παρατήρησε ότι το άλογο τον κοίταζε κατευθείαν στα μάτια…(Αυτό το βλέμμα) ήταν η εμπειρία που τον μεταμόρφωσε, που του άλλαξε την ζωή. Ήταν ένας νέος άνθρωπος. Από εκείνη την ημέρα η προσπάθειά του για να βοηθήσει τα ζώα έγινε για τον Χάιντς το νόημα της ζωής του.
       Ο Χάιντς έλεγε ότι καθώς το άλογο πέρναγε από μπροστά του ήταν σαν να του έλεγε «γιατί δεν κάνεις κάτι να με βοηθήσεις, τι έκανα και αξίζω να υποφέρω κάτι τέτοιο;» Κάποιοι λοιπόν από τους υπερασπιστές των δικαιωμάτων των ζώων ανήκουν στους Νταμάσκανς, (είναι αυτοί που) μεταμορφώθηκαν.
       Έτσι έχουμε μέχρι τώρα τους Νταβίντσιανς που γεννήθηκαν έτσι, και τους Νταμάσκανς που άλλαξαν αντίληψη στην πορεία.

       Αν δείτε αυτή την εικόνα τι βλέπετε; (Τι βλέπετε σε αυτή την εικόνα;) Μια βάση, έτσι δεν είναι; Αλλά μπορείτε να δείτε και δύο πρόσωπα, σωστά;
         Αυτό λοιπόν είναι η αλλαγή αντίληψης, η διαφοροποίηση της αντίληψης. Αρχικά βλέπεις μία βάση, αλλά μετά λες «μισό λεπτό-βλέπω και δύο πρόσωπα…» Αυτό συμβαίνει και στους Νταμάσκανς, μια αλλαγή στην αντίληψή τους, η οποία τους βάζει σε έναν νέο κόσμο, τους κάνει νέα πρόσωπα. Έτσι, αντί να βλέπουν τα άλλα ζώα ως κάτι που μπορεί να μετατραπεί σε φαγητό, τα θεωρούν πια ως κοινωνικές υπάρξεις (κοινωνικές οντότητες). Αντί να θεωρούν τα ζώα ως κάτι μετατρέψιμο σε ρούχα, οι Νταμάσκανς βλέπουν πια τα ζώα ως παράδειγμα στωικότητας. 
        Για παράδειγμα οι αγελάδες στα λιβάδια; Τι μπορεί να θεωρηθεί περισσότερο στωικό από μία αγελάδα σε ένα λιβάδι.  Αντί να βλέπουν τα ζώα ως κάτι που μπορεί να εκπαιδευτεί ώστε να μας διασκεδάσει, τα βλέπουν ως σοφές υπάρξεις στον κόσμο. Αντί να τα βλέπουν ως κάτι το οποίο πρέπει να νικήσουν τα βλέπουν ως οικογένειες οι οποίες πρέπει να προστατευθούν.
        Και αντί να τα βλέπουν ως κάτι που θα μετατραπεί σε όργανο ή εργαλείο τα θεωρούν πια υπόδειγμα νοημοσύνης (ευφυΐας).
        Με αυτούς και αμέτρητους άλλους παρόμοιους τρόπους οι Νταμάσκανς υπόκεινται σε μια αλλαγή αντίληψης που διαρκεί όσο το πετάρισμα του βλεφάρου, μια αλλαγή που επεκτείνεται σε όλο το φάσμα των σχέσεών μας με τα άλλα ζώα. 


ΜΑΝΤΛΕΡ
          Έτσι όπως είπαμε και αναλύσαμε έχουμε τους Νταβίντσιανς, τους Νταμάσκανς και μία τρίτη κατηγορία, τους οποίους αποκαλώ «Μάντλερ» (Μπερδεμένους).
          Πρόκειται για τους ανθρώπους που δεν έχουν νοιώσει κάτι συνταρακτικό στην ζωή τους, αλλά αρχίζουν να μαθαίνουν τι συμβαίνει με τα ζώα στον κόσμο. Σαν ανθρώπους που έχουν έρθει σήμερα εδώ και βλέπουν τι συμβαίνει από αυτό το βίντεο, ή άλλους που έχουν ακούσει κάτι σχετικό και αρχίζουν να σκέφτονται.
           Ενας Μάντλερ δεν προχωρά προς το ζήτημα γρήγορα αλλά με αργό ρυθμό. Βαδίζει προς την συγκεκριμένη κατεύθυνση αλλά με αργά βήματα.
          Δεν έχουν λοιπόν βιώσει την κρίσιμη στιγμή σαν τους Νταμάσκανς. Οι Μάντλερ δεν έχουν την αντίληψη των δικαιωμάτων των ζώων στα γονίδιά τους, δεν έχουν βιώσει κάποια δραματική εμπειρία που θα μεταβάλλει αυτή την αντίληψη, Απλώς συνεχίζουν να πορεύονται μπερδεμένοι.
      Τι συμβαίνει λοιπόν στους Μάντλερ (τους μπερδεμένους)…Θα σας το εξηγήσω ως Μάντλερ που είμαι και εγώ, καθώς δεν ένοιωσα μία εμπειρία αντίστοιχη με αυτή των Νταμάσκαν, ούτε είχα κάποια γονίδια αντίστοιχα με αυτά των Νταβίντσιανς.
          Ο Μάντλερ λοιπόν αρχίζει και σκέφτεται αυτή την κατάσταση που επικρατεί και επιπλέον να την βιώνει ως εμπειρία. Για παράδειγμα κάποιος μπορεί να βλέπει κάποιες από τις φωτογραφίες που προβάλλονται εδώ σήμερα και να λέει «μα τι συμβαίνει εδώ πέρα;» Και από αυτή την ερώτηση και την απάντησή της οδηγείται σε μια άλλη σχετική ερώτηση.
          Αυτή η διαδικασία απαιτεί χρόνο. Απαιτεί χρόνο για να πουν οι Μάντλερ «αυτό δεν θα είναι το επόμενο γεύμα μου», «δεν είναι αυτά τα ζώα αυτά από τα οποία θα προέλθουν τα νέα μου ρούχα» ή «αυτή δεν είναι μια αποδεκτή μορφή οικογενειακής διασκέδασης» ή «τα άγρια ζώα δεν υπάρχουν οπότε μπορούμε να τα σκοτώνουμε για να κάνουμε αθλητισμό» ότι «τα ζώα δεν πρέπει να υποβάλλονται σε πειράματα για την αντιμετώπιση ανθρωπίνων ασθενειών».     
         Απαιτείται χρόνος για να φτάσουν οι Μάντλερ σε αυτή την διαδικασία.

         Ένα κοινό χαρακτηριστικό και των τριών κατηγοριών υπερασπιστών των δικαιωμάτων των ζώων, τόσο των Νταμάσκανς, όσο και των Νταβίντσιανς όσο και των Μάντλερ, είναι νομίζω πως όλοι πιστεύουν πως τα ζώα έχουν δικαιώματα. Αποτελεί την βασική γραμμή, την προϋπόθεση την οποία όλοι επιθυμούν να επιβεβαιώσουν. 
         Η ερώτηση όμως παραμένει. Έχουν τα ζώα δικαιώματα;

          Ένα δεδομένο που γνωρίζουμε σχετικά με αυτή την εξαιρετικά σημαντική ερώτηση είναι ότι δεν μπορούμε να πάρουμε απαντήσεις από τα μέσα ενημέρωσης, από τις δημοσκοπήσεις, ή από παραδόσεις και έθιμα τα οποία δεν έχουν εξεταστεί.

          Για παράδειγμα μια δημοσκόπηση θα μπορούσε να ρωτάει «Πιστεύετε ότι τα ζώα έχουν δικαιώματα;». Στις Ηνωμένες Πολιτείες, μόνο το 8% των ερωτηθέντων απάντησε ότι τα ζώα έχουν δικαιώματα. Βάσει λοιπόν αυτής της δημοσκόπησης αν θεωρήσουμε ότι αυτή είναι και η απάντηση στο ερώτημα, θα μπορούσε να πει κανείς ότι αφού το 92% των ανθρώπων πιστεύει ότι τα ζώα δεν έχουν δικαιώματα, όντως είναι. Αλλά αυτό θα συνέβαινε στην λογική ότι οι δημοσκοπήσεις θα διευθετούσαν και θα τακτοποιούσαν το ζήτημα. Το ζήτημα όμως δεν διευθετείται από τις δημοσκοπήσεις. Το 92% των ερωτηθέντων όμως πιθανόν να κάνουν λάθος,  
          Υπήρχε μια εποχή για παράδειγμα που ο κόσμος πίστευε ότι η γη είναι επίπεδη!  Τότε όλοι έκαναν λάθος.

          Έτσι δεν πρόκειται να βοηθηθούμε από τα μέσα ενημέρωσης, τις δημοσκοπήσεις ή από παραδόσεις και έθιμα τα οποία δεν έχουν εξεταστεί.

H ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ 
          Ο μόνος τρόπος για την εύρεση μιας ολοκληρωμένης απάντησης στην ερώτηση για το αν τα ζώα έχουν δικαιώματα είναι η επίκληση της φιλοσοφίας και η ανεξάρτητη σκέψη. 
         Τι είναι όμως η επίκληση της φιλοσοφίας; 
         Επίκληση της φιλοσοφίας σημαίνει να σκεφτόμαστε για τους εαυτούς μας. Καμία άλλη αξία δεν μας δίνει αυτό το χάρισμα. Σκεφτείτε για τον εαυτό σας, μην ξεκινάτε με την προϋπόθεση ότι υπάρχουν ειδικοί. Είναι μια βαθυστόχαστη αλήθεια που ισχύει παντού, αλλά πρέπει εδώ να αναφέρω ειδικά την Αθήνα, την γενέτειρα της φιλοσοφίας. 

        Πρέπει λοιπόν να σκεφτόμαστε για τους εαυτούς μας χρησιμοποιώντας την λογική και να είμαστε αντικειμενικά πληροφορημένοι, να μην αγνοούμε τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι συμπεριφέρονται στα ζώα. Επιπλέον δεν πρέπει να είμαστε υποκείμενοι ισχυρών συναισθηματισμών, να ελευθερωθούμε από τις προκαταλήψεις. Αυτό χρειάζεται πριν προχωρήσουμε προς την απάντηση του ερωτήματος αν τα ζώα έχουν δικαιώματα. 

         Ο σκοπός των επισημάνσεών μας, εμένα και της συζύγου μου Νάνσι και ο λόγος που βρίσκομαι εδώ σήμερα, είναι να διευρύνω προς τον καθένα αυτήν την επίκληση της φιλοσοφίας.    
         Να σκεφτόμαστε για τον εαυτό μας χρησιμοποιώντας την λογική, όντας αντικειμενικά πληροφορημένοι και απελευθερώνοντας τον εαυτό μας από προκαταλήψεις, ώστε να φτάσουμε στην απάντηση του ερωτήματος αν τα ζώα τελικά έχουν δικαιώματα.

          Για το ρόλο των δικαιωμάτων, τον τρόπο δηλαδή που λειτουργούν στο πλαίσιο της ηθικής μας σκέψης πιστεύω πως τα δικαιώματα προστατεύουν τα πιο σημαντικά αγαθά που έχουμε: την ζωή μας, το σώμα μας και την ελευθερία μας. Αυτή είναι η λειτουργία τους και ο ρόλος τους, να προστατεύουν την ζωή μας, το σώμα μας και την ελευθερία μας.

         Τα δικαιώματα οριοθετούν την ελευθερία, είναι σαν αόρατα σήματα μη παραβίασης και μη καταπάτησης των δικαιωμάτων.

           Τα δικά σας δικαιώματα οριοθετούν την δική μου ελευθερία με την έννοια ότι εγώ δεν μπορώ να κάνω συγκεκριμένα πράγματα σε εσάς. Αλλιώς παραβιάζω τα δικαιώματά σας. Δεν έχω το δικαίωμα, δεν έχω το δικαίωμα για κανένα λόγο, για παράδειγμα την δική μου ευχαρίστηση, να σας τραυματίσω. Το σώμα σας και η προστασία του έχουν κάποια δικαιώματα και είναι σεβαστά και η κοινωνία αυτό το αναγνωρίζει. Κατά τον ίδιο τρόπο και από την άλλη πλευρά, τα δικά μου δικαιώματα περιορίζουν τα δικά σας δικαιώματα.  

          Έτσι η εξέχουσα λειτουργία των δικαιωμάτων είναι ότι αυτά θέτουν περιορισμούς στην ελευθερία κάποιων άλλων, στην ελευθερία κάποιου άλλου.

         Τα δικαιώματα έχουν προτεραιότητα. Έχουν το προβάδισμα έναντι άλλων ηθικών παραγόντων. Αποτελούν το «ατού» μας, αν μπορούσα να χρησιμοποιήσω αυτή την έκφραση, το βασικότερο χαρτί μας, στο «παιχνίδι της ηθικής». Κάποιοι από εσάς καταλαβαίνετε τι εννοώ με την έκφραση «ατού» αλλά θα σας δώσω ένα παράδειγμα για να γίνω περισσότερο αντιληπτός. 
         Στο παιχνίδι μπριτζ για παράδειγμα ένα συγκεκριμένο χαρτί είναι το ατού μας. Εδώ πιο συγκεκριμένα ας υποθέσουμε ότι το ατού μας είναι το καρό. Ο πρώτος παίκτης ρίχνει ντάμα μπαστούνι, ο δεύτερος ρήγα μπαστούνι, ο τρίτος άσο μπαστούνι, και εγώ σαν τελευταίος παίκτης δεν έχω μπαστούνι. Αλλά εγώ έχω το 2 το καρό και το ρίχνω. Σε ένα παιχνίδι σαν το μπριτζ και όταν τα καρό χαρτιά είναι τα ατού το συγκεκριμένο 2 καρό είναι πιο δυνατό και από τον ρήγα μπαστούνι, και από την ντάμα μπαστούνι και από τον άσο μπαστούνι. Το 2 καρό κερδίζει την παρτίδα επειδή είναι το ατού…Αν επεκτείνετε αυτό τον τρόπο σκέψης στην δύναμη των δικαιωμάτων όσον αφορά την προτεραιότητα με την οποία αυτά τίθενται, ίσως πιστεύετε ότι αυτή η δύναμη είναι αποτέλεσμα κοινωνικής συνήθειας. Ότι δηλαδή τα πράγματα είχαν έτσι επί πάρα πολλά χρόνια και ήταν αυτά που σταθεροποίησαν την κοινωνία, σε ζητήματα όπως το προσωπικό όφελος, όσον αφορά την εργασία, την καριέρα, ότι θα κερδίσω χρήματα αν κάνω το τάδε πράγμα. Και επίσης σε ζητήματα που αφορούν το δημόσιο καλό, το κοινό καλό.   
        Ερευνούμε τρόπους για να προωθήσουμε το κοινό καλό, το οποίο αποτελεί ένα πολύ σημαντικό αγαθό.

         Αλλά κανένα από αυτά τα δικαιώματα δεν είναι ηθικά αποδεκτό εάν γίνεται εις βάρος συγκεκριμένων άλλων δικαιωμάτων. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα για να καταλάβετε τι εννοώ.

         Ας πάρουμε για παράδειγμα το δημόσιο καλό, την έρευνα για το κοινό καλό. Γίνονται βιοιατρικές έρευνες προκειμένου να βελτιωθεί η υγεία. Τι γινόταν λοιπόν στις Ηνωμένες Πολιτείες  επί αρκετές δεκαετίες…

Υπήρχαν περισσότεροι από 400 αφροαμερικανοί οι οποίοι έπασχαν από σύφιλη. Οι γιατροί όμως –οι οποίοι πληρώνονταν για αυτό από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση- ήθελαν να δουν τι παθαίνει κάποιος ο οποίος πάσχει από σύφιλη και δεν τον θεραπεύεις. Τι επιπλοκές παρουσιάζονται, πόσο καιρό τους παίρνει μέχρι να πεθάνουν και πως πεθαίνουν. Αυτές ήταν σημαντικές ερωτήσεις οι οποίες έπρεπε να απαντηθούν. Και αυτό ήταν κάτι το οποίο έκαναν επί δεκαετίες, στο όνομα του κοινού καλού. Όποιος όμως πιστεύει στα δικαιώματα, στην προκειμένη περίπτωση στα ανθρώπινα δικαιώματα, πιστεύει ότι το δικαίωμα του κάθε ανθρώπου αποτελεί ανώτερη ηθική αξία και έννοια από αυτήν του κοινού καλού. 

         Τα δικαιώματα είναι ισότιμα. Προστατεύουν τα σημαντικότερα αγαθά μας, περιορίζουν την ελευθερία (κάποιου άλλου) προηγούνται. Είναι όμως ίσα για όλους. Τα δικά μου δικαιώματα δεν είναι μεγαλύτερα από τα δικά σου, όπως και τα δικά σου δικαιώματα αντίστοιχα δεν είναι μεγαλύτερα από τα δικά μου. Αυτό λοιπόν είναι ένα είδος ταξινόμησης των δικαιωμάτων. Όλοι θεωρούμε ότι έχουμε αυτά τα δικαιώματα και είναι αυτή η αντίληψη των ατομικών δικαιωμάτων πάνω στην οποία βασίζεται μία καλή αντιπροσωπευτική δημοκρατική διακυβέρνηση. Δικαιώματα τα οποία λειτουργούν με τρόπο εποικοδομητικό για τους ανθρώπους.

 

ΠΟΙΟΣ ΕΧΕΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ
         Τι συμβαίνει όμως με τα υπόλοιπα ζώα. Έδω έχουμε μερικές σημαντικές ερωτήσεις να κάνουμε. Αντικειμενικές ερωτήσεις: -περί τίνος πρόκειται; Και θεμελιώδεις ερωτήσεις: Ποιος έχει δικαιώματα και γιατί;

Οι κύριες αντικειμενικές ερωτήσεις είναι οι εξής:
-Μοιάζουν κάποια ζώα με τους ανθρώπους σωματικά;
-Μοιάζουν κάποια ζώα με τους ανθρώπους ψυχικά;

        Η είμαστε μοναδικοί σωματικά και διανοητικά;
        Σωματικά είναι δεδομένο ότι και τα υπόλοιπα ζώα έχουν αισθήσεις, έχουν κεντρικό νευρικό σύστημα και εγκέφαλο. Τι μπορεί λοιπόν να καταστήσει περισσότερο σαφές ότι έχουμε κοινά σημεία σωματικά; Τα θηλαστικά και τα πτηνά είναι εξέχοντα παραδείγματα και για κάποιους άλλους και άλλα, όπως για παράδειγμα τα ψάρια.

        Αυτό όμως μπορούμε να το συζητήσουμε αργότερα αφήνοντάς το στην άκρη προς το παρόν.

         Τι συμβαίνει όμως στο διανοητικό επίπεδο;
        Υπάρχουν άνθρωποι που ισχυρίζονται ότι δεν συμβαίνει απολύτως τίποτα στο μυαλό των ζώων, στις αγελάδες, στις αλεπούδες, και εν πάση περιπτώσει στο μυαλό οποιουδήποτε ζώου. Ισχυρίζονται ότι το μυαλό του είναι τελείως άδειο, ότι το ζώο δεν έχει αισθήσεις, δεν έχουν επιθυμίες, αισθήματα, πεποιθήσεις, δεν έχουν τίποτα. 

          Και όσοι γνωρίζετε κάποια περισσότερα πράγματα για την ιστορία της φιλοσοφίας, ίσως να γνωρίζετε ότι αυτή ήταν η άποψη που προώθησε ο Ρενέ Ντεκάρτ. Ο Ντεκάρτ πίστευε ότι τα ζώα μοιάζουν με τις μηχανές, μοιάζουν με κουρδιστά παιχνίδια, όπου κουρδίζεις το παιχνίδι και το βάζεις κάτω και αυτό προχωρά στο έδαφος. Ότι το ζώο λειτουργεί σαν κουρδιστό, για παράδειγμα…δεν λες «κοίτα αυτό το σκυλάκι που πάει προς τον καναπέ»… Το ζώο δηλαδή λειτουργεί λες και είναι κουρδισμένο. Ισχυρίζονται ότι τα ζώα είναι σαν πιο πολύπλοκα κουρδιστά παιχνίδια…

         Ως ένα βασικό λόγο για αυτό τον ισχυρισμό του ο Ντεκάρτ υποστήριζε ότι τα ζώα στερούνται της αθάνατης ψυχής και συνεπώς δεν έχουν μυαλό, δεν έχουν πνευματική ζωή.

         Αυτή η άποψη μου φαίνεται αρκετά παράλογη. 
         Ας υποθέσουμε ότι τα ζώα όντως δεν έχουν αθάνατη ψυχή. Αυτό έχει συνέπειες και επιπλοκές μετά θάνατον, αφού αν στερούνται της αθάνατης ψυχής, αυτή δεν θα ζει μόλις τα ζώα πεθάνουν. Αλλά το γεγονός ότι δεν θα συνεχίσουν να ζουν αφότου πεθάνουν, δεν μας λέει τίποτα για την κατάστασή τους όταν ζουν…Είναι παντελώς άσχετο θα μπορούσαμε να πούμε το ένα με το άλλο.  

           Ο Βολταίρος απάντησε στους ισχυρισμούς του Ντεκάρτ ερωτώμενος: «Φτάνουμε στο σημείο να πιστέψουμε ότι τα ζώα έχουν μια τέτοια φυσική υπόσταση για συνειδητότητα των πραγμάτων, ώστε να μην συνειδητοποιούν τίποτα; Υπάρχει μία τόσο “αγενής αντίφαση” στην φύση;»Κάτι τέτοιο θα ήταν παράλογο… 

          Υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν ότι τα ζώα καταλαβαίνουν κάποια ελάχιστα από αυτά που συμβαίνουν και ότι η πνευματική τους ζωή είναι αμελητέα και φτωχή από πλευράς αισθήσεων, επιθυμιών, συναισθημάτων και πεποιθήσεων.

          Αυτή είναι η άποψη ενός πολύ σημαντικού σε επιρροή αμερικανού φιλοσόφου που ονομάζεται Άρτσι Φράι. Ο Φράι υποστηρίζει ότι τα ζώα νοιώθουν την εμπειρία του πόνου και της ευχαρίστησης αλλά στερούνται πεποιθήσεων και επιθυμιών. Ότι δεν πιστεύουν σε τίποτα, δεν επιθυμούν τίποτα και η βασική αιτία για αυτό είναι το ότι δεν μπορούν να μιλήσουν.

         Μπορούμε να απευθυνθούμε σε ένα ζώο, ένα σκύλο ή μία γάτα, αλλά αυτά δεν πρόκειται να μας απαντήσουν στην γλώσσα μας, στα αγγλικά ή τα ελληνικά για παράδειγμα. Ίσως να μας νιαουρίσουν, ίσως να μας γαβγίσουν αλλά δεν πρόκειται να αρχίσουν να συντάσσουν προτάσεις στα ελληνικά ή τα αγγλικά, ανταποκρινόμενα σε αυτό που τους είπαμε εμείς.

         Έτσι ο Φράι πιστεύει ότι τα ζώα στερούνται επιθυμιών και πεποιθήσεων ακριβώς επειδή δεν είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν την γλώσσα τους.

          Νομίζω ότι η πλέον προφανής απάντηση στους ισχυρισμούς του Φράι, είναι ότι και τα πολύ μικρά παιδιά δεν μπορούν να μιλήσουν. Θα μπορούσα να έχω στην αγκαλιά μου ένα μωρό εδώ και να του απευθύνομαι στα αγγλικά. Το μωρό δεν πρόκειται να μου απαντήσει συντάσσοντας αγγλικές προτάσεις. Δεν λέμε όμως ότι το μωρό δεν θέλει τίποτα, δεν επιθυμεί τίποτα. Λέμε βεβαίως ότι το μωρό έχει ανάγκες, θέλει να το αλλάζουμε για παράδειγμα…Το μωρό έχει επιθυμίες και πεποιθήσεις ακόμα και αν δεν μπορεί να μιλήσει.  

          Αφού όμως αυτό είναι αλήθεια για τα μωρά των ανθρώπων, ότι αισθάνονται και επιθυμούν ακόμα και όταν δεν μιλούν, δεν μπορούμε να πούμε ότι ισχύει το ακριβώς αντίθετο για τα ζώα.    
          Δεν μπορούμε να ισχυριστούμε δηλαδή ότι έπρεπε να μιλούν για να έχουν πεποιθήσεις και επιθυμίες. 
 
          Αυτή που σας παρουσιάζω τώρα είναι η άποψη ότι τα ζώα είναι πλούσια και ακμαία σε επίπεδο πνευματικής ζωής, ότι η πνευματική τους κατάσταση βρίθει αισθήσεων, επιθυμιών, συναισθημάτων και πεποιθήσεων. Ότι τα ζώα δηλαδή ζουν μια πλούσια πνευματική ζωή και όχι μια ζωή διανοητικά φτωχή και αμελητέα.  

          Αυτή είναι και η άποψη που εγώ ενστερνίζομαι και θεωρώ και πως και η κοινή λογική αποδέχεται. Νομίζω πως ο κοινός νους, οι καλύτερες επιστημονικές θεωρίες αλλά και οι θρησκευτικές μας παραδόσεις υποστηρίζουν και αποδέχονται αυτήν την άποψη. 

         Για τον κοινό νου…Ο καθένας καταλαβαίνει χωρίς δυσκολία όταν λέω «ο σκύλος ή η γάτα   θέλουν να βγουν έξω» ή ότι «το δελφίνι έχει μνήμη, η αγελάδα θυμάται»  ή ότι «το τάδε κάνει το ποντίκι να πονά, κάνει τον χιμπαντζή να πονά»…Όλοι τα καταλαβαίνουν αυτά στα πλαίσια της κοινής λογικής.

         Οι καλύτερες των ανθρωπίνων επιστημών επίσης υποστηρίζουν αυτή την άποψη. Η εξελεγκτική βιολογία, ο Δαρβίνος ας πούμε ο οποίος υποστηρίζε ότι το μυαλό των ζώων διαφέρει από το ανθρώπινο σε κλίμακα αλλά όχι σε είδος. Ναι, υπάρχουν πράγματα τα οποία γνωρίζουμε και τα οποία δεν γνωρίζουν οι σκύλοι και οι γάτες. Αλλά γνωρίζουν πράγματα. Ίσως εμείς επιθυμούμε κάτι που οι γάτες, οι σκύλοι και τα δελφίνια δεν επιθυμούν, αλλά σίγουρα επιθυμούν.

        Όπως προανέφερα, όλες οι θρησκευτικές παραδόσεις και αυτές με την σειρά τους υποστηρίζουν αυτή την θεωρία, αυτό τον τρόπο σκέψης που υποστηρίζει ότι τα ζώα έχουν έντονη και πλούσια πνευματική ζωή. Καμία θρησκεία δεν διδάσκει Ντεσκάρτ, καμία θρησκεία δεν διδάσκει Φράι, αντιθέτως όλες υποστηρίζουν την ύπαρξη έντονης πνευματικής ζωής των ζώων. Τα ζώα είναι «κάποιοι» και όχι «κάτι». Έχουν βιογραφία και όχι απλά βιολογία…
         Είναι ζωντανά στον κόσμο μας, ενδιαφέρονται για αυτόν, ενδιαφέρονται για το τι τους συμβαίνει και το τι τους συμβαίνει τους απασχολεί γιατί πρόκειται για πράγματα τα οποία καθορίζουν την διάρκεια και την ποιότητα της ζωής τους. Και σε αυτό δεν διαφέρουν από εμένα ή από εσάς. 
 

         Εγώ είμαι ένα υποκείμενο ζωής, έχω την ιδιότητα της ζωής. Το ίδιο και εσείς, έχετε την ζωή σας. Και όλα τα υπόλοιπα ζώα με τα υπόλοιπα μοιραζόμαστε αυτό τον πλανήτη, είναι επίσης υποκείμενα της ζωής, με τον τρόπο που εξηγήσαμε παραπάνω.  

        Θυμηθείτε ότι σαν μάντλερ θα πρέπει να ξεπεράσετε αυτές τις φατριαστικές ερωτήσεις εκ των οποίων οι σημαντικότερες έχουν να κάνουν με το αν τα ζώα μοιάζουν με εμάς πνευματικά κα σωματικά.

        Οι θεμελιώδεις ερωτήσεις είναι ποιοι έχουν δικαιώματα και γιατί…Και σίγουρα υπάρχουν κάποιες απόψεις που εάν τις αποδεχτούμε θα πρέπει να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι τα ζώα δεν έχουν δικαιώματα…

         Οι απόψεις αυτές ισχυρίζονται ότι δικαιώματα έχουν μόνο αυτοί που έχουν ηθικές ευθύνες.  Αυτή ίσως να είναι μία από τις απόψεις. Αυτό που απαιτείται για την ηθική ευθύνη είναι να είμαστε υπόλογοι κάπου ή σε κάποιον έχοντας το δικαίωμα να πλέκουμε το εγκώμιο ή να κατηγορούμε κάποιον με γνώμονα την συμπεριφορά.

          Ας σκεφτούμε για παράδειγμα την ηθική ευθύνη μιας πάπιας. Δεν πρόκειται για κάτι ξεκάθαρο όταν μιλάμε για την ηθική ευθύνη μιας πάπιας. Δεν μπορώ όμως να πω στην πάπια «ντροπή σου!» για κάτι που έκανε, εννοώ ότι δεν θα είμαι σοβαρός εάν κάνω κάτι τέτοιο, αν κατηγορήσω δηλαδή μια πάπια για κάτι που έκανε. Αν όμως το ζήτημα τίθεται κατά αυτόν τον τρόπο, ότι δηλαδή όσοι δεν έχουν ηθικές ευθύνες δεν έχουν και δικαιώματα, τότε τα ζώα δεν έχουν δικαιώματα. Και αυτό είναι το επιχείρημα τους. Υπάρχει πρόβλημα όσον αφορά αυτό τον συλλογισμό.

          Ας υποθέσουμε –όπως πριν- ότι έχω ένα μωρό στην αγκαλιά μου. Το μωρό αυτό δεν φέρει ηθική ευθύνη για τίποτα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει και δικαιώματα… Κανείς άλλωστε δεν πιστεύει ότι το μωρό θα έπρεπε να φέρει ηθική ευθύνη για να έχει δικαιώματα. Στην Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου των Ηνωμένων Εθνών αναφέρεται ξεκάθαρα ότι όσοι είναι ευάλωτοι χρήζουν προστασίας. Εν προκειμένω κάποιος πολύ ευάλωτος, όπως αυτό το μωρό, το οποίο δεν έχει δύναμη, δεν έχει φωνή, χρειάζεται αν μη τι άλλο περισσότερη προστασία από ότι χρειαζόμαστε εμείς ή οποιοσδήποτε άλλος.  

         Κάποιοι μπορεί να ισχυριστούν επίσης ότι πρέπει να ενδιαφέρεσαι για τον εαυτό σου, για την ύπαρξή σου προκειμένου να έχεις δικαιώματα. Δεν απαιτείται μόνο να υπάρχεις σε αυτόν τον κόσμο και να γεύεσαι την εμπειρία αυτή, ως υποκείμενο ζωής, αλλά απαιτείται να γνωρίζεις και τον εσωτερικό σου κόσμο. Πρέπει δηλαδή να ξέρεις και να γνωρίζεις δεδομένα σχετικά με την συνείδησή σου. Πρέπει να έχεις συναίσθηση του εαυτού σου, όχι μία γενική συναίσθηση.

        Τι συμβαίνει λοιπόν με τα άλλα ζώα αν ισχύει αυτό. Προσωπικά πιστεύω και το έχω υποστηρίξει ότι τα ζώα έχουν συναίσθηση του εαυτού τους, ενδιαφέρονται για αυτόν.  

         Αν ισχύει αυτή η υπόθεση όμως, τότε δεν έχουν δικαιώματα ούτε οι άνθρωποι με σοβαρά διανοητικά προβλήματα οι οποίοι δεν αντιλαμβάνονται την παρουσία τους στον κόσμο και για τους οποίους οι εμπειρίες είναι τελείως ακαθόριστες. Μπορούμε να τους πούμε «συγγνώμη, αλλά δεν έχετε δικαιώματα». «Συγγνώμη αλλά θα σας χρησιμοποιήσουμε για πειράματα χωρίς να υποπίπτουμε σε καμία καταπάτηση δικαιωμάτων, αφού δεν έχετε δικαιώματα επειδή δεν έχετε συναίσθηση του εαυτού σας» Αλλά δεν το λέμε αυτό. Απεναντίας λέμε ότι αυτή η αδυναμία τους χρήζει προστασίας, ότι θα χρησιμοποιήσουμε οτιδήποτε (?) για να τους προστατεύσουμε.  

           Μια άλλη άποψη –παρόμοια με αυτή του Φράι που είδαμε νωρίτερα- είναι ότι δικαιώματα έχουν αυτοί που μπορούν να μιλούν, που διαθέτουν γλώσσα.

          Επίσης, ότι δικαιώματα έχουν όσοι διαθέτουν αθάνατη ψυχή. Και αυτός είναι όπως ισχυρίζονται ο λόγος που έχουν οι άνθρωποι δικαιώματα, επειδή δηλαδή έχουν αθάνατη ψυχή.     
          Αντιθέτως, τα δελφίνια, οι πάπιες, τα γουρούνια στερούνται αθάνατης ψυχής και εκ τούτου δεν έχουν και δικαιώματα.

           Αν σκεφτούμε την έννοια της αθάνατης ψυχής όμως, αυτή διαφοροποιεί τα δεδομένα μεταθάνατον. Συνεχίζεις να ζεις μετά τον θάνατο, εάν διαθέτεις αθάνατη ψυχή. Αλλά αν το σκεφτούμε λογικά τι αλλάζει η αθάνατη ψυχή σε κάποιο ων πριν αυτό πεθάνει;  Είναι κάτι τελείως άσχετο…Οι δύο αυτές έννοιες δεν συνδέονται μεταξύ τους με καμία λογική. Εδώ θα ξαναχρησιμοποιήσω ένα παράδειγμα από τον χώρο της τέχνης και συγκεκριμένα τον Σι Ες Λιούις, που ίσως να γνωρίζετε κάποιοι από τα μυθιστορήματά του. Ο Λιούις τον περασμένο αιώνα έθεσε μία συγκεκριμένη λογική σκέψη. Είπε δηλαδή, «ωραία, συμφωνώ ότι τα ζώα δεν έχουν ψυχή, ενώ εμείς έχουμε».

        Και τον ρώτησαν «Τότε υποστηρίζετε ότι μπορούμε να κάνουμε και οτιδήποτε πάνω σε αυτά έτσι;».   Ο Λιούις όμως απάντησε «Όχι…γιατί δεν μοιάζετε να συνειδητοποιείτε ότι αφού δεν έχουν ψυχή δεν έχουν και μεταθάνατον ζωή. Και έτσι αυτή η ζωή που έχουν τώρα είναι και η μοναδική τους».   

         Τότε πρέπει να κάνουμε ότι καλύτερο μπορούμε…
         Γιατί αυτό είναι το μόνο που έχουν. Η έλλειψη αθάνατης ψυχής λοιπόν μετατρέπεται στην αιτία για την οποία πρέπει να προστατεύουμε και να ωφελούμε τα ζώα αντί να αποτελεί τη δικαιολογία για την εκμετάλλευσή τους. 
          Αυτοί λοιπόν οι ισχυρισμοί νομίζω πως όχι μόνο είναι άσχετοι με την πραγματικότητα, αλλά καταλήγουν και σε λάθος συμπέρασμα.  

         Είμαστε υποκείμενα της ζωής, κάτι το οποίο καθορίζει τα δικαιώματά μου προς εσάς, τα αντίστοιχα δικά σας προς εμένα και τα δικαιώματά μας ως προς το μωρό ή τα άτομα με ειδικές ανάγκες –που ανέφερα πριν.  Υπάρχει κάτι το οποίο γίνεται μέσα τους, είναι υποκείμενα της ζωής.

         Υπάρχουν αντιρρήσεις όμως για αυτή την άποψη. Αν αποδεχτούμε ότι τα ζώα είναι υποκείμενα ζωής, τότε όλα τα ζώα τα οποία προανέφερα στην ομιλία μου ή είδαμε στα βίντεο πριν έχουν δικαιώματα, ακριβώς επειδή είναι υποκείμενα ζωής, όπως ακριβώς εγώ ή εσείς.    
          Υπάρχουν όμως αντιρρήσεις. Ισχυρίζονται κάποιοι ότι τα ζώα δεν έχουν δικαιώματα επειδή δεν είναι άνθρωποι. Πρόκειται για τρομερή προκατάληψη.

           Η έννοια των δικαιωμάτων δεν έχει να κάνει όμως με την ανθρώπινη ύπαρξη και δεν αποτελεί μέρος της εξάπλωσης και της ανάπτυξης του κόσμου.

        Λένε ότι δεν καταλαβαίνουν την έννοια των δικαιωμάτων. Ούτε το μωρό μπορεί όμως… Επίσης δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τους ελέφαντες για παράδειγμα, ή τα παιδιά και τα μωρά αντίστοιχα επειδή δεν αντιλαμβάνονται την έννοια των δικαιωμάτων.

        Άλλος ισχυρισμός είναι ότι δεν σέβονται τα δικαιώματά μας. Εννοούν ότι αν εγώ μια ημέρα βαδίζω στο δρόμο πηγαίνοντας κάπου και με δει ένα λιοντάρι, δεν πρόκειται να πει «Α. να ο Ρέιγκαν. Έχει δικαιώματα, Θα τα σεβαστώ…δεν θα τον κάνω να υποφέρει». Θα πει το λιοντάρι, «να ένα ωραίο γεύμα» και τότε καταλαβαίνετε…θα μου επιτεθεί και τέλος (θα γίνω φρυγανιά στα δόντια του).  

         Το να μην σέβεται κάποιος τα δικαιώματά μας, όμως δεν είναι απαιτούμενο για την ανθρώπινη κοινότητα, μεταξύ ανθρώπων: Δεν απαιτούμε δηλαδή κάτι αντίστοιχο από ένα άτομο με διανοητικά προβλήματα το οποίο βάζει κατά λάθος φωτιά σε ένα σπίτι. Σε αυτή την περίπτωση δεν ισχυριζόμαστε ότι το άτομο αυτό που δεν είχε επίγνωση των πράξεών του δεν σεβάστηκε τα δικαιώματά μας (στην προκειμένη περίπτωση το δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας). Ούτε φυσικά ότι το άτομο αυτό δεν έχει δικαιώματα. Δεν αιτιολογούμε λοιπόν τα πράγματα κατ’ αυτό τον τρόπο όταν πρόκειται για ανθρώπους, γιατί να τα αιτιολογούμε έτσι ότν έχουμε να κάνουμε με ζώα…Αυτό είναι προκατάληψη προς όφελος των ανθρώπων.  

         Άλλος ισχυρισμός είναι ότι τα ζώα βρίσκονται «υπό την κυριαρχία μας». Δηλαδή μας τα έδωσε ο Θεός…Όπως γράφεται και σε ένα σημείο της Βίβλου «…Και ο Θεός έδωσε τα ζώα σους ανθρώπους…» Γι’ αυτό λοιπόν λένε ότι τα ζώα δεν έχουν δικαιώματα. Δεν ξέρω ποια είναι η άποψή σας, αλλά δεν νομίζω ότι μέσω της Βίβλου μπορούμε να δώσουμε με ικανοποιητικές απαντήσεις σε ερωτήματα λογικής. Από την άλλη πλευρά αναγνωρίζω ότι πρόκειται περί ενός συνηθισμένου μέσου για την κατανόηση των πραγμάτων.

         Έτσι, για τους υπερασπιστές των δικαιωμάτων των ζώων, όπως εγώ για παράδειγμα, θεωρώ σημαντικό να δίνουμε τεκμηριωμένες απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά. Θα προσπαθήσω να απαντήσω. Ας κοιτάξουμε την Γένεση, από όπου και προέρχεται η αντίληψη για αυτή την έννοια. Εκεί αναφέρεται ότι ο Θεός μας «δίνει» την κυριαρχία επί των ζώων. Πρόκειται για κάτι που λαμβάνει χώρα στον κήπο της Εδέμ. Αλλά θυμηθείτε ότι οι πρωτόπλαστοι στον κήπο της Εδέμ, ο Αδάμ και η Εύα ήταν γυμνοί, δεν φορούσαν ρούχα. Και δεν θα «πήγαιναν στην αγορά να πάρουν ρούχα» φτιαγμένα από ζώα, να αγοράσουν δέρματα. Δεν είχαν με τα ζώα μια σχέση εκμετάλλευσης, φορώντας ρούχα τα οποία προέρχονταν από αυτά. Ήταν και αυτοί ζώα με ανάγκες

         Αν θυμηθείτε τι λέει η Γένεση πριν φύγουν ο Αδάμ με την Εύα, ο Θεός τους δίνει την Γη, τους δίνει τα δέντρα, τους καρπούς, όλα αυτά θα εξασφαλίζουν την τροφή τους, (το κρέας τους… 
         Έτσι όταν ο Θεός μας έδινε αυτή την κυριαρχία επί των ζώων ήλπιζε ότι θα ήμασταν υπερασπιστές των δικαιωμάτων των ζώων. Ήλπιζε ότι ο άνθρωπος δεν θα σκότωνε τα ζώα για το τρίχωμά τους ή για το δέρμα τους, δεν θα τα αναπαραγάγαμε για το γάλα τους, για τα αυγά τους, για το κρέας τους ή για το τυρί τους.

          Και είμαι ευτυχισμένος για το γεγονός ότι όταν ο Θεός μας έδινε αυτήν την κυριαρχία επί των ζώων ήθελε να είμαστε υπερασπιστές των δικαιωμάτων των ζώων.  
          Τα ζώα λοιπόν έχουν δικαιώματα, είναι υποκείμενα ζωής, έχουν δικαίωμα στην ελευθερία και την σωματική ακεραιότητα και την ζωή.

         Υπάρχουν κάποιες πρακτικές επιπτώσεις όταν τα δικαιώματα χρησιμοποιούνται ως ατού:    
        Δεν μπορούμε να δικαιολογήσουμε τον τραυματισμό ζώων ως μέρος του τρόπου ζωής, των κοινωνικών συνηθειών. Δεν μπορούμε για παράδειγμα να πούμε «εμείς εδώ στην Ελλάδα συνηθίζουμε από πάρα πολύ παλιά να τρώμε κρέας». Δεν είναι αυτή επαρκής αιτιολόγηση παραβίασης των δικαιωμάτων κάποιου άλλου.

          Δεν μπορούμε επίσης να τον δικαιολογήσουμε στα πλαίσια του προσωπικού οφέλους.   Δεν μπορεί να λέει κάποιος «θα βγω να πυροβολήσω κάποια άγρια ζώα, προκειμένου να ανέβει το κύρος μου στην δουλειά μου, ή εκεί που μένω, ή μεταξύ των κυνηγών». Επίσης δεν είναι επαρκής αιτιολόγηση παραβίασης δικαιωμάτων.

          Δεν μπορεί να υπάρχει τέτοια αιτιολόγηση για το λεγόμενο κοινό καλό. Θυμηθείτε το πείραμα που προανέφερα με την σύφιλη. Δεν μπορούμε να αιτιολογούμε την παραβίαση των δικαιωμάτων κάποιου στο όνομα του κοινού καλού, της κοινής ωφέλειας. Έτσι, εάν τα ζώα έχουν δικαιώματα, δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι αντίστοιχο ούτε και σε αυτά.

          Όλες αυτές οι πρακτικές επιπτώσεις βρίσκουν εφαρμογή στην διατροφή μας, στην ένδυσή μας, στην μόρφωση και την διασκέδασή μας. Εφαρμόζονται σε όλες τις πτυχές της ζωής μας.

         Οι υπερασπιστές των δικαιωμάτων των ζώων δεν είναι μεταρρυθμιστές, Δεν ζητούμε περισσότερο ανθρώπινη συμπεριφορά, Είμαστε υπέρμαχοι της κατάργησης των διαφόρων μορφών εκμετάλλευσης των υπολοίπων ζώων. Προσπαθούμε να θέσουμε εκτός της αγοράς την βιομηχανία κακομεταχείρισης και εκμετάλλευσης των ζώων.

           Παλεύουμε…όχι για μεγαλύτερα κελιά…αλλά για άδεια κελιά. 
          Έχουν λοιπόν τα ζώα δικαιώματα;
          Όπως είπαμε δεν μπορούμε να βρούμε την απάντηση μέσω των μέσων ενημέρωσης, μέσω δημοσκοπήσεων ή παραδόσεων, αλλά μόνο μέσω της ανεξάρτητης σκέψης και της επίκλησης της φιλοσοφίας.


        Η επίκληση της φιλοσοφίας σημαίνει να σκεφτόμαστε για τον εαυτό μας, δηλαδή να χρησιμοποιούμε την λογική, να είμαστε επαρκώς ενημερωμένοι και να απελευθερωθούμε από τις προκαταλήψεις. 
 

       Ο σκοπός των απόψεων που παρέθεσα και για τον οποίο βρίσκομαι εδώ απόψε, μια ευκαιρία για την οποία θέλω να σας ευχαριστήσω και πάλι, είναι να επεκτείνω την επίκληση αυτή της φιλοσοφίας…

Σας ευχαριστώ!
Σας ευχαριστώ πολύ!

Δειτέ εδώ σε βίντεο την ομιλία του Τομ Ρέιγκαν

14 Ιουλίου 2009

Μετάφραση-Κείμενο: Άρης Καπαράκης