ΖΩΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ (του Γιάννη Ζήση)

“Χρειάζεται «μια τέτοια προσήλωση στην αφηρημένη σκέψη που να κάνει τα ιδιοτελή συμφέροντα που κινούν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων και των λαών να σιγάσουν”, Χέγκελ

Το μεγαλύτερο ίσως πρόβλημα του ανθρώπου βρίσκεται στην διαφοροποίησή του από την ζωική φύση, παράλληλα με την πλήρη της διατήρηση και  κλιμάκωση μέσα από χαρακτηριστικά που συνδέονται με την ανθρωπογένεση και την ατομικοποίηση του ανθρώπου μέσα από την νοητικοποίηση και την πολιτισμοποίηση του. Τα χαρακτηριστικά αυτά αναδείχθηκαν ως κυρίαρχα κατά τον σχηματισμό της ανθρώπινης φύσης και ως εποικοδόμηση στην ζωική φύση. Συνδέονται με την ψυχική φύση, την ενδότερη ταυτοποίηση και την ενδότερη ταυτότητα που είναι επάλληλη στη ζωική φύση.

Το πρόβλημα του ανθρώπου όπως το δείχνει η επιστήμη της ψυχολογίας και η ψυχανάλυση, σε όλες τις παραλλαγές του, εστιάζεται στην ρύθμιση της ζωικότητας. Η ζωικότητα, ενώ δεν πρέπει να αναστέλλεται, από την άλλη δεν πρέπει να δημιουργεί προβλήματα στην ανθρωπινότητα. Είναι σημαντική η λειτουργία της επιλεκτικότητας απέναντι στα ζωικά χαρακτηριστικά, πχ στην διατήρηση της ζωικής αθωότητας  και στην υπέρβαση της ζωικής πανουργίας, των θηρευτικών μεθόδων ή ιδιοτελών υπερβολών.

Η ολοκλήρωση του ανθρωπολογικού παρελθόντος με το μέλλον
Το ζήτημα αυτό της ρύθμισης της ζωικότητας που περιλαμβάνεται μέσα στη φύση του ανθρώπινου όντος, φαίνεται να τελεσφορεί στον βαθμό που ο άνθρωπος επιτυγχάνει να ολοκληρώνεται νοητικά και να υπερβαίνει την νοητική αμέλεια και ατέλεια αναδεικνύοντας μια τέτοια εναργή ενορατική και νοητική θεώρηση του κόσμου που να ελαχιστοποιεί την ζωική αναφορά του ανθρώπου τόσο στις σχέσεις του όσο και μέσα του, χωρίς να την καταστείλει. Ενώ υπάρχουν ορισμένες όψεις της ζωικότητας οι οποίες θα μπορούσαν να αναδειχθούν λυτρωτικές σε συνάρτηση με την ψυχή και το νοείν, υπάρχουν άλλες που θα μας βύθιζαν στην βαρβαρότητα. Αυτό είναι ένα πρόβλημα που πρέπει να το αντιμετωπίσουμε και συνδέεται τόσο με την υπέρβαση της επιθετικότητας όσο και με την ταυτόχρονη υπέρβαση της νοητικής ατέλειας και αμέλειας. Αυτή η υπέρβαση είναι που ορίζει ή περιορίζει τελικά το όριο λειτουργίας του ανθρώπου, σε ένα ιδιοτελές σύνορο ή ζωτικό χώρο που μπορεί να είναι η οικογένεια και η  καθημερινή βιοτική μέριμνα και που αφήνει μέσα από αυτή την χωριστικότητα έξω την ολότητα, που για τον άνθρωπο έχει και πλανητικές διαστάσεις. Η χωριστικότητα  αφήνει έξω την γνωστική, συμπαθητική και ενορατική διεύρυνση, την ανάπτυξη της ομαδικής δομής της ζωής και της ψυχής.

Στον άνθρωπο έλαχε ο εξελικτικός κλήρος για αυτές τις διαδικασίες ολοκλήρωσης. Είναι το μόνο είδος που έχει μέσα του τις δυνατότητες μιας ολοκλήρωσης όλης της πυραμίδας της εξέλιξης και μιας υπερβατικής αναφοράς. Η έννοια της υπερβατικής αναφοράς έχει τις προηγούμενες διαστάσεις, δηλαδή την υπέρβαση της χωριστικότητας ως μορφής αδιαφορίας, επιθετικότητας, ατέλειας και αμέλειας του νου, με σκοπό ο άνθρωπος να καταστεί τελικά ένας δημιουργικός στοχαστής και ένας εκφραστής της κοινότητας του αγαθού, του αληθινού και του ωραίου. Να λειτουργήσει ως  ένας μεταμορφωτικός παράγοντας που θα καταστήσει την ορατότητα ποιητική πανδαισία του θεωρείν και της ελευθερίας από την εργαλειακότητα που προσδιορίζει με την χρηστική παροδικότητα τις μορφές.

Ο άνθρωπος μέσα από αυτή την ολοκλήρωση, αποβαίνει ένας εκφραστής μιας λυτρωτικής συνέχειας του ποιείν, μέσα στην πολυχρωμία του, όπου οι ταυτότητες και οι ιδέες δεν χάνονται και δεν περιορίζονται στον κύκλο των μορφών.  Μέσα από αυτή την ολοκλήρωση του ανθρώπου αναδεικνύεται η αποσύνδεση του είναι από τις μορφές και τα φαινόμενα όλο και πιο πολύ  και φτάνουμε στην αυτοαναφορικότητα του είναι όπως την στοχεύει μεταξύ άλλων και ο Χούρσελ στην ύστερη Φαινομενολογία του.

Αυτή η ολοκλήρωση αποτελεί ένα μείζον ανθρωπολογικό ζήτημα. Εδω εντοπίζονται οι ατέλειες του συλλογικού πολιτισμού που ρέπουν σ’ αυτό που θα έλεγε ο Γιάσπερς «σε μαζικό πολιτισμό». Είναι οι ατέλειες αναφοράς στον ορίζοντα της πολιτικής, του στοχασμού και της δημιουργίας. Στον ορίζοντα των θρησκειών και της οικονομίας. Αναδεικνύουν έναν ατελή κύκλο νόησης, μια αμέλεια νοηματική, νοητική και ένα έλλειμμα στοχασμού.

Στην υπέρβαση αυτού του ελλείμματος ολοκλήρωσης στόχευε και η επίκληση για «μια τέτοια προσήλωση στην αφηρημένη σκέψη που να κάνει τα ιδιοτελή συμφέροντα που κινούν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων και των λαών να σιγάσουν» όπως έλεγε και ο Χέγκελ.

Μ’ αυτή λοιπόν την προοπτική της υπερβατικοποιημένης αποσυνδετικής εναρμόνισης, αυτοαναφορικής στο είναι, μεταξύ ανθρωπινότητας και ζωικότητας, πιστεύουμε ότι ολοκληρώνεται η προσέγγιση. Αναδεικνύεται η αναγκαιότητα για ένα νέο κοσμοσύστημα και για μια νέα κοσμοθεώρηση, έτσι ώστε να οδηγηθούμε σε μια νέα αναζητούμενη συνθήκη πολιτισμού, στην ολοκλήρωση της ατομικοποίησης μέσα από την ομαδοποίηση του ανθρώπου, μέσα από τον ελευθεριακό κοινοτισμό, υπό όρους λόγου που ολοκληρώνεται ηθικά στην ενορατική ενάργεια και ολοκληρώνει την διανοητική ολοκλήρωση και την νοητικοποίηση στον πολιτισμό. Μια εναρμόνιση που ολοκληρώνεται οικολογικά με συνθήκες εξελικτικής αβλάβειας και στην ανάδειξη της ψυχικής αυτοαναφορικότητας του ανθρώπινου όντος που ολοκληρώνει την ανθρωπογένεση μέσα στην ζωικότητα της σωματικότητας και της μορφής, που απελευθερώνει το απελευθερωτικό ποιείν και την αμοιβαιότητα του υπηρετείν στην σχέση μέρους και όλου.

18 Μαϊου 2009

Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας