ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ

ΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΟΡΑΜΑ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ

zontanos sporos 1 - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

zontanos sporos 1 1 - Σόλων ΜΚΟΙδιαίτερα αισθητή ήταν η παρουσία της -προεδρεύουσας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το πρώτο εξάμηνο του 2009- Τσεχίας στο Συνέδριο «Προστασία της Βιοποικιλότητας – Πέρα από το 2010» που διοργανώθηκε στην Αθήνα στις 27 και 28 Απριλίου 2009. 

        Ανάμεσα στους ομιλητές ήταν και ο δόκτωρ Petr Roth, Διευθυντής του Τμήματος Προστασίας και  Διατήρησης της Βιοποικιλότητας του Υπουργείου Περιβάλλοντος της Τσεχίας, ο οποίος αναφέρθηκε στους λόγους αποτυχίας των πολιτικών σε εθνικό και πανευρωπαϊκό επίπεδο στον τομέα της βιοποικιλότητας.

 Αντίθετα όμως με ότι περίμεναν πολλοί, δηλαδή μία σειρά λόγων για τα πεπραγμένα της Τσέχικης προεδρίας στον τομέα της βιοποικιλότητας, τις φιλοδοξίες και τα οράματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το μέλλον τα οποία αφειδώς ακούστηκαν όλο το διήμερο, ο δόκτωρ Petr Roth δεν περιορίστηκε σε παρουσιάσεις-προτάσεις για το μέλλον, αλλά ανέφερε συγκεκριμένα προβλήματα και ελλείψεις που πολλοί άλλοι  -υψηλόβαθμοι και μη- αρνούνται ξεκάθαρα να δουν. 

        Στην πιο «πικρή» ομιλία του Συνεδρίου, όπως και ο κ. Roth την χαρακτήρισε, αναφέρθηκαν οι λόγοι της αποτυχίας των στόχων που είχε θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για την προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας έως το 2010.
        O Petr Roth κατέστησε εξαρχής σαφές ότι δεν θα μίλαγε εκ μέρους της Τσεχικής Προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αντ’ αυτού εξέφρασε την οπτική του Υπουργείου Περιβάλλοντος της Τσεχίας η οποία ευτυχώς δεν περιοριζόταν σε ευχολόγια για το μέλλον, αλλά σε εκτιμήσεις για το τι έχει επιτευχθεί και τι όχι μέχρι τώρα στο ζήτημα της διατήρησης της βιοποικιλότητας από την Ευρωπαϊκή Ένωση.      
   
      Ο κ. Roth μάλιστα ξεκίνησε την ομιλία λέγοντας ότι «θα σας απογοητεύσωδεν θα σας δώσω συνταγές για το μέλλον. (…) Πολλές φορές στο Υπουργείο ερχόμαστε σε αμηχανία και έκπληξη μπροστά στα κείμενα και τα τελικά συμπεράσματα και στόχους που τίθενται από διάφορα Συνέδρια και Φόρουμ ανά τον κόσμο. Στο τέλος όμως μένουν κάποιοι οι οποίοι πρέπει να επιτύχουν αυτά τα οποία –δικαίως ή αδίκως- ζητούνται και εξ αυτών των ανθρώπων θα μιλήσω.»

             Για να τεθούν νέοι στόχοι πρέπει προηγουμένως να επιτευχθούν οι προηγούμενοι. Η Ευρωπαϊκή Ένωση απέτυχε στον στόχο που είχε θέσει όσον αφορά την βιοποικιλότητα. Ο τομέας της βιοποικιλότητας μάλιστα συνεχίζει να αποτυγχάνει στην εφαρμογή των αποφασισμένων στόχων και πολιτικών.  Οι σημαντικότεροι –από μία μεγάλη σειρά λόγων- που απέτυχαν οι στόχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι: 

Το όραμα της Ε.Ε. μακριά από τον μέσο πολίτη
 
        Το ίδιο το όραμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία συνηθίζει να θέτει σε διεθνές επίπεδο στόχους και να επιβάλλει δεσμεύσεις, χωρίς όμως να μπορεί να προσεγγίσει το μέσο Ευρωπαίο πολίτη. Οι πολιτικές και οι στόχοι των προγραμμάτων αυτών δε γίνονται κατανοητές από το μέσο πολίτη υπογραμμίζει ο κ. Roth, αναφέροντας ως παράδειγμα τους πολίτες της χώρας του.        
         Επιπλέον πρόβλημα αποτελεί η αξιοπιστία των πολιτικών αυτών στον τομέα της βιοποικιλότητας απέναντι σε άλλους τομείς της κοινωνίας και η συνεργασία με αυτούς, η οποία καθίσταται αναγκαία για την εφαρμογή των στόχων που έχουν τεθεί.
         Μέσα στα πλαίσια αυτής της πολιτικής προσέγγισης, αποτελεί γενική τάση η χρησιμοποίηση ορολογίας και γλώσσας η οποία όχι μόνο δεν εξυπηρετεί την πολιτική της βιοποικιλότητας αλλά επιπλέον δυσχεραίνει σημαντικά την απαραίτητη αυτή συνεργασία με άλλους κοινωνικούς τομείς. Πολλές φορές μάλιστα με αυτήν την προσέγγιση που χρησιμοποιείται «δεν μπορεί κανένας να μας πάρει στα σοβαρά» αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Roth.  

Αντίθεση θεωρίας και πράξης

        
 Υπάρχει πολύ μεγάλη αντίθεση ανάμεσα στην πολιτική θεωρία και ιδεολογία και την πολιτική πρακτική και τις αποφάσεις που τελικά εφαρμόζονται. Μπορεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να θεωρεί ζήτημα υψηλής προτεραιότητας τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και όντως να είναι έτσι.          
        Πως όμως συμβαίνει κάτι τέτοιο όταν το ζήτημα της βιοποικιλότητας βρίσκεται τελευταίο στις πολιτικές που εφαρμόζονται στο σύνολο σχεδόν της κοινωνίας;   

         Υπάρχουν φυσικά θετικά παραδείγματα τα οποία όμως είναι μεμονωμέναΗ κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα όμως τα κάνει και ασφυκτιούν και εν τέλει τα υπερβαίνει. Το ζήτημα είναι τελικά το πώς θα προσεγγίσουμε και θα πείσουμε τους κοινωνικούς φορείς να δράσουν με κοινωνική ευθύνη στο ζήτημα του σεβασμού και της διατήρησης της βιοποικιλότητας. «Όταν κάποιος κοινωνικός φορέας ή τομέας αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα αναλαμβάνει δράση. Όταν εμείς (αναφέρεται στον τομέα της βιοποικιλότητας) αντιμετωπίζουμε ένα πρόβλημα, φτιάχνουμε και δημοσιοποιούμε μια έκθεση!» 
 

Η διαφορά των οικοσυστημάτων και των πολιτιστικών επιρροών ανά περιοχή 

        Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να στοχεύει στην πολιτική και κοινωνική ισότητα –έστω και με τις υφιστάμενες διαφορές- αλλά δεν μπορεί να έχει την ίδια προσέγγιση και για το περιβάλλον. Η κοινή ευρωπαϊκή πολιτική στο ζήτημα της βιοποικιλότητας και ιδιαίτερα οι ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες της Ε.Ε. δεν λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχήςΗ διαφορετική βιοποικιλότητα ανά περιοχή συνεπάγεται διαφορετικές προκλήσεις περιβαλλοντικού και πολιτιστικού χαρακτήρα, οι οποίες χρειάζεται να αντιμετωπιστούν πιο εξειδικευμένα. 
         Πολλές φορές κάποιο κράτος αγνοεί παντελώς τις ιδιαιτερότητες των οικοσυστημάτων ακόμα και των γειτονικών του κρατών και προς το παρόν δεν λαμβάνεται καμία μέριμνα προκειμένου να αλλάξει αυτή η κατάσταση. Πως είναι δυνατόν λοιπόν να θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση γενικούς και ευρείς γεωγραφικά όρους χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η διαφορετικότητα ανάμεσα στα οικοσυστήματα των κρατών-μελών της; 
        
Απαιτείται γνώση του περιβάλλοντος και της διαφορετικότητάς του, ώστε στη συνέχεια να τεθούν ρεαλιστικοί και εφικτοί στόχοι. Το πρόβλημα αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην Ανατολική Ευρώπη. Οι περισσότερες εκθέσεις για τη βιοποικιλότητα προκρίνουν λύσεις σύμφωνες με την εμπειρία των συγγραφέων τους, εμπειρία η οποία έχει να κάνει με κάποιες συγκεκριμένες περιοχές της Ευρώπης. (σ.σ. συνήθως τις δυτικές χώρες)

        Η ποικιλία των οικοσυστημάτων συνεπάγεται μεγάλες διαφορές στις απειλές για τη βιοποικιλότητα στις περιοχές της Ευρωπαϊκής ηπείρου. Μέχρι στιγμής οι προσεγγιστικές γενικές πανευρωπαϊκές λογικές δεν έχουν επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Κάθε χώρα θέτει προτεραιότητα στα δικά της εσωτερικά προβλήματα, δεδομένο το οποίο δυσχεραίνει την Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 κρατών-μελών, αφού οι διαφορετικοί κίνδυνοι για τη βιοποικιλότητα ανά περιοχή δεν λαμβάνονται υπόψη. Ο κ. Roth αναφέρει για παράδειγμα ότι τον Μάιο θα δημοσιευτεί λεπτομερής έρευνα για την απόθεση αζώτου, το οποίο αποτελεί μεγάλο περιβαλλοντικό πρόβλημα στην Ολλανδία και τη Μεγάλη Βρετανία, την ίδια στιγμή που το ζήτημα στην Τσεχία είναι παντελώς άγνωστο.  
         Εκτός των περιβαλλοντικών ιδιαιτεροτήτων, 
oι πολιτιστικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής οι οποίες παίζουν ζωτικό ρόλο στο σεβασμό της βιοποικιλότητας, όπως άλλωστε και σε κάθε πτυχή της κοινωνίας δεν λαμβάνονται πολλές φορές υπόψη στη λήψη περιβαλλοντικών αποφάσεων
Μόνο αν συμπεριληφθούν οι πολιτιστικές ιδιαιτερότητες, το πως εξελίχθηκε και εξελίσσεται κάθε κράτος, θα καταστεί δυνατό οι στόχοι που θα τεθούν για αυτό να είναι πραγματικά εφικτοί, όχι μόνο από τεχνικής-περιβαλλοντικής αλλά και από πολιτιστικής πλευράς.  

Η αρχή της διοικητικής αποκέντρωσης

         Η αρχή της διοικητικής αποκέντρωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορεί να επιφέρει σημαντικά αποτελέσματα στον πολιτικό και κοινωνικό τομέα, αλλά όχι και στον τομέα της βιοποικιλότητας. Η βιοποικιλότητα δεν μπορεί να περικλειστεί στα σύνορα ενός συγκεκριμένου κράτους, καθώς από τη φύση της δεν γνωρίζει σύνορα. «Συνεπεία της απόφασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2006 με βάση την αρχή της διοικητικής αποκέντρωσης, βρεθήκαμε να έχουμε 25 (όσες και τα τότε κράτη-μέλη) διαφορετικές εκθέσεις σχετικά με τη χλωρίδα και την πανίδα κάθε περιοχής. Οι εκθέσεις ήταν φυσικά πολύ διαφορετικές η μία από την άλλη, μη συγκρίσιμες. Με αυτό τον τρόπο είναι εξαιρετικά δύσκολη η εφαρμογή μιας εφικτής νομοθεσίας για σεβασμό και διατήρηση της βιοποικιλότητας. Και επιπλέον, έχοντας 25 διαφορετικές εκθέσεις στη διάθεσή μας, δεν μάθαμε τίποτα επιπλέον για την βιοποικιλότητα στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα.  Χρειάζεται να έχουμε δηλαδή 27 διαφορετικές προσεγγίσεις για τη βιοποικιλότητα;»


Η λανθασμένη αντίληψη του ανθρώπου για την φύση

         Ίσως ο σημαντικότερος κατά τον κ. Roth λόγος είναι η λανθασμένη αντίληψη του ανθρώπου για την φύση, μύθος της αρμονίας του ανθρώπου με την φύση και το γεγονός της έλλειψης κατανόησης της σημασίας της μπροστά στο οικονομικό κέρδος.
         Ο άνθρωπος κατά τον κ. Roth βρισκόταν πάντα σε διαμάχη με την φύση. Το ανθρώπινο είδος, στην αρχή πιο αδύναμο από τη φύση, έφτασε στο σημείο τελικά να την ξεπεράσει, και στην σημερινή εποχή να την υπερεκμεταλλεύεται και τελικά να την καταστρέφει.

         Η φύση όμως δεν αποτελεί ζήτημα ιδιοκτησίας κανενός. Αποτελεί το περιβάλλον στο οποίο ζει και δρα καθημερινά ο άνθρωπος, χωρίς μάλιστα να πληρώνει κανένα αντίτιμο για αυτήν την υπηρεσία. 
        
Η βιοποικιλότητα –και για αυτό πρέπει να πειστεί ο κόσμος- έχει τεράστια σημασία για το ανθρώπινο είδος, παρά το γεγονός ότι δεν έχει χρηματιστηριακή αξία. Αυτό το δεδομένο πρέπει να αποτελεί την αφετηρία όλων των μελλοντικών στόχων που θα τεθούν. Για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προβεί σε μια χρηματική αποτίμηση των «υπηρεσιών» της φύσης που υπάγονται στο πρόγραμμα Natura 2000. Γιατί με την ίδια λογική δεν θα έπρεπε να προβούμε αντίστοιχα σε μια συνολική αποτίμηση όλων των περιοχών που μας περιβάλλουν και όχι μόνο από περιβαλλοντικής πλευράς; 

Δείτε εδώ την συνέντευξη που παραχώρησε στην ΜΚΟ Σόλων ο κ. Roth

Διαβάστε επίσης:

Παβάν Σουκντέφ, Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ

Πωλ Κλέμεντς-Χαντ, ΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΠΟΥ “ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ” Η ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

  
6 Μαΐου 2009

Κάμερα: Γιώργος Φλώρος
Κείμενο-Ρεπορτάζ: Άρης Καπαράκης

Σχετικά άρθρα