Η ΛΕΡΝΑΙΑ ΥΔΡΑ ΤΟΥ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ (του Γιάννη Ζήση)

Μεγάλο πρόβλημα γεννιέται από το γεγονός ότι προτάσσονται υπερβολικά ορισμένα εθνολογικά, θρησκευτικά ή πολιτισμικά χαρακτηριστικά εις βάρος του γεγονότος της κοινής ιδιότητας του ανθρώπου, ή μιλώντας διαφορετικά, του όντος που μερίζεται τη ζωή αυτοσυνείδητα. Έτσι, αντί να θεωρείται ως θεμέλιο της κοινωνίας η κοινή ανθρώπινη ιδιότητα και η κοινότητα, θεωρείται ως βάση και εγκαθιδρύεται ο φονταμενταλισμός και ο ρατσισμός.

             Οι διασκέψεις του Ντέρμπαν και της Γενεύης, που προγραμματοποιήθηκαν υπο την αιγίδα του ΟΗΕ με θέμα τα ανθρώπινα δικαιώματα και την αντιμετώπιση του ρατσισμού, υπονομεύτηκαν τόσο από τον φονταμενταλιστικό όσο και από τον ρατσισμό τρόπο σκέψης. Ο τρόπος με τον οποίο έγινε αυτή η υπονόμευση, μας ανέσυρε μνήμες από την εποχή του Μεσοπολέμου, στην διάρκεια της οποίας θριάμβευσε η παράδοση του ανθρώπινου παράγοντα σε έναν παρόμοιο τρόπο δράσης και ψυχισμό, που οδήγησε τελικά στην απαξίωση του ρόλου της Κοινωνίας των Εθνών.

             Χώρες που στο παρελθόν έχουν «ασχοληθεί» με το δουλεμπόριο,  «λειτουργώντας» στο πλαίσιο των αποικιοκρατικών εγκλημάτων και που υπόσκαψαν περιβαλλοντικά τις συνθήκες των ιθαγενών πληθυσμών, προφανώς ακολούθησαν την πολιτική υπονόμευσης των παραπάνω διασκέψεων του ΟΗΕ. Αντίστοιχα, υπονομευτικά της διάσκεψης ενήργησαν χώρες που επιδιώκουν να παρουσιάζονται στην ιστορία αποκλειστικά και μόνο ως θύματα, αρνούμενες οποιαδήποτε σκιά βιαιότητας, η οποία θα εμφάνιζε κάποιο ίχνος τους στην ιστορία που θα τις τοποθετούσε ενίοτε και στην πλευρά των θυτών.               
            Ταυτόχρονα, υπάρχει ένας πάγιος αντίπαλος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ανθρώπινης ισότητας και αυτός είναι οι θρησκείες ως συστήματα εξουσίας παρ’ όλες τις υπέρ του αντιθέτου διακηρύξεις στα ευχολόγιά τους ή στις ευγενικές ιδρυτικές πηγές τους. Το λέμε αυτό επειδή ακριβώς εξακολουθούν λόγο ως πολύ να λειτουργούν ως παράγοντες φονταμενταλιστικής εξουσίας που αντιτίθενται στην ανθρώπινη ελευθερία, στα ανθρώπινα δικαιώματα και στον αυτοπροσδιορισμό της αξίας του ανθρώπου.

             Προφανώς, τα δύο αυτά μέτωπα ανασυντάχθηκαν και στην διαδικασία της Γενεύης. Το μέτωπο των θρησκειών αποτελεί έναν παράγοντα κυριαρχίας. Από πλευράς πολλών χωρών, οι κυβερνήσεις συμπτύσσουν μέτωπο με τις κυρίαρχες θρησκευτικές οργανώσεις, με το σκεπτικό της περιστολής της ελευθερίας του ατόμου, του ανθρώπου, του πολίτη ως πρόσωπο, γύρω από τα ζητήματα των πολιτικών, οικονομικών, θρησκευτικών και πολιτισμικών ελευθεριών. Κατ’ ουσίαν έτσι υπονομεύεται η αρχική οικουμενική διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου, που αποτέλεσε την καταστάλαξη  της παγκόσμιας εμπειρίας για τα αίτια του Β Παγκόσμιου πολέμου και τα απαιτούμενα για ένα νέο βιώσιμο και ειρηνικό μέλλον.

            Από την άλλη, κάποιοι επιμένουν να επιδιώκουν να μπουν στο βάθρο του άκριτου, του αλάθητου και του αναμάρτητου, από την μία «αξιοποιώντας» τις στις οποίες υπήρξαν πραγματικά θύματα δίωξης και από την άλλη «εξαφανίζοντας» εκείνες τις συγκυρίες στις οποίες υπήρξαν διώκτες. Έτσι, αποκρύπτεται μια βασική διαλεκτική, αυτή της εναλλαγής των ρόλων στην ιστορία. Κυρίαρχο και απολύτως εμφανές παράδειγμα αυτής της διαλεκτικής της εναλλαγής των ρόλων, αποτελεί η αλαζονεία της λήθης του διωγμού των Ινδιάνων και της κατάκτησης μέρους του Μεξικού η οποία ακολουθήθηκε από την αντιαποικιοκρατική επανάσταση της Αμερικής απέναντι στην Βρετανική Αυτοκρατορία που ακολουθήθηκε με την σειρά της από την νεοαποικιοκρατική πολιτική και ηγεμονία των ΗΠΑ. Αντίστοιχη είναι η εναλλαγή ρόλων και σε άλλους λαούς ή θρησκευτικούς ομίλους. 

Θα μπορούσαμε να πούμε πως το πρόβλημά μας είναι να απελευθερωθούμε από:
α) τις καταβολικές διαιρέσεις
β) τις διαιρέσεις του συμφέροντος
Οι παραπάνω, έρχονται ως επικυρίαρχες πάνω στην κοινή ανθρώπινη ιδιότητα. Αυτό σημαίνει ότι μέσω της διαδικασίας της απελευθέρωσής μας από αυτές, επαναδραστηριοποιούμε την διεθνή κοινότητα σε μια νέα τροχιά.

          Όμως, αυτό φαίνεται ότι δεν υφίσταται εύκολα δυνατό και αυτό φαίνεται από το ότι παραμένουν στην Ομπάμα εποχή τα συντηρητικά μπλοκ, θα έλεγε κανείς, χωρών όπως αυτό που σχηματίζουν η Πολωνία, η Τσεχία και η Ιταλία, που σχηματίστηκαν στην εποχή της προεδρίας Μπους. Η μόνη δικαιολογημένη χώρα σ’ αυτή την αποχώρηση από την διαδικασία του ΟΗΕ είναι η Γερμανία λόγω του γνωστού ιστορικού παρελθόντος της κατά την διάρκεια του Β παγκόσμιου πολέμου. Οι δε ΗΠΑ πρέπει να θυμούνται το γεγονός ότι ενώ αυτές είχαν την ιδρυτική πρωτοβουλία της δημιουργίας της Κοινωνίας των Εθνών τελικά δεν εισήλθαν σε αυτήν.

             Πράγματι, ο ηγέτης του Ιράν δυναμιτίζει την διαδικασία αλλά πρέπει να δίνει κανείς σε έναν ηγέτη μιας χώρας το περιθώριο του να πολώνει την διεθνή κοινότητα;
          Δεν θα ήταν καλύτερα αν η ολομέλεια της διεθνούς κοινότητας συμμετείχε στη διαδικασία του ΟΗΕ και «παίζοντας καθαρό παιχνίδι» χωρίς να ψάχνει για τα απόλυτα ορόσημα και χωρίς να θέλει να θέσει στο βάθρο του απυρόβλητου οποιαδήποτε πλευρά;

             Πράγματι, πολλές φορές όλοι οι λαοί θέλουν να θυμούνται μόνο εκείνες τις ιστορικές φάσεις στις οποίες υπήρξαν θύματα.
             Προφανώς οι Τούρκοι αλώνοντας την Κωνσταντινούπολη δεν ήταν θύματα αλλά θύτες. Όταν απώλεσαν, με τον σκληρό τρόπο που αυτό έγινε,  την Τριπολιτσά ή 100 χρόνια αργότερα την Σμύρνη άρχισαν να γίνονται θύματα. Προφανώς, οι Έλληνες δεν προβάλλουν τα πεπραγμένα της Τρίπολης ή της Σμύρνης από αυτή την σκοπιά. Τα προβάλλουν μόνο από την μεριά του ξεριζωμού του ’22, όταν οι Τούρκοι επανακατέβαλαν την Σμύρνη με τρόπο με τον οποίο αυτό έγινε.

              Το αντίστοιχο κάνουν και οι λαοί που υπήρξαν θύματα του ολοκληρωτισμού του Μεσοπολέμου με εξαίρεση τους φουκαράδες τους τσιγγάνους που κανείς δεν τους θυμάται πραγματικά. Προφανώς, οι Γάλλοι όταν με τους Λουδοβίκειους Πολέμους ή αργότερα με τους Ναπολεόντειους και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο κέρδιζαν εδάφη από τα Γερμανικά κρατίδια και αργότερα από το Γερμανικό κράτος δεν κατέγραφαν στην μνήμη τους τα εθνικά αυτά κέρδη ως άσκηση βίας απέναντι στους Γερμανούς. Κατά αντίστοιχο τρόπο οι Γερμανοί του Α’ Ράιχ αλλά και οι Γερμανοί του Α’ και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δεν κατέγραφαν την δική τους βαρβαρότητα. Ενεργούσαν με την επιλεκτική ανάμνηση της ασκούμενης βαρβαρότητας των Γάλλων.

             Μπορεί να εντοπιστεί πραγματικά μια εξαίρεση σε αυτό τον κανόνα; Η εγκληματικότητα και η βία απέναντι στην ανθρώπινη ιδιότητα είναι γενική. Προφανώς, όταν η Σοβιετική Ένωση αγωνιζόταν να κρατήσει τα εδάφη της μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν ήταν η ίδια με την Σοβιετική Ένωση που κυριαρχούσε στα δορυφόρα κράτη. Ακόμη και χώρες όπως η Λιθουανία και η Πολωνία είχαν δημιουργήσει κατακτητικές αυτοκρατορίες.

            Το πρόβλημα βέβαια του ρατσισμού έχει και ως πεδίο αναφοράς του τον ρατσισμό, κυρίως σε βάρος των γυναικών και των παιδιών. Αυτός ο ρατσισμός συνεπικουρείται από θεσμικές και φονταμενταλιστικές παραδόσεις που διεκδικούν ανεξαρτησία και ισότητα σε βάρος όμως συνήθως των γυναικών, των παιδιών και των φτωχών, στο βωμό των αναχρονιστικών θρησκευτικών εξουσιών και εκκοσμικεύσεων. Τα δικαιώματα των γυναικών δε ανάγονται στο φύλο αλλά στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και ως τέτοια πρέπει να υποστηριχτούν οικουμενικά, σε αντίθεση με όποιες αναγωγές δικαιωμάτων στις παραδόσεις.

           Το πρόβλημά μας λοιπόν είναι να αποσυνδέσουμε το θεσμικό πλαίσιο προστασίας του ανθρώπου απ’ το έδαφος και την καταγωγή, το φύλο, το οικονομικό σύστημα και όποιον άλλο επιμεριστικό παράγοντα, κρατώντας το στο πνευματικό επίπεδο της ανθρώπινης ιδιότητας. Διαφορετικά, ο ρατσισμός θα αναγεννιέται ως Λερναία Ύδρα και η διεθνής κοινότητα θα παλινωδεί ανίκανη να επεξεργαστεί ηθικά τις μνήμες. Έτσι, θα τις επεξεργάζεται με μια στρατηγική μονομέρεια, με μια ψυχολογική και πολιτισμική χρησιμοθηρία που θα καταλήγει τελικά να διαφθείρει την μαρτυρικότητα των ίδιων των ιστορικών γεγονότων.

           Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν ολοκαύτωμα όλων των εμπλεκόμενων εθνών και λαών πλην των επιτιθεμένων και το μαρτύριο δεν μονοπωλήθηκε σε κάποιον. Απλώς, υπήρξε διαφοροποίηση στην κλίμακα βίας και προφανώς υπήρξε ένας εστιασμένος ρατσισμός απέναντι σε ιδιότητες όπως Εβραίος, ομοφυλόφιλος, τσιγγάνος, κομμουνιστής, Σλάβος κλπ.

            Αν τώρα έρθουν οι κομμουνιστές και πουν: «εμείς είμαστε διωκόμενοι. Υπέστημεν γενοκτονία». Θα τους υποστηρίξει κανείς; Είναι ένα κρίσιμο θέμα αυτό. Ή τελικά θα χρησιμοποιήσει για να εξουδετερώσει την όλη υπόθεση αυτή, τον τεχνητό λιμό του Στάλιν στην Ουκρανία ξεχνώντας τον τεχνητό λιμό του κραχ του ’29, των χρηματιστηριακών κερδοσκοπιών και της απληστίας;   

            Πάσχουμε από ατελή νόηση των πραγμάτων. Αν τελειοποιήσουμε την νόηση θα καταλήξουμε στην ηθική των πραγμάτων. Αν τελειοποιήσουμε λοιπόν αυτή τη ματιά θα απελευθερωθούμε από την ίδια την καταγωγική μας καθήλωση και θα διαπιστώσουμε πως πάνω από όλα είναι η ανθρώπινη ιδιότητα και η ανθρωπότητα. Δεν είναι τα μέρη αλλά το όλο. Και είναι επίσης το άτομο το οποίο είναι βασικός φορέας του όλου. Και το όλο που είναι ο βασικός φορέας του ατόμου.

            Αυτή η ενιαία διπολικότητα πρέπει να απελευθερωθεί θεσμικά σε κάθε ενδιάμεση κλίμακα για να απελευθερωθούμε από το φάντασμα του ρατσισμού που αναγεννιέται μέσα από την εναλλαγή των ρόλων, με την επιστροφή των συλλογικών φονταμενταλιστικών διεκδικήσεων προτεραιότητας με την παλινδρόμηση τελικά στο παρελθόν, με τη Λερναία Ύδρα που αναγεννιέται από την «αμέλεια του νου» που όπως είχε πει ο Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος μας κάνει να καταβροχθίζουμε ο ένας τις σάρκες του άλλου.

06 Μαΐου 2009, 

Γιάννης Ζήσης, Δημοσιογράφος – Συγγραφέας
Μέλος της γραμματείας της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ