ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, Μ.Κ.Ο. - ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΤΩΝ ΜΚΟ: ΜΕ Η ΧΩΡΙΣ ΚΡΑΤΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ; (της Ιωάννας Μουτσοπούλου)

espa - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

espa - Σόλων ΜΚΟΣύμφωνα με πρόσφατη ρύθμιση, για να πιστοποιηθεί η επάρκεια μίας ΜΚΟ για το ΕΣΠΑ (Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς), πρέπει να απασχολεί τουλάχιστον τέσσερις υπαλλήλους!

                Είναι φανερό ότι η ελληνική διοίκηση αντιλαμβάνεται και αυτό τον τομέα με όρους οικονομίας, όπου ο ισχυρότερος δήθεν μπορεί να κάνει περισσότερα και καλύτερα πράγματα από τον πτωχότερο και ότι επομένως το λογικό είναι να αναγνωρίζεται αυτός ως ο πλέον κατάλληλος για συγκεκριμένη δράση.

Όμως, πέραν του ότι αυτό καθόλου δεν αληθεύει, γιατί η ισχύς συνήθως ήταν -αν και όχι πάντοτε- ενάντια στην κοινωνία και την εξέλιξή της, επιπλέον σαν θέση στρέφεται ενάντια τόσο στην κοινωνική συνοχή όσο και στην επιδιωκόμενη κοινωνική συμμετοχή στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής μας το οποίο πλέον συμπεριλαμβάνει και την κοινωνία των πολιτών, όσο ανώριμη και αν φαίνεται αυτή από κάποιες πλευρές. Οι ελίτ πάντοτε κατηγορούν μετά βδελυγμίας την κοινωνία για ανωριμότητες (που είναι συχνά αληθινές), παραγνωρίζοντας όμως ότι ακριβώς οι ίδιες ανωριμότητες χαρακτηρίζουν και τις ίδιες τις ελίτ, αλλά με τον διάκοσμο του πλούτου και της ισχύος. Συχνά μάλιστα αυτός ο διάκοσμος επιτείνει και κάνει πιο επικίνδυνες για το κοινωνικό σύνολο αυτές τις ανωριμότητες των ελίτ, αν και τις κρύβει από την κοινή θέα.  Όμως όπως χαρακτηριστικά λέγεται τελικά «ο βασιλιάς είναι γυμνός».

         Αυτή η ρύθμιση λοιπόν μοιάζει με τη διαμόρφωση της οικονομίας με τέτοιο τρόπο ώστε να δεσπόσουν απολύτως σε αυτήν οι μεγάλες εταιρείες με τους μικρούς επιχειρηματίες και τους καταναλωτές να παίζουν στην πραγματικότητα μηδαμινό ρόλο. Η εν λόγω απόφαση εφαρμοζόμενη θα επιφέρει ορισμένα αποτελέσματα που είμαστε υποχρεωμένοι να τα αναλογιστούμε, αν ενδιαφερόμαστε πραγματικά για το μέλλον της χώρας και του κόσμου σε μια τόσο δύσκολη και κρίσιμη εποχή σαν την τωρινή. 

         1.-Εύκολα το κράτος, αναζητώντας κοινωνικό συνομιλητή, θα στραφεί λόγω αυτού του τεχνητού κύρους της πιστοποίησης σε αυτούς που θα είναι ισχυρότεροι οικονομικά. Αυτό αυτομάτως θα αποκλείσει από την κοινωνική διαβούλευση όλες τις μικρές οργανώσεις που για χρόνια έχουν πασχίσει -έστω σε τοπικό επίπεδο- για την προώθηση όλων των ζητημάτων που απασχολούν τις κοινωνίες είτε μόνες τους είτε σε συνεργασία με μεγαλύτερες οργανώσεις.  
        Στο γίγνεσθαι της νέας αυτής εποχής πρέπει να αυξηθεί η κοινωνική συμμετοχή τόσο για τη σταθεροποίηση της δημοκρατίας όσο και για την αντιμετώπιση πλήθους προβλημάτων που οι κυβερνήσεις δεν μπορούν πια να αντιμετωπίσουν μόνες τους. Στη δημοκρατία όμως δεν μπορούν τα κριτήρια ποιότητας να είναι κριτήρια ισχύος. Και μάλιστα δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτά και οι μεγάλες οργανώσεις (ίσως εκτός από ελάχιστες). Θα περιμένουμε ίσως να εισέλθουν στο χώρο των ΜΚΟ είτε πρόσωπα (νομικά) διαθέτοντα δικούς τους επαρκείς οικονομικούς πόρους  είτε πρόσωπα χρηματοδοτούμενα από το κράτος ή από άλλες πηγές σε βάρος όμως της αμεροληψίας τους (λόγω αυτών των οικονομικών εξαρτήσεων). 

          2.-Η προσπάθεια του πλήθους των ΜΚΟ υπήρξε επιτυχής στο σύνολό της και θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι χωρίς αυτό το δίκτυο των μικρότερων οργανώσεων ελάχιστα πράγματα θα είχαν επιτευχθεί, επειδή το έργο των ΜΚΟ έχει στενή σχέση με την τοπικότητα και κυρίως το έργο των περιβαλλοντικών. Οι μεγάλες οργανώσεις δεν έχουν τη δυνατότητα της κοινωνικής επαφής σε τοπικό επίπεδο ούτε τη δυνατότητα αντίληψης του συνόλου των προβλημάτων, αν και σε γενικό επίπεδο σε πολύ σοβαρά θέματα έχουν εργασθεί με επιτυχία.

         3.-Το έργο των ΜΚΟ στηρίζεται κυρίως στο ενδιαφέρον και στη θέληση των μελών τους και λιγότερο στα χρήματα που διαθέτουν. Οι επαγγελματικές θέσεις μπορεί να προσδίδουν κύρος στην κοινωνική προβολή τους, όμως δεν μπορούν σε καμμία περίπτωση να υποκαταστήσουν τη συνείδηση και την διάθεση του εθελοντή για ανάλωση σε ένα πεδίο κοινωνικής προσπάθειας. Εξάλλου ο εθελοντισμός υπήρξε η αρχική βάση της λειτουργίας των ΜΚΟ. 

         Τι είδους λοιπόν εθελοντισμός είναι αυτός που θα διεξάγεται μόνον είτε μέσω αμειβόμενων μελών της ΜΚΟ είτε μέσω οργάνωσής της εν είδει επιχείρησης; Αν και δεν μπορούμε να απορρίψουμε αυτή την μορφή λειτουργίας, επειδή είναι κατανοητό το περίπλοκο των ζητημάτων και οι υπάρχουσες ανάγκες, ωστόσο είναι τρομερό λάθος να αποκλείσουμε τις καθαρά εθελοντικές δράσεις, επειδή στερούνται οικονομικής επάρκειας. Αυτό δεν είναι ορθό, όχι για λόγους συγκινησιακούς ή αναμνηστικούς, αλλά για λόγους κυρίως λειτουργικούς και καίριους για την καλή και αποδοτική λειτουργία της κοινωνικής συμμετοχής στην επίλυση των προβλημάτων του σύγχρονου κόσμου. Αλλοιώς θα καταλήξουμε στη δημιουργία μίας επιπλέον ελίτ, που όμως ως ελίτ θα έχει πια καταστρέψει τον αληθινό χαρακτήρα των ΜΚΟ και θα έχουμε απλώς ένα επιπλέον παρακλάδι για επέκταση της κυβερνητικής και οικονομικής εξουσίας, με πρόσχημα όμως την ονομασία ΜΚΟ έχοντας υποσκάψει τα βαθύτερα χαρακτηριστικά της κοινωνικής οικονομίας και επιχειρηματικότητας που βασίζονται στον αλληλέγγυο εθελοντισμό.

         4.-Αυτή η πιστοποίηση θα λειτουργήσει ως αποκλεισμός κατά των μικρότερων ΜΚΟ, ακριβώς όμοιος με τον κοινωνικό αποκλεισμό, επειδή η πιστοποίηση του ενός θα σημαίνει ανεπάρκεια και αφερεγγυότητα του άλλου, πράγμα που δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια όπως προείπαμε. Και μάλιστα σε μία δημοκρατία θα έπρεπε να επιχειρείται να δημιουργήσουμε την επάρκεια όπου αυτή απουσιάζει και όχι να διατηρήσουμε την ανεπάρκεια και την ανισότητα. Βέβαια η εξουσία συνήθως αρέσκεται στην ανισότητα και το διαχωρισμό, όχι μόνον γιατί αυτό πιθανόν να την εξυπηρετεί, αλλά και γιατί αυτό αφενός μεν είναι μια συνήθεια μακρόχρονης σκέψης που είναι δύσκολο να αλλάξει και αφετέρου απαιτεί κόπο και αλλαγή πρακτικών που δεν έχουν προηγούμενο για μίμηση.

         5.-Ο χώρος των ΜΚΟ δεν είναι χώρος χωρίς προβλήματα (ακόμη και εξουσίας στο επίπεδό τους), όμως αποτελεί μία σημαντική διεύρυνση για συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση του κόσμου και την ανάπτυξη μίας πολυπολικότητας στην κοινωνία. Και αυτό που τόσο εύκολα δέχθηκαν οι κυβερνήσεις για την οικονομία (δηλαδή το πλήθος των ανταγωνιστικών δυνάμεων για λόγους ισορροπίας –που τελικά βέβαια ήταν ψεύτικο) δεν μπορούν να το δεχτούν για την απευθείας διαμόρφωση της πολιτικής. Γιατί; Επειδή στην οικονομία είναι εκ των προτέρων σίγουρο ότι η ισχύς θα θριαμβεύσει λόγω της φύσης των οικονομικών πραγμάτων, ενώ στην περίπτωση της κοινωνίας η ισχύς δεν είναι δεδομένη … και οι κυβερνήσεις ρέπουν στην επιλογή της ισχύος. Αυτό είναι ένα λανθασμένο βήμα για τη σημερινή εποχή, στην οποία μάλιστα ζητείται από την κοινωνία να σηκώσει ένα τεράστιο οικονομικό βάρος για την αντιμετώπιση της σοβούσας οικονομικής κρίσης για την οποία μάλιστα δεν φταίει. 

          Σήμερα όλα δείχνουν την ανάγκη αυτής της πολυπολικότητας, από την πληροφορία που κινείται γρήγορα και παντού ανάμεσα σε κοινωνικές ομάδες της ίδιας χώρας ή παγκόσμια και καθιστά τους ανθρώπους συμμέτοχους, είτε το θέλουμε είτε όχι, στις συνθήκες της εποχής, μέχρι τη δυσκολία των προβλημάτων που απαιτούν τη συμμετοχή του πολίτη και την επελθούσα πολιτισμική αλλαγή που έχει βγάλει τον άνθρωπο από την παθητικότητά του και τον έχει καταστήσει ενεργότερο και ικανότερο.    
        Σημειωτέον ότι το κριτήριο επάρκειας είναι ελαστικά διάχυτο για τον ιδιωτικό τομέα σε αντίθεση με τον κοινωνικό τομέα, όπου είναι ανελαστικά καθοριστικό. Αυτό από μόνο του δείχνει ότι εφαρμόζεται πρόσθετος αποκλεισμός για τον κοινωνικό τομέα σχετικά με το ΕΣΠΑ από ό,τι για τον επιχειρηματικό τομέα. Αποδεικνύεται έτσι ενδεχόμενος δόλος για την εξουθένωση της βάσης του κοινωνικού τομέα και της εκτιμώμενης ενοχλητικότητάς του απ’ το κυρίαρχο πολιτικό και οικονομικό υποκείμενο στη διαδικασία του ΕΣΠΑ που είναι το κράτος. Είναι το ίδιο υποκείμενο που επένδυσε σε εξωτικά προϊόντα και χρηματιστήρια τα κεφάλαια των ασφαλιστικών ταμείων. Επ’ αυτού του θέματος πλέον πρέπει να πάρει θέση και η Πρωτοβουλία των 800 ΜΚΟ για τη συνταγματική κατοχύρωση ρόλων των ΜΚΟ και της Κοινωνίας των Πολιτών, καθώς το ζήτημα δεν αφορά μόνον τη διαχείριση ευρωπαϊκών πόρων, αλλά αναδεικνύει συνακόλουθα και κυρίαρχα θεσμική λογική που σε μήκος χρόνου θα πλήξει τις δυνατότητες της κοινωνίας των πολιτών μέσα από συντεταγμένες ΜΚΟ σε όλη την επικράτεια να εκφράσουν δυναμικά το ρόλο τους και τη συμμετοχή τους.

         6.-Αλλά πέραν των παραπάνω θα πρέπει τελικά να σημειώσουμε ότι η κοινωνική συμμετοχή είναι αρχή που υιοθετεί τόσο ο ΟΗΕ με τη 10η Αρχή της Διακήρυξης των ΗΕ  για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη όσο και το 6ο Πρόγραμμα Δράσης της ΕΕ για το Περιβάλλον. Επιπλέον η 10η αυτή Αρχή αποτέλεσε και την αφετηρία για τη θεσμοθέτηση και αποδοχή της Συνθήκης του Άαρχους που αφορά τη δικαιοδοσία του κάθε πολίτη για τα θέματα του περιβάλλοντος. Η 10η αυτή Αρχή της Διακήρυξης των ΗΕ αναφέρει: «Τα περιβαλλοντικά προβλήματα αντιμετωπίζονται καλύτερα με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων πολιτών στο κατάλληλο επίπεδο».

         Συνεπώς αν το ΕΣΠΑ διαφοροποιεί την προσέγγιση των ΜΚΟ με όρους ολοκληρωτικά οικονομικών κριτηρίων, αυτό σημαίνει ότι καταστρατηγεί τις παραπάνω αρχές και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το πολιτικό πλαίσιο του κοινωνικού τομέα. Η απόκλιση αυτή εισάγει έναν άχρηστο διχασμό στην προσέγγιση της κοινωνίας των πολιτών και του κοινωνικού τομέα εξαφανίζοντας την ιδιαιτερότητά του και αφομοιώνοντάς τον ολοκληρωτικά στη δομή και τη λειτουργία του ιδιωτικού τομέα, των επιχειρήσεων και της αγοράς όπως και του δημόσιου τομέα. Στην πραγματικότητα αυτό αποτελεί άρνηση της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών και οι μαξιμαλιστικές ρυθμίσεις και διαφοροποιήσεις -και ακόμη χειρότερα όταν έχουν τέτοια κριτήρια – τείνουν σε ματαίωση αυτού που υποτίθεται ότι θέλουν να εξυπηρετήσουν.  

         Πολύ δε περισσότερο καθώς ζητήματα που αφορούν την ασφάλιση, τη φορολογία και θεσμικές στηρίξεις και υποδομές για τις ΜΚΟ εκκρεμούν και βρίσκουν πάγια άρνηση ακόμη και για διαβούλευση. 
        Αυτό το οικονομικό κριτήριο στο ΕΣΠΑ λειτουργεί ακριβώς αντίστροφα προς το οικονομικό κριτήριο του τιμοκρατικού συστήματος της Αρχαίας Αθήνας και του συστήματος των χορηγιών σύμφωνα με τα οποία οι πλούσιοι αναλάμβαναν βάρη «Λειτουργιών» (όπως π.χ. έξοδα θεατρικών παραστάσεων ή άλλων εκδηλώσεων) και πολεμούσαν και συμμετείχαν στις πολεμικές δαπάνες. Αλλά το ένδοξο παρελθόν δεν έσωσε ποτέ κανέναν στο παρόν! 

9/3/2009

Ιωάννα Μουτσοπούλου, Δικηγόρος
Μέλος της Γραμματείας της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ

Σχετικά άρθρα