ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ, ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΡΜΟΔΙΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ; (της Ιωάννας Μουτσοπούλου)

image_pdfimage_print

190 assorted united states coins wiki - Σόλων ΜΚΟ

 Στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός της Ελβετίας, όπου συνήθως –μεταξύ άλλων- συμμετέχουν τα διάφορα αστέρια ή οι «γκουρού» της οικονομίας, εφέτος δεν θα προσέλθουν ορισμένοι από εκείνους που διηύθυναν τις τύχες κολοσσιαίων χρηματοπιστωτικών οργανισμών όπως της Λίμαν Μπράδερς και άλλων. Αυτό βέβαια συμβαίνει επειδή αυτοί οι άνθρωποι έχουν αποτύχει κραυγαλέα στο να επιτύχουν αυτό που υποσχέθηκαν και που θέλησαν να επιβάλουν σε όλο τον κόσμο μέσα από ένα εξειδικευμένο οικονομικό σύστημα μέσα στον ευρύτερο καπιταλισμό.

       Αρχικά πρέπει να σημειώσουμε -και να παραδεχθούμε ίσως- ότι τα οικονομικά προβλήματα δεν λύνονται μόνον με τους υπολογισμούς, την οικονομική ειδίκευση και την γνώση (που σε τελευταία ανάλυση είναι αμφίβολη και διαφιλονικούμενη). Τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν μία οικονομία είναι κατά την άποψή μας τα εξής:
          
1) Το πρωταρχικό στοιχείο για την οικονομία είναι ο κεντρικός της στόχος. Πού αληθινά στοχεύει η οικονομία; Στον πλούτο ή στον άνθρωπο; Μπορεί να φαίνεται αντιφατικό, όμως στην πραγματικότητα δεν είναι. Όλοι οι προβληματισμοί είναι κατά βάθος φιλοσοφικοί, έστω και αν η συγκεκριμένη φιλοσοφία είναι η απουσία της φιλοσοφικότητας. Πέραν λοιπόν των πραγματικών υλικών αναγκών (που είναι ανελαστικές), μπορεί η οικονομία να στοχεύει είτε σε συνεχή ανάπτυξη, όπως έλεγε το σύγχρονο αλλά παράλογο οικονομικό δόγμα της δήθεν «ελεύθερης» οικονομίας, είτε στον πολιτισμό είτε στην ειρήνη είτε οπουδήποτε (αν και τα τελευταία συνήθως συνδυάζονται μεταξύ τους). Αυτό πρέπει να ξεκαθαρίζεται από την αρχή, για να ξέρουμε για τι πράγμα μιλάμε. Όμως οι πολιτικοί δεν ενδιαφέρονται για την ουσία των πραγμάτων, αλλά κυρίως για το πώς θα τα παρουσιάσουν, σε μια άχρηστη και επικίνδυνη τέχνη του λόγου.

             Μέχρι τώρα οι κεντρικοί στόχοι των διακηρυγμένων οικονομικών μέτρων των χωρών ήταν καθαρά πρακτικοί και υλικής κατεύθυνσης σε μια αντίφαση θεμελιώδη: οι βασικές ανάγκες από το ένα μέρος όπως η φτώχεια, η ανεργία, η κατοικία κτλ. και από το άλλο η υπόσχεση κέρδους και κατανάλωσης. Αλλά αυτά τα δύο δεν συμβιβάζονται, επειδή η μεν κερδοσκοπία τείνει στη μεγάλη συγκέντρωση πλούτου που αναπόφευκτα οδηγεί στην αφαίρεσή του από την πραγματική ανάγκη, έστω και άθελά της, και η κατανάλωση στην εξάντληση της φύσης.

            Δεν ξεχνάμε βέβαια ότι το κίνητρο του πλούτου δεν είναι ιδίωμα μόνον των πλουσίων αλλά το ίδιο και των φτωχών, όσο και αν αγανακτούν ενάντια στον πλούσιο, επιθυμώντας όμως τον πλούτο του.

           2) Μετά το ξεκαθάρισμα του βασικού στόχου θα ήταν απαραίτητος ένας κεντρικός και σε αδρές γραμμές σχεδιασμός (χωρίς να παραπέμπει αυτό σε πρακτικές του υπαρκτού σοσιαλισμού), γιατί η οικονομία δεν μπορεί να επαφίεται στην ιδιωτική πρωτοβουλία με την άκρατη βουλιμία της για το κέρδος και την ισχύ. Αυτό με την έννοια ότι θα ήταν –όπως περίτρανα αποδείχθηκε- αναγκαία μία γενική (και ειδική όπου απαιτεί η συγκυρία) ρύθμιση των οικονομικών ενεργειών, ώστε να αποφεύγεται η διαφθορά και η έμμεση χειραγώγηση της οικονομίας (όχι από το κράτος πλέον αλλά από τους οικονομικά ισχυρούς παράγοντες).

            3) Μέρος της οικονομικής ρύθμισης θάπρεπε να είναι και ο περιορισμός της οικονομικής διείσδυσης στα πολιτικά πράγματα, γιατί στην πραγματικότητα η οικονομία αποτελεί μία de factoεξουσία, αν και όχι θεσμική όπως η εκτελεστική ή η νομοθετική. Όμως στην πράξη είναι η πιο αποτελεσματική εξουσία και επηρεάζει όλες τις άλλες (νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική), με αποτέλεσμα να θεσπίζεται μεν συνταγματικά η διάκριση των παραπάνω εξουσιών που είναι σημαντικός πυλώνας της δημοκρατίας, αλλά πίσω από αυτές τις φαινομενικά ανεξάρτητες μεταξύ τους εξουσίες να στέκεται η οικονομική εξουσία και να τις ελέγχει, κυρίως μέσω της διαφθοράς των πολιτικών και άλλων προσώπων. Αυτό πάντοτε συνέβαινε από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, αλλά θα πρέπει να συρρικνωθεί ο ρόλος της οικονομίας τόσο στην πολιτική λειτουργία όσο και –ίσως περισσότερο- στη συνείδησή μας.
 
             
4) Μετά από όλη αυτή την διευκρίνιση μπορούν να δράσουν οι ειδικοί, αν και η συμβουλευτική τους ικανότητα θα ήταν άκρως χρήσιμη σε όλα τα στάδια της λήψης αποφάσεων, αν βέβαια δεν έχουν ειδικά συμφέροντα ή ιδεολογικούς φανατισμούς που οδηγούν σε τύφλωση απέναντι στην αλήθεια.

             Μπορούμε σήμερα –μετά από τόσους μήνες οικονομικής κρίσης- να παρατηρήσουμε ότι τα θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με την παρούσα οικονομική κρίση και τα αίτιά της παραμένουν αναπάντητα και, το χειρότερο, δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται και πολλοί γι’ αυτά. Η διεθνής κοινωνία είναι φανερό ότι ενδιαφέρεται πρωτίστως για την αντιμετώπιση των αποτελεσμάτων στο πεδίο τους και όχι στο επίπεδο των αιτίων που τα προκάλεσαν, όπως π.χ. ενδιαφέρονται να αντιμετωπίσουν τις κοινωνικές εκρήξεις όπως αυτή που έγινε στη Γαλλία το 2006 ή στην Ελλάδα εφέτος ή στη μέχρι πρό τινος ειρηνική Ισλανδία.

               Κατά τα άλλα η προσοχή όλων έχει επικεντρωθεί στους χρυσοπληρωμένους μάνατζερ των μεγαλοεταιρειών ως βασικούς υπαίτιους της κρίσης με τις άλογες προσωπικές αμοιβές και σπατάλες τους και τις άφρονες αποφάσεις τους. Αλλά είναι αυτοί οι πρωταίτιοι πραγματικά; Σύμφωνα με αυτή την άποψη θα πρέπει να υποθέσουμε ότι οι μεγαλομέτοχοι των κολοσσών που διηύθυναν αυτοί οι μάνατζερ, διευθύνοντες σύμβουλοι και λοιποί, (ή έστω οι μικρότεροι μέτοχοι που όμως είναι επιχειρηματίες μεγάλης κλάσης και διαθέτουν μετοχές σε πολλές άλλες εταιρείες, άλλοτε περισσότερες και άλλοτε λιγότερες), δεν είχαν ιδέα για τα τεκταινόμενα στην εταιρεία όπου είχαν τοποθετήσει τα κεφάλαιά τους και ότι όταν εισέπρατταν τα κέρδη τους δεν γνώριζαν την υπερτίμηση της εταιρείας τους ή τη λειτουργία της ή την γενική οικονομική κατάσταση. Φυσιολογικό είναι να υποθέτουμε ότι αν ήσαν τόσο αφελείς δεν θα κατείχαν αυτό τον πλούτο.

Ορισμένα λοιπόν λίγα ερωτήματα για την αντιμετώπιση της κρίσης θα μπορούσαν να είναι τα εξής:

           1) Ένα από τα ερωτήματα που ανακύπτουν είναι το πού βρίσκονται όλα αυτά τα χρήματα που χάθηκαν. Οι μέτοχοι των πτωχευουσών εταιρειών πόσα κέρδισαν τα τελευταία χρόνια, καθώς προετοιμαζόταν η κρίση; Τη στιγμή που διακυβεύονται οι τύχες του κόσμου δεν θάπρεπε να υπάρχει μία διαφάνεια για την προσωπική, οικογενειακή και τη συνολική εταιρική τους περιουσιακή κατάσταση; Δεν είναι εν δυνάμει υπεύθυνοι για το χάος που προκλήθηκε; Και τα πράγματα θάπρεπε να έχουν ακόμη μεγαλύτερη διαφάνεια και αυστηρότητα τη στιγμή που οι λαοί καλούνται να πληρώσουν τη ζημιά. Μάλιστα, ακόμη και αν οι λαοί δεν πλήρωναν την επιβίωση των εταιρειών αυτών, και πάλι θα ήταν αναγκαία η διαφάνεια αυτή, εφόσον οι εταιρείες αυτές επηρέασαν την οικονομία όλου του κόσμου. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η μεγάλη επιρροή δεν πρέπει να αφήνεται ελεύθερη στη σφαίρα της ιδιωτικότητας, αλλά πρέπει να συνοδεύεται και από μεγαλύτερες ευθύνες, γιατί μέσω αυτής μπορεί να διακυβεύεται τόσο η ευμάρεια όσο και τα ατομικά δικαιώματα των άλλων ανθρώπων.

             2) Αλλά και αν ακόμη οι μέτοχοι ήσαν αφελείς σχετικά με τη λειτουργία της εταιρείας τους, δηλαδή χωρίς ποινικές ευθύνες, δεν υπάρχουν διατάξεις ανάλογες με αυτές του ελληνικού αστικού δικαίου περί «αδικαιολογήτου πλουτισμού» σύμφωνα με τις οποίες όταν κανείς εισπράττει κάτι που δεν του οφείλεται, τότε οφείλει να το επιστρέψει;

              3) Πώς είναι δυνατόν να τοποθετούνται ως υπουργοί ή σύμβουλοι υπουργών οικονομίας –και μάλιστα σε μεγάλες χώρες όπως οι ΗΠΑ- άνθρωποι των μεγάλων επιχειρήσεων; Ή να συμβουλεύονται τον Άλαν Γκρίνσπαν, που ήταν αναμεμειγμένος στην κρίση, για την αντιμέτώπισή της;!

             Αυτό είναι κατάφωρη παραβίαση της κοινής λογικής, δηλαδή το να βάλεις κάποιον να αποφασίζει σε τελευταία ανάλυση για τον εαυτό του, για κάτι που είναι συμφέρον του, τη στιγμή  μάλιστα που ούτε καν μέσα στις ίδιες τις εταιρείες ή στα νομικά πρόσωπα δεν επιτρέπεται να συμμετέχει σε συμβούλια πρόσωπο όταν οι αποφάσεις που θα ληφθούν το αφορούν προσωπικά ή σχετίζονται με τα συμφέροντά του. Και έχουν τοποθετηθεί τέτοια πρόσωπα σε θέσεις κυβερνητικής εξουσίας, όπου αποφασίζουν για τα συμφέροντα των εταιρειών τους! Αυτό δηλαδή που απαγορεύεται φυσιολογικά σε μία ευνομούμενη πολιτεία για μία εταιρεία καταλήγουμε να το επιτρέπουμε για ολόκληρο το κράτος. Βέβαια δεν αποκλείεται τέτοιοι λογικά περιοριστικοί όροι να έχουν εξαλειφθεί από τις νομοθετικές προβλέψεις της μητέρας του άκρατου «φιλελευθερισμού» της οικονομίας, των ΗΠΑ. Αλλά το ίδιο και στην Ευρώπη; Το μάθημα της δημοκρατίας είναι σκληρό και δύσκολο, γιατί η δημοκρατία δεν είναι μόνον ο κοινοβουλευτισμός, τα ωραία και μεγάλα λόγια και οι εκλογές, αλλά ο πυρήνας της πρέπει να βρίσκεται στο ήθος του σκοπού της.Τι είδους αντιμετώπιση λοιπόν θα έχουν τα οικονομικά προβλήματα εκ μέρους των πολιτικών και των εν γένει ισχυρών παραγόντων; Έχουν αίσθηση ότι αποφασίζουν για τις τύχες 6,5 δις ανθρώπων (όσο ανάξιους και αν τους κρίνουν) ή τους φαίνονται απλά σαν αριθμοί ενοχλητικοί, επειδή μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα σαν αυτά των κοινωνικών εκρήξεων;

30 Ιανουαρίου 2009, 

Ιωάννα Μουτσοπούλου, Δικηγόρος
Μέλος της γραμματείας της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ

Σχετικά άρθρα