ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ, ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ

ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ (ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΜΠΡΟΣΤΑ ΜΑΣ) ΣΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ (του Γιάννη Ζήση)

image_pdfimage_print

225px fdr in 1933 franklin d. roosevelt wiki 190 - Σόλων ΜΚΟ

  Ήδη το οικονομικό σύστημα, τόσο στην εσωτερική διαμόρφωση της αγοράς όσο και στο διεθνή του χαρακτήρα, είναι αντιμέτωπο με την ανάγκη μιας μεταρρύθμισης. Η αρχική δυναμική αυτής της μεταρρύθμισης φαίνεται να συνδέεται με τα πρώτα μέτρα αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης. Βλέπουμε για παράδειγμα ξανά την ανάγκη να συνεργεί το κράτος με τις αγορές τόσο ελεγκτικά όσο και επενδυτικά-παρεμβατικά και σχεδιαστικά. Ταυτόχρονα όμως υπάρχει ένας νομισματικός κύκλος δέσμευσης αυτών των πολιτικών, μέσα από τον κίνδυνο του πληθωρισμού και μέσα από την προσπάθεια μείωσης του ηθικού κινδύνου.

        Αυτή η διαδικασία στήριξης και εξυγίανσης των αγορών, προσεγγίζεται πολύ καλά από τον καθηγητή Νουριέλ Ρουμπινί (ο οποίος είχε προβλέψει την κρίση) ο οποίος δε δείχνει να τοποθετείται ακριβώς ιδεολογικά αλλά να τοποθετείται με επιστημοσύνη που δεν επηρεάζεται από το ψυχολογικό κλίμα των οικονομιών. 
        Χρειάζεται συνεπώς ν’ αναζητήσουμε ένα σύστημα μικτό. Να προσεγγίσουμε πιο σχεδιαστικά τα σημεία ταμπού, όπως είναι η έκδοση χρήματος ώστε να περιορίσουμε τις παρενέργειες. Να ακολουθήσουμε ολοκληρωμένες πολιτικές για την έκδοση νέου χρήματος, να ρυθμίσουμε το κόστος κυκλοφορίας του, όσο το δυνατόν πιο χαμηλά, και βέβαια να δούμε το θέμα της βιωσιμότητας του κράτους μέσα από αυτό το υπερβολικό άνοιγμα στήριξης της οικονομίας. 
        Αυτό είναι ένα πρώτο βήμα, όπου βλέπουμε μια προσέγγιση των Υπουργών Οικονομικών, των Πρωθυπουργών και των κεντρικών Τραπεζιτών να επιχειρούν μέσα από τα σχέδια Πόλσον 1 και 2 να δώσουν λύση στην κρίση, θεωρώντας ως δεύτερη την αναθεωρημένη στρατηγική του Πόλσον που συγκλίνει πιο πολύ στην αρχική πρόταση του Γκόρντον Μπράουν και στο Σχέδιο Σαρκοζί για τους ελέγχους. Βλέπουμε επίσης τις πολιτικές αναφορές και κινήσεις για ένα νέο Μπρέντον Γουντς και για ένα διεθνές New Deal.  
        Αλλά αυτό είναι το πρώτο κύμα οικονομικής μεταρρύθμισης της οικονομίας. Το δεύτερο κύμα πρέπει να εξετάσει τα επικίνδυνα σημεία και να παρέμβει σ’ αυτά. Να προσεγγίσει με δημιουργική φαντασία και αίσθηση ευθύνης ως προς τη στρατηγική πρόληψης για ζητήματα ταμπού της οικονομικής σκέψης αλλά και ζητήματα απειλητικά για το κράτος και τον ιδιωτικό τομέα. Το παρελθόν ως οικονομική σκέψη, θεωρία και επιστήμη πρέπει να θεωρείται σιγά-σιγά ότι είναι περιοριστικό. Χρειαζόμαστε μια νέα και πιο βαθιά αναθεώρηση των πολιτικών τόσο του Κέυνς όσο και των φιλελευθέρων λειτουργώντας και προς τις δύο κατευθύνσεις συνθετικά και εξισορροπημένα αλλά θέτοντας ένα βασικό όριο με βάση και την οικονομική αρχή της τριτενέργειας και την πρόληψη του κινδύνου. 
        Ταυτόχρονα πρέπει να μετασχηματίσουμε το πλαίσιο της οικονομίας κάτω από το φως τριών επιμέρους μεταρρυθμίσεων:      
        Η πρώτη μεταρρύθμιση είναι η κοινωνική μεταρρύθμιση στο εσωτερικό των αναπτυγμένων οικονομιών σε σχέση με τον κοινωνικό αποκλεισμό και την εξαθλίωση, που ήδη εν μέρει μπορεί να εφαρμόζεται αλλά πρέπει να αντιμετωπιστεί πιο ολοκληρωμένα με την διαχείριση του κοινωνικού κόστους.
        Η δεύτερη μεταρρύθμιση συνδέεται με το διεθνή ορίζοντα αντιμετώπισης της φτώχειας, της πείνας της εξαθλίωσης.
       Οι δύο λοιπόν πρώτες μεταρρυθμίσεις αφορούσαν το κοινωνικό πεδίο τόσο στο εσωτερικό των κρατών όσο και στο διεθνές περιβάλλον.

Το αμέσως επόμενο πεδίο αυτό της τρίτης μεταρρύθμισης, το οποίο είναι και απολύτως επείγον, είναι το περιβαλλοντικό και έχει δύο σκέλη:
        α) την εφαρμογή ενός άμεσου και ισχυρού κεϋνσιανισμού μεταστροφής της όλης τεχνολογικής υποδομής και διαδικασίας σε φιλικότερα πρότυπα προς το περιβάλλον,
         β) το μετασχηματισμό της οικονομίας με τέτοιο τρόπο ώστε να μην προϋποτίθεται για την ευημερία συνεχής αυξανόμενη ζήτηση προκειμένου να έχουμε συνεχή ανάπτυξη, αλλά να μπορούμε να έχουμε συνεχή ανάπτυξη χωρίς αυξανόμενη παραγωγή και ζήτηση.
        Αυτός είναι ένας πολύ δύσκολος μετασχηματισμός συνυφασμένος με την οικονομική μεταρρύθμιση που αναφέραμε και στην αρχή. Στον πυρήνα της δηλαδή, ο περιβαλλοντικός μετασχηματισμός έχει χαρακτηριστικά αφενός μεν μετασχηματισμού της παραγωγικής διαδικασίας και αφετέρου αλλαγής του συνολικού οικονομικού συστήματος και των προτύπων του.
         Το επόμενο βήμα μεταρρύθμισης και ο επόμενος μετασχηματισμός της οικονομίας είναι ο πολιτισμικός μετασχηματισμός. Θα έλεγε κανείς ότι αυτός ο μετασχηματισμός είναι και θα αποδειχθεί ότι είναι ο πιο κεντρικός από όλους, γιατί χωρίς αυτόν δεν μπορεί να συμφιλιωθεί το οικονομικό σύστημα με τις υπόλοιπες μεταρρυθμιστικές ανάγκες.
                                                             
                                                                  Αυτό απαιτεί: 
1) μια διαδικασία ειδικής στήριξης και διαθεσιμότητας πόρων για τον πολιτισμικό μετασχηματισμό της κοινωνίας 
2) ενεργητικές πολιτικές απευθείας στην αλλαγή της κατεύθυνσης της πολιτιστικής ζήτησης, ώστε να μεταφερθεί το κύριο μέρος σε ένα πλαίσιο εκδημοκρατισμού και όχι ενός νέου συγκεντρωτισμού των κεφαλαίων σε άυλες υπηρεσίες 
3) να περιοριστούν οι δαπάνες που είναι αποδομητικές στην ουσία πολιτισμικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά.         
        Ο πολιτισμικός εξορθολογισμός της παραγωγής και της κατανάλωσης είναι ένα θεμελιώδες βήμα για να περάσει η οικονομία ή ακόμη καλύτερα, για να περάσουμε τελικά την κοινωνία σε έναν οικονομικό διαφωτισμό (με την έννοια που έχει αναφέρει ο Καντ), δηλαδή μιας ανάληψης συνειδητής θέσης, σχέσης και ευθύνης για τη ζήτηση και προσφορά και για το σύστημα διανομής.
        Αυτές οι μεταρρυθμιστικές φάσεις πρέπει να αρχίσουν να αντιμετωπίζονται ταυτόχρονα ως αφετηρία τόσο στο πολιτικό όραμα όσο και στην οικονομική θεωρία. Αυτό πρέπει να γίνει μέσα από μια ανοικτή διαδικασία ιδεών σε σχέση με τους θεσμούς στο πλαίσιο της νέας οικονομικής διακυβέρνησης όπου η ελευθερία με την ευθύνη θα έρθουν σε μια πολύ στενότερη συνάφεια.
        Πριν βέβαια μαθηματικοποιηθούν αυτές οι μεταρρυθμίσεις απαιτείται μια νέα εννοιακή ολοκλήρωση της οικονομικής θεωρίας. Αυτή η εννοιακή ολοκλήρωση έχει τα σπέρματα της στην υφιστάμενη κυρίως μέσα από δύο βασικές εννοιακές πύλες ή εννοιακούς άξονες. Τον άξονα του ηθικού κινδύνου, που αποδίδει το πολιτισμικό ή ανθρωπολογικό έλλειμμα της οικονομίας και τον άξονα των εξωτερικοτήτων, που αποδίδει το έλλειμμα της λογιστικής προσέγγισης της οικονομίας, συνυφασμένο μάλιστα με το έλλειμμα σχεδιασμού και διακυβέρνησης ή το έλλειμμα της ορθολογικότητας στην αγορά.
        Μέσα από την ανάγκη αντιμετώπισης κρίσης, η οικονομική θεωρία και η πολιτική, αναγκαστικά θα βαδίσουν προς μια μεγαλύτερη και βαθύτερη οργανικοποίηση και θα υποχρεωθούν να εγκαταλείψουν τα μηχανιστικά τους βάθρα και αξιώματα.
         Η σκέψη πια θα πρέπει, σε όλους τους συντελεστές, να αναδειχθεί σε έναν βαθύ παράγοντα ρυθμιστικό της οικονομίας.

Γιάννης Ζήσης, Δημοσιογράφος – Συγγραφέας.

Σχετικά άρθρα