ΡΩΣΙΑ, ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ, ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΗΘΙΚΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ (των Γιάννη Ζήση- Ιωάννας Μουτσοπούλου)

 Με την ίδια αποτρόπαιη «λογική» κατέληξαν και οι ναζί να πιστεύουν ότι όλα τα δεινά τους οφειλόντουσαν στους εβραίους. Τον εβραϊσμό τον θεωρούσαν στίγμα. Τέτοιες αντιλήψεις έχουν μεγάλη ρηχότητα και είναι σαφής έκφραση του ολοκληρωτισμού. Έτσι καταλήγουμε στο να βρίσκουμε ένα εξιλαστήριο θύμα κάθε φορά και να του επιρρίπτουμε την ευθύνη για ό,τι κακό μας συμβαίνει ή θα μας συμβεί. Τέτοια θύματα υπήρξαν οι χριστιανοί, οι εβραίοι, οι μάγισσες στο Μεσαίωνα και άλλοι, και σήμερα κάποιοι επιχειρούν να κάνουν τέτοιους τους ρώσους (και κάποιους άλλους βέβαια). Δεν έχει σημασία αν η Ρωσία είναι καλή ή κακή (αλήθεια, ποιος είναι αληθινά καλός;), σημασία έχει ότι έτσι απεκδυόμαστε της δικής μας συμμετοχής και ευθύνης για τα αρνητικά του κόσμου και ετοιμαζόμαστε ως δήθεν «καθαροί» να επιτεθούμε σε αυτόν που είναι αντίπαλος, για να διεκδικήσουμε την παγκόσμια κυριαρχία.
        Σε τελευταία ανάλυση όλοι οι λαοί έχουν αρνητικά χαρακτηριστικά, κανείς δεν εξαιρείται, όλες οι κυβερνήσεις εκλέγονται από αυτούς τους λαούς και συνήθως είναι αποτέλεσμα του πολιτισμικού τους στάτους. Όλη η ιστορία όλων των λαών βρίθει αρνητικών παραδειγμάτων. Είναι όμως καιρός να δούμε οριστικά τα καλά και τη δυνατότητα ύπαρξής τους στο μέλλον, αλλά αυτό απαιτεί πρώτα απ’ όλα αυτογνωσία.
        Για την αυτογνωσία μπορούμε να πούμε λίγα πράγματα απαραίτητα, για να μην είναι οι λέξεις αόριστες και γενικόλογες.
        Στην πραγματικότητα κανείς δεν σκέπτεται ότι η δική του πλευρά δεν λειτουργεί αυτογνωσιακά. Μέχρι τώρα είχαν μάθει μέσα από την ιδεολογική αντιπαλότητα να χρωματίζουν ένα όμοιο πολιτικό σώμα, δηλαδή ένα κράτος, σαν φορέα της αρνητικότητας, επειδή ακριβώς είχε το συγκεκριμένο ιδεολογικό χρώμα. Αυτό όμως εξέθρεψε μια μειωμένη αυτογνωσία για τα δυτικά κράτη. Δηλαδή δεν βλέπουν την ομοιότητα της πολιτικής συμπεριφοράς από μέρους τους, έχουν μειωμένη ηθική αυτογνωσία. Και αυτό τους έχει μείνει σαν εξαρτημένο αντανακλαστικό πλέον και λειτουργούν με έναν συνεχιζόμενα ίδιο τρόπο προς μία χώρα που έχει αλλάξει ιδεολογικοπολιτικό σύστημα και λειτουργεί, ανεξάρτητα από πολιτική κουλτούρα, στο ίδιο πλαίσιο συστημικά από πλευράς οικονομικού και γεωπολιτικού συστήματος. Δεν έχει διαφορές στην εξωτερική πολιτική, δεδομένων μάλιστα των οικτρών καταστάσεων τις οποίες έχει βιώσει η ίδια η Δύση στις συμπεριφορές της, όπως είναι ο δεύτερος πόλεμος του Ιράκ ή η κατάσταση στο Γκουντάναμο, τα αεροπλάνα και οι μεταγωγές χωρίς τήρηση των διαδικασιών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εγγυήσεων ή η στρέβλωση και η πολιτική προπαγάνδα όπως στην περίπτωση της Οσετίας που απέκρυψαν ότι ο επιτιθέμενος ήταν η Γεωργία ή το Αμπού Γκράιμπ και όλες αυτές οι τερατωδίες ή οι ευθύνες της οικονομικής κρίσης.
        Εξάλλου γνωρίζουμε πια ότι δεν μπορούμε να απευθύνουμε μομφή στη σημερινή Γερμανία για τον τότε ναζισμό και πρέπει να γίνει κατανοητή αυτή η ικανότητα εξέλιξης μέσα στις ιστορικές συνθήκες. Και βέβαια ισχύει και το αντίθετο. Όταν τα θύματα γίνονται θύτες έναντι άλλων. Με άλλα λόγια το κύριο πρόβλημά μας και πάλι είναι  η εναλλαγή του ανθρώπινου ρόλου μέσα στις ιστορικές συγκυρίες, πράγμα που είναι το σύνηθες και όχι η εξαίρεση.
        Μήπως τελικά για τη δυτική αντίδραση έφταιξε το ότι μπήκαν όρια στους «ολιγάρχες»; Μήπως έφταιξε το ότι παρεμποδίστηκε η ολοκληρωτική κυριαρχία ενός δυτικόφιλου λόμπι στη Ρωσία; Σίγουρα βέβαια η ομάδα Πούτιν-Μεντβέντεφ λειτουργεί ηγεμονικά στις συνθήκες και δεν πρέπει κανείς να έχει αυταπάτες επ’ αυτού. Αλλά μήπως δεν λειτουργούν ηγεμονικά οι δυτικές δημοκρατίες και μάλιστα με δυναστείες όπως η δυναστεία Μπους στην Αμερική ή και άλλες, που έχουν στοιχεία τα οποία σε τελευταία ανάλυση παραπέμπουν σε μη ώριμες δημοκρατίες, όπου τα μέσα επικοινωνίας είναι σαφώς ελεγχόμενα και λειτουργούν πατερναλιστικά; Και μάλιστα τη στιγμή που σε αυτές τις χώρες, που έχουν μακρόχρονη εμπειρία δημοκρατίας, εκδηλώνονται σημεία παλινδρόμησης στην πολιτισμική νοοτροπία των ίδιων των λαών.
        Σίγουρα υπάρχουν στοιχεία εθνοθρησκευτικού φονταμενταλισμού στη Ρωσία. Όμως δεν υπάρχουν τα ίδια στη Δύση; Υπάρχει πλέον ένας νέος ηγετικός έλεγχος στη Ρωσία, γιατί είναι φανερό ότι επί Γιέλτσιν λειτούργησαν ασύδοτα αυτοί που εξαγόρασαν, εξαθλιωτικά για το λαό της χώρας, τη δημόσια τότε περιουσία. Μήπως αυτό είναι το πρόβλημά μας, ότι δηλαδή μπήκε ένα ανάχωμα; Αλλά αντίθετα θα περίμενε κανείς να υπάρχει μια θεσμική αρωγή, μια ηθική συμπαράσταση στη μετάβαση από ένα ολοκληρωτικό καθεστώς σε μία δημοκρατική κοινοβουλευτική περίοδο, μετάβαση μάλιστα την οποία η Δύση έλεγε ότι διακαώς επιθυμούσε. Αντ’ αυτού όμως είδαμε μία θηριώδη απληστία, αυτήν που γέννησε και τις «φούσκες» της δυτικής οικονομίας.
        Και τελικά να έλθουμε και στο ζήτημα της Οσετίας.
        Εκ των προτέρων να πούμε ότι η θεσμική λύση είναι και πρέπει να είναι τελείως άσχετη από τη λειτουργία των γεωπολιτικών συμφερόντων, είτε της Ρωσίας είτε των ΗΠΑ είτε της Ευρώπης. Οι θεσμικές λύσεις πρέπει να είναι σεβαστές και να τις σεβόμαστε ασχέτως ποσοτικών συσχετισμών και μεγάλων ή μικρών αριθμών. Δεν είδαμε όμως να ακολουθούνται οι θεσμικές λύσεις για την εξαγγελλόμενη πολυπολιτισμικότητα των κρατών από καμμία πλευρά.
        Αλλά στο πλαίσιο της σύγκρουσης του Αυγούστου 2008 υπήρξε κάποιος υπεύθυνος για τις αφορμές. Και τώρα πια στο πλαίσιο ακριβώς των γεγονότων κάποιοι πρέπει να ζητήσουν συγνώμη και αυτοί σίγουρα είναι το ΝΑΤΟ, η ΕΕ και οι χώρες-μέλη τους για τα ψηφίσματά τους κατά της Ρωσίας σχετικά με τη Γεωργία. Η πραγματικότητα προκύπτει με σαφήνεια από τις καταθέσεις των δικών τους ανθρώπων, παρατηρητών της ΕΕ και του ΟΑΣΕ. Και σε τελευταία ανάλυση είδαμε αρκετούς αμερικανούς, ακόμη και συντηρητικούς και γεωπολιτιστές, να αμφισβητούν τόσο την ύπαρξη συμφερόντων της Αμερικής στην περιοχή αυτή όσο και την ορθότητα της υποτίμησης μιας μεγάλης χώρας. Το ίδιο βέβαια ισχύει και για την αντιπυραυλική ασπίδα.
        Η ίδια επίσης λογική εμπόδισε το να ζητηθεί συγνώμη για τον δεύτερο πόλεμο στο Ιράκ ή, όχι για τον πόλεμο στο Αφγανιστάν απέναντι στους Ταλιμπάν, αλλά για το γεγονός ότι στο Αφγανιστάν έχει θεριέψει η παραγωγή ναρκωτικών, ότι φυλακίζονται και εκτελούνται με διαδικασίες της σαρία, και εκεί και αλλού, ότι επαναφέρονται θρησκευτικοί φονταμενταλισμοί στο Ιράκ και για το ότι δεν μεταρρύθμισαν αυτά που έπρεπε να μεταρρυθμίσουν και για τα οποία –υποτίθεται- έγιναν αυτές οι επιχειρήσεις. Και, αντί να απαλλαγούμε από τους φονταμενταλισμούς, τους νομιμοποιούμε.
        Αυτό είναι μία κατάντια της Δύσης που δείχνει ότι ενδιαφέρεται για ζωτικά συμφέροντα, γεωπολιτικά και γεωοικονομικά, και ότι δεν ενδιαφέρεται πραγματικά για ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες. Σε τελευταία ανάλυση δεν έχουμε οδηγηθεί σε μια πραγματική αυτογνωσία σχετικά με τον θεσμικά συγκαλυμμένο φονταμενταλισμό της Δύσης. Τον είδαμε βέβαια και στην περίπτωση της Σάρας Πέιλιν, η οποία, αν δεν προέκυπτε η οικονομική κρίση, θα λειτουργούσε σαν ανατροπή του σκηνικού των αμερικανικών εκλογών, τον είδαμε στο λόμπι του απερχόμενου αμερικανού Προέδρου, τον είδαμε στη φονταμενταλιστική λαίλαπα ακόμη και της εποχής Κλίντον,  τον είδαμε στις ευρωπαϊκές χώρες και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο φονταμενταλισμός είναι εσωτερική υπόθεση και της Δύσης πλέον, στην οποία όμως υπάρχουν και αποσβεστικά σημεία διασφάλισης. Η Δύση δεν έχει ζητήσει συγνώμη για το ότι ενίσχυσε τους ισλαμιστές του Αφγανιστάν, τους οποίους βέβαια βρήκε τελικά μπροστά της, ούτε για το ότι ενίσχυε τις ισλαμικές τάσεις ενάντια στις εθνικοαπελευθερωτικές στη Μέση Ανατολή. Επίσης δεν έχει βγάλει ούτε ένα συμπέρασμα για την κυκλικότητα της ιστορίας.
        Εφόσον λοιπόν προσπαθεί να συνδέσει με συνθήκες μεσοπολέμου τη Ρωσία, πρέπει να καταλάβει ότι προσφέρει ακριβώς όλα τα άλλοθι στην ίδια τη Ρωσία να λειτουργήσει σε αυτή την κατεύθυνση. Και τα προσφέρει μάλιστα με μαθηματική ακρίβεια: το σύνδρομο του ταπεινωμένου, το σύνδρομο του πολιορκούμενου και του προδομένου, και μετά από αυτό δεν χρειάζονται πολλά. Χρειάζεται επιπλέον μία οικονομική κρίση και η αυτοεπιβεβαιούμενη προφητεία γίνεται πραγματικότητα.
        Την πρώτη ευθύνη για το τι συνέβη στη Ρωσία μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού την φέρει εις ακέραιο η ίδια η Δύση, που τον ίδιο καιρό ενδιαφερόταν για μια πλανητική κυριαρχία στην οικονομία, στους ζωτικούς χώρους και φυσικά για μια ολοκληρωτική ηγεμονία. Και φυσικά δεν πρέπει να αποδίδουμε τα πάντα στη διακυβέρνηση Μπους, γιατί και επί Κλίντον δεν υπήρχαν δραματικές διαφορές, απλά δεν είχαν αναδυθεί ανταγωνιστικά η κινέζικη και ινδική οικονομία ούτε είχαν ξεχρεώσει ορισμένες εχθρικές στη Δύση χώρες ούτε είχε ολοκληρωθεί η τραγωδία της παρέμβασης του ΔΝΤ σε χώρες όπως η Αργεντινή ούτε είχε ανασυγκροτηθεί η Ρωσία. Έτσι η εποχή Κλίντον ήταν μια μπελ-επόκ. Τώρα πια όμως, που άρχισε η απογύμνωση και του οικονομικού μοντέλου της Δύσης, του υπαρκτού φιλελευθερισμού, και η Δύση έχασε με όλα τα παραπάνω το άλλοθι της ηθικής δύναμης, μένει να δούμε πόσο θα αντέξουν οι νέοι μύθοι. Θα είναι μόνον συμβολικές ανατροπές που συνεχίζουν όμως τις ίδιες διαχειριστικές λογικές ή όχι;
        Και ακόμη κάτι για την ολοκλήρωση της θεώρησης αυτού του συλλογισμού της προπαγάνδας.
         Ο παραπάνω λοιπόν συλλογισμός, πέραν της έλλειψης αυτογνωσίας, έχει και άλλες λογικές ασυνέπειες, αν κανείς θελήσει να τον ολοκληρώσει και να μη μείνει απλά με μια φευγαλέα εντύπωση παράλογη και ασυνεπή:
        1)Αν η Ρωσία εξακολουθεί να είναι αρνητική χώρα και σήμερα, παρόλο που έχει αλλάξει οικονομικό σύστημα, τότε θα πρέπει εύλογα να υποθέσουμε ότι η προηγούμενη αρνητικότητά της δεν έγκειτο στο προηγούμενο οικονομικό σύστημα, αλλά στην ίδια τη φύση της χώρας που παραμένει αρνητική άσχετα από τις θεωρίες που πρεσβεύει. Δηλαδή μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι το σοσιαλιστικό σύστημα μπορεί να αποβεί και θετικό, αν η εφαρμόζουσα χώρα είναι ανιδιοτελής!;
        2)Το να επιμένουμε να συνδέουμε μία χώρα και έναν λαό με μία αρνητική πλευρά  της ιστορίας του (εν προκειμένω τον ολοκληρωτισμό του υπαρκτού σοσιαλισμού), ακόμη και αν πραγματικά το πιστεύουμε, δεν προωθεί ούτε τις σχέσεις ούτε τη βελτίωση της κατανόησης των λαών. Είναι μία ενστικτώδης συμβολοποίηση που κυκλικά πλήττει όλους τους λαούς της γης, γιατί όλοι έχουν εχθρούς και ταυτόχρονα όλοι διαθέτουν τέτοιους μηχανισμούς ψυχολογικής άμυνας και επιβολής.
        3)Εφόσον το ιδεολογικο-πολιτικο-οικονομικό σύστημα δεν είναι το κεντρικό σημείο της εξάπλωσης του κακού, τότε και ο καπιταλισμός μπορεί να είναι θετικός ή αρνητικός ανάλογα με το χαρακτήρα της χώρας και του λαού που τον εφαρμόζει. Επομένως πρέπει να υπάρχει και κακός καπιταλισμός, αν η χώρα που τον εφαρμόζει δεν είναι ανιδιοτελής. Και η Δύση, όπως είδαμε, δεν είναι ανιδιοτελής.
         Εκτός εάν πούμε ότι ο ίδιος ο  καπιταλισμός κατ’ εξαίρεση είναι τέλειος και ως σύστημα θεραπεύει όλα τα δεινά, τις ασθένειες, τους χαρακτήρες και την συσσωρευμένη ιστορία λαθών. Ή αν πούμε ότι, ναι μεν ο καπιταλισμός δεν είναι πανάκεια, αλλά ειδικά οι δικές μας χώρες (ποιες;) είναι ανιδιοτελείς ελέω Θεού. Ή -το ακόμη καλύτερο- αν πούμε ότι κατά σύμπτωση εμείς τάχουμε όλα: ότι είμαστε οι τέλειες χώρες και ότι έχουμε το τέλειο σύστημα!
        Αλλά το πόρισμα του ΟΑΣΕ για το ποιος έφταιξε στη σύγκρουση Γεωργίας-Ρωσίας είναι δηλωτικό της υποκρισίας της Δύσης, άσχετα από το γεγονός ότι όντως υπάρχει  ανάγκη για μια θεσμική λύση σε παρόμοιες περιπτώσεις, που και πάλι όμως κανείς δεν φαίνεται να θέλει πραγματικά.
        Και όχι μόνον αυτό. Αλλά και η «ύπουλη»  και παρούσα οικονομική κρίση μας έχει προδοτικά διαψεύσει τόσο για το σύστημα όσο και για τους χαρακτήρες.
        Είναι πια φανερό ότι η αληθινή λογική συντρέχει με την ηθική και αντίστροφα η ηθική συντρέχει με τη λογική. Χωρίς αυτές τις λησμονημένες έννοιες δεν πρόκειται να πάμε και πολύ μακριά.
        Οι μεσολαβήσεις Σαρκοζί αρχικά και μετέπειτα  Μπερλουσκόνι, όπως και οι νέες δημοσιοποιήσεις των πορισμάτων του ΟΑΣΕ στην κρίσιμη περίοδο των αμερικανικών εκλογών, μαζί με την εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα, αρχίζουν να διαμορφώνουν ένα νέο τοπίο διαφορετικό από αυτήν την ψυχωτική ατμόσφαιρα που αναδείχθηκε από πλευράς Γεωργίας και από άλλες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες και σοσιαλιστικά κράτη. Η διεθνής οικονομική κρίση που απαιτεί παγκόσμια συνεργασία μαζί με την ανάγκη επίλυσης προβλημάτων για την ειρήνη αναδεικνύονται σε ευκαιρίες αξιοποίησης μιας νέας δυναμικής. Η συνάντηση Κοντολίζα Ράις και Σεργκέι Λαβρώφ στην Αίγυπτο, όπως και η διάψευση του Ομπάμα απέναντι στον πολωνό Πρόεδρο για το θέμα της αντιπυραυλικής ασπίδας αποτελούν ενδείξεις αλλαγής της στάσης των ΗΠΑ.
        Ελπίζουμε ότι από εδώ και πέρα τα ζητήματα θα προσεγγίζονται με όρους αμοιβαιότητας και όχι αντιμέτρων, ενώ τα εσωτερικά ζητήματα πολιτικής και δημοκρατικής ηθικής θα προσεγγιστούν εποικοδομητικότερα.